فیزیوتراپی در درمان درد گردن و شانه

فیزیوتراپی در درمان درد گردن و شانه =================================== با توجه به تنوع علل و شدت درد، برنامه درمانی هر بیمار با توجه به نیازها و اهداف فردی وی تنظیم می‌شود تا بهترین نتایج حاصل شود. در این بلاگ، به‌صورت جامع و بر پایه جدیدترین شواهد علمی، به بررسی مراحل مختلف فیزیوتراپی در درمان درد گردن و شانه خواهیم پرداخت؛ از ارزیابی دقیق بالینی و تشخیص علل اصلی درد گرفته تا معرفی تمرینات کششی و تقویتی، تکنیک‌های درمان دستی و نکات اصلاح ارگونومی مناسب. با پیروی از این راهنمایی‌ها و اجرای صحیح تمرینات، می‌توانید گامی مؤثر در جهت کاهش درد، بهبود عملکرد و بازگشت به زندگی فعال خود بردارید. در فرایند درمان فیزیوتراپی، استفاده همزمان از روش‌های غیرفعال مانند ماژول‌ها و وسایل فیزیکی و تمرینات فعال بدنی باعث افزایش دامنه حرکتی، تقویت عضلات حمایت‌کننده و ارتقای ثبات مفاصل می‌شود . مطالعات نشان داده‌اند که تمرینات اختصاصی مانند حرکات دایره‌ای بازو، کشش عضلات ذوزنقه و تمرینات تقویت عمقی گردن می‌تواند تا حد زیادی علائم درد را کاهش دهد و از عود مجدد مشکلات جلوگیری کند . علاوه بر این، درمان دستی شامل موبیلیزاسیون مفصلی و ماساژ بافت نرم، با بهبود گردش خون و کاهش تنش عضلانی، نقش مهمی در سرعت‌بخشی به فرایند بهبودی ایفا می‌کند . **عوامل درد گردن و شانه** درد گردن و شانه می‌تواند بر اساس ترکیبی از عوامل مختلف از جمله وضعیت بدنی نادرست، تنش‌های عضلانی، تغییرات دژنراتیو در ساختار استخوانی و دیسکی و همچنین علل کمتر شایع اما جدی ایجاد شود . این عوامل در چهار دسته کلی قابل طبقه‌بندی هستند: اختلالات وضعیتی، تنش و آسیب‌های عضلانی، اختلالات ساختاری و سایر دلایل مرتبط با اعصاب یا شرایط سیستمیک . در ادامه، هر یک از این دسته‌ها با جزئیات بیشتر بررسی می‌شوند تا نقش هر عامل در ایجاد و تشدید درد گردن و شانه به‌طور کامل روشن گردد. ### **۱. اختلالات وضعیتی** - وضعیت بدنی نامناسب ناشی از نشستن طولانی‌مدت در مقابل کامپیوتر یا تلفن همراه باعث کشیدگی مزمن عضلات و فشار روی مهره‌های گردنی می‌شود . - خطا در تنظیم ارتفاع میز و صندلی و فاصله نامناسب بین چشم و صفحه نمایش نیز فشار اضافی بر شانه‌ها و گردن وارد کرده و به مرور منجر به درد مزمن می‌شود . - عادت خوابی نادرست مانند استفاده از بالشت‌های خیلی بلند یا خیلی کوتاه، زاویه نامناسب گردن در زمان خواب را باعث می‌شود و به درد و گرفتگی در صبحگاه منجر می‌شود . - ایستادن نامتناسب و خمیده شدن شانه‌ها در فعالیت‌های روزمره نیز می‌تواند باعث آسیب طولانی‌مدت به مفاصل و رباط‌ها شود . ### ۲. **تنش و آسیب‌های عضلانی** - فعالیت‌های تکراری مانند حمل بار سنگین یا ورزش‌های پر فشار می‌توانند موجب کشیدگی و خستگی عضلات گردن و شانه شوند . - تریگرپوینت‌ها یا نقاط ماشه‌ای در عضلات ذوزنقه و جناغی‌پستانی ممکن است با افزایش تنش عضلانی مکرر درد ارجاعی به گردن و شانه ایجاد کنند . - گرفتگی ناگهانی عضلات (اسپاسم) نیز می‌تواند منجر به درد شدید و محدودیت حرکت موقت شود . - شوک یا ضربه مستقیم به ناحیه گردن و شانه، مانند حادثه خودرو ، می‌تواند به آسیب رباط‌ها، عضلات و دیسک‌های بین مهره‌ای منجر شود . ### ۳. **اختلالات ساختاری** - بیماری دژنراتیو(تخریب شونده) دیسک‌های بین مهره‌ای در گردن (Cervical Degenerative Disc Disease) باعث کاهش ارتفاع دیسک و بارگذاری بیشتر بر روی مفاصل فاست می‌شود . - استئوآرتریت یا آرتروز مفاصل فاست ممکن است با تشکیل خارهای استخوانی (Bone Spurs) فضای اطراف نخاع و اعصاب را تنگ کرده و درد کرختی و انتشار به شانه ایجاد کند . - فتق دیسک گردنی زمانی رخ می‌دهد که ماده ژلاتینی داخلی دیسک از میان حلقه فیبروزی خارج شده و بر روی ریشه‌های عصبی فشار وارد کند که می‌تواند درد تیز و منتشر در شانه و بازو ایجاد نماید . - تومورهای ناحیه ستون فقرات گردنی هرچند به ندرت، با فشار بر روی بافت‌های عصبی یا عروقی ممکن است موجب درد مزمن گردن و شانه گردند . ### **سایر علل** - اعصاب فشرده در ناحیه گردن، مانند رادیکولوپاتی گردنی، درد و تیر کشیدن را به شانه و گاهی تا دست‌ها منتشر می‌کند . - عوامل التهابی مانند بورسیت شانه و تندینوپاتی روتاتور کاف می‌تواند درد موضعی و محدودیت حرکتی شانه را به‌دنبال داشته باشد . - شرایط سیستمیک مانند آرتریت روماتوئید و پلی‌میالژیا روماتیکا نیز می‌توانند موجب درد هر دو ناحیه گردن و شانه شوند . - در موارد بسیار نادر، درد شانه ممکن است به علت بیماری‌های ارجاعی داخلی مانند مشکلات قلبی (حمله قلبی)، مشکلات کیسه صفرا یا سرطان باشد که نیاز به بررسی دقیق پزشکی دارد . پیشگیری از درد گردن و شانه پیشگیری از درد گردن و شانه مستلزم به‌کارگیری راهبردهای چندجانبه شامل اصلاح ارگونومی محیط کار و زندگی، برنامه منظم تمرینات ورزشی و تغییر رفتارهای روزمره است. با اتخاذ این اقدامات می‌توان تا ۷۰–۸۰٪ از بروز یا تشدید علائم جلوگیری کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید . **اصلاح ارگونومی** - میز و صندلی مناسب: ارتفاع صندلی باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که پاها کاملاً روی زمین قرار گیرند و زانوها در زاویه حدود ۹۰ درجه باشند. پشتی صندلی باید از قوس طبیعی کمر حمایت کند . - تنظیم نمایشگر: صفحه‌ی نمایش باید دقیقاً در سطح چشم یا کمی پایین‌تر باشد تا مانع خم شدن مفرط گردن و فشرده شدن عضلات پشتی شود . - ابزارهای جانبی: استفاده از کیبورد و ماوس ارگونومیک، زیرپایی (Footrest) در صورت نیاز و نگهدارنده‌ی موبایل یا تبلت می‌تواند فشار اضافه بر عضلات گردن و شانه را کاهش دهد . **وقفه‌های فعال و تغییر رفتار** - وقفه‌های منظم: هر ۳۰–۴۵ دقیقه یک‌بار از جای خود بلند شوید، حرکات کششی ساده انجام دهید و وضعیت بدن را تصحیح کنید. این کار گردش خون را افزایش و از گرفتگی عضلات جلوگیری می‌کند . - تنظیم فعالیت‌های روزمره: در بلند کردن اجسام باریِ سنگین، زانوها را خم کرده و به جای خم کردن گردن، از عضلات پا استفاده کنید تا فشار از مهره‌های گردنی برداشته شود . **برنامه‌ی تمرینی منظم** - تمرینات پیشگیرانه: یک برنامه‌ی تمرینی ترکیبی از تمرینات هوازی سبک (پیاده‌روی، شنا)، تمرینات تقویتی و تمرینات انعطاف‌پذیری، می‌تواند ریسک بروز گردن‌درد را تا ۵۱٪ کاهش دهد . - تمرینات تقویتی ملایم: تقویت عضلات عمقی گردن و ثبات‌دهنده‌های کتف (مانند تمرینات ایزومتریک گردن و جمع کردن تیغه شانه) از ایجاد عدم تعادل عضلانی و آسیب‌های آتی پیشگیری می‌کند . **مداخله در محیط شغلی** - ارزیابی شغلی: شرکت‌ها و سازمان‌ها باید با انجام ارزیابی ریسک‌های ارگونومیک، ابزارها و فرآیندهای کاری را اصلاح کنند تا عوامل محرک درد کاهش یابند . - آموزش کارمندان: آموزش اصول پوسچر صحیح واستفاده‌ی ایمن از تجهیزات، همراه با پایش مستمر محیط کار، می‌تواند شیوع اختلالات اسکلتی–عضلانی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد . نقش فیزیوتراپی در درمان درد گردن و شانه ### **معاینه و برنامه‌ریزی فردی** در درمان درد گردن و شانه فیزیوتراپیست در مرحله نخست با استفاده از ارزیابی‌های جامع شامل اندازه‌گیری دامنه حرکت مفاصل گردن و شانه، تست‌های قدرت عضلانی مقاومتی و بررسی الگوی درد بیمار به شناسایی دقیق علل زمینه‌ای درد می‌پردازد . این ارزیابی‌ها معمولاً با ترکیبی از ابزارهایی مانند گونیومتر برای سنجش زاویه حرکت، دینامومتر برای اندازه‌گیری نیرو و آزمون‌های خاص نورولوژیک انجام می‌شود تا ارتباط بین اختلالات عصبی و عضلانی مشخص گردد . سپس فیزیوتراپیست با در نظر گرفتن سوابق پزشکی بیمار، از جمله وجود فتق دیسک یا آرتروز مفاصل فاست، اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت درمانی را تعریف کرده و برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده تدوین می‌کند . علاوه بر این، مشخص می‌شود که کدام بخش از درمان بیشترین اولویت را دارد؛ مثلاً کاهش التهاب، بازیابی دامنه حرکت یا تقویت ساختارهای حمایت‌کننده مفصل . اطلاعات به‌دست‌آمده همچنین در پایش تغییرات درمانی به‌کار می‌رود تا روش‌های مورد استفاده در طول جلسات بعدی اصلاح و بهینه‌سازی شوند . در مواردی که درد بیمار ناشی از نقاط ماشه‌ای (تریگرپوینت) یا تنش‌های مزمن عضلانی باشد، فیزیوتراپیست ممکن است آزمایش‌های فشار مستقیم و ماساژ ساختارهای نرم را نیز لحاظ کند تا میزان و محل دقیق این گره‌های عضلانی مشخص گردد . در نهایت، برنامه درمانی شامل توالی زمانی مشخص برای ارزیابی مجدد بیمار، تغییر در شدت یا نوع تمرینات و تعیین معیارهای پیشرفت تعریف می‌شود تا فیزیوتراپیست و بیمار بتوانند روند بهبود را به‌خوبی پیگیری کنند . این فرآیند منظم و مستمر تأمین‌کننده پایه‌ای استوار برای دستیابی به نتایج درمانی بهینه و کاهش پایدار علائم درد گردن و شانه محسوب می‌شود . ### **تکنیک‌های درمان دستی** در درمان درد گردن و شانه درمان دستی فیزیوتراپی شامل روش‌های موبیلیزاسیون مفصلی و ماساژ بافت نرم است که با هدف افزایش لغزندگی مفاصل، کاهش چسبندگی و تنش عضلانی اجرا می‌شود . موبیلیزاسیون مفصلی به‌صورت حرکت‌های آهسته و کنترل‌شده در دامنه‌های محدود مفاصل صورت می‌گیرد تا فشار داخلی مفصل کاهش یافته و مایع سینوویال بهبود یابد، که این امر منجر به تسهیل حرکت و کاهش درد می‌شود . علاوه بر آن، ماساژ بافت نرم با دستکاری لایه‌های عمقی عضلات و فاشیا باعث افزایش گردش خون موضعی و بهبود فرآیند ترمیم بافتی می‌شود . تکنیک‌های ماساژ شامل نقاط ماشه‌ای، فشار ایزکمیک و مالش طولی است که هر یک به کاهش تونوس عضلانی و افزایش انعطاف‌پذیری عضلات کمک می‌کنند . در برخی موارد، فیزیوتراپیست از روش‌های تکمیلی مانند تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) یا اولتراسوند برای افزایش اثر درمان دستی بهره می‌برد تا به کاهش التهاب و تسریع بهبود بافتی کمک نماید . مطالعات نشان داده‌اند ترکیب این روش‌ها با تمرینات فعال در بهبود سریع‌تر درد و عملکرد بهتر مفاصل موثرتر از استفاده تک‌درمانی آن‌هاست . همچنین، درمان دستی می‌تواند به بهبود حس عمقی (پروپریوسپشن) در مفاصل گردن و شانه کمک کرده و به طبع آن تعادل و هماهنگی عضلانی را افزایش دهد . در مجموع، تکنیک‌های درمان دستی نقش کلیدی در تسکین فوری درد و فراهم آوردن زمینه مناسب برای ادامه تمرینات فعال بدنی ایفا می‌کنند تا بیماران به تدریج استقلال حرکتی و عملکرد طبیعی را باز یابند . ### **اصلاح ارگونومی و آموزش بیمار** در درمان درد گردن و شانه اصلاح ارگونومی محیط کار و فعالیت‌های روزمره یکی از ارکان مهم فیزیوتراپی در مدیریت درد گردن و شانه است و شامل تنظیم ارتفاع میز و مانیتور، فاصله مناسب بین چشم و صفحه نمایش و استفاده از صندلی‌های حمایتی با پشتی قابل تنظیم است . بر اساس دستورالعمل‌های بالینی، قرار دادن مانیتور هم‌سطح چشم و استفاده از میز ایستاده یا میز قابل تنظیم ارتفاع به‌منظور کاهش فشار مزمن بر عضلات تراپزیوس و ذوزنقه توصیه می‌شود . همچنین، آموزش وقفه‌های فعال در طول روز برای **انجام تمرینات کششی کوتاه‌مدت هر ۳۰–۴۵ دقیقه، موجب افزایش جریان خون موضعی در عضلات گردن و شانه** شده و از سفتی و گرفتگی جلوگیری می‌کند . فیزیوتراپیست با آموزش نکات صحیح خوابیدن، از جمله انتخاب بالشت مناسب و حفظ انحنای طبیعی گردن در حالت خوابیده، می‌تواند از ایجاد درد و گرفتگی صبحگاهی جلوگیری کند . ارائه راهنمایی در مورد وضعیت نشستن صحیح با حفظ گودی طبیعی کمر، فاصله استاندارد بین آرنج و میز و نگه داشتن شانه‌ها در وضعیت خنثی نیز به کاهش تنش‌های متوسط تا شدید کمک می‌کند . در کنار اصلاح ارگونومی، آموزش خودمراقبتی شامل تکنیک‌های تنفس عمیق، خودماساژ ابتدایی و روش‌های مدیریت استرس نقش مهمی در کاهش واکنش‌های التهابی و حساسیت درد ایفا می‌کند . در انتهای فرایند درمان، انتظار می‌رود بیمار توانایی شناسایی و اصلاح وضعیت‌های پرخطر در محیط کار و زندگی شخصی را پیدا کرده و با اعتمادبه‌نفس بیشتری تمرینات و توصیه‌های ارگونومیک را ادامه دهد تا از بازگشت مجدد درد جلوگیری شود . ### **تمرینات کششی و تقویتی** در درمان درد گردن و شانه تمرینات فعال در فیزیوتراپی برای گردن و شانه شامل ترکیبی از حرکات کششی برای افزایش انعطاف‌پذیری و تمرینات تقویتی برای بهبود ثبات مفصل است . **کشش‌های تخصصی مانند کشش ذوزنقه فوقانی، استقامتی ایزومتریک و کشش گوشه دیوار به کاهش تنش مزمن در عضلات ذوزنقه‌ای و جناغی‌پستانی کمک می‌کنند و حرکات به‌صورت کنترل‌شده برای ۲۰–۳۰ ثانیه نگه داشته می‌شوند تا پاسخ بافت همبند بهبود یابد .** تمرینات تقویتی نظیر چین تاک، تمرینات مقاومتی با کش الهام گرفته از تکنیک‌های تثبیت عمقی گردن، و تمرینات جمع کردن تیغه شانه با هدف فعال‌سازی عضلات بالابرنده و پایین‌آورنده کتف طراحی شده‌اند تا هماهنگی و تعادل عضلانی بهبود یابد . توصیه می‌شود این تمرینات به‌صورت تدریجی با افزایش تدریجی بار مقاومتی یا تعداد تکرارها انجام شوند تا از ایجاد خستگی زودرس یا آسیب مکانیکی جلوگیری شود . **برای بیماران مبتلا به درد مزمن گردن، پروتکل‌های تمرینی ترکیبی شامل تمرینات ایروبیک کم‌فشار مانند پیاده‌روی یا شنا به همراه تمرینات مقاومتی برای عضلات عمقی گردن نتایج بهتری نسبت به تمرینات منفرد نشان داده‌اند .** نقش مهم تمرینات تقویتی در بازیابی ثبات مفاصل گردن و شانه و جلوگیری از عود مجدد درد، به‌ویژه در افراد شاغل و ورزشکاران تأکید شده است . در جلسات اول، تمرینات باید تحت نظارت مستقیم فیزیوتراپیست انجام شود تا تکنیک صحیح و تنش عضلانی کنترل‌شده تضمین گردد و در مراحل بعدی می‌توان برنامه را به منزل نیز منتقل کرد تا تداوم درمان حفظ شود . در نهایت، ترکیب منظم این تمرینات با پیگیری مداوم پیشرفت بیمار، کلید موفقیت در دستیابی به بهبود بلندمدت و کاهش وابستگی به داروهای مسکن است . #### **تمرینات کششی** برای گردن و شانه **۱. کشش چانه (Chin Tuck)** - به حالت نشسته یا ایستاده قرار بگیرید و ستون فقرات را صاف نگه دارید. - چانه را به آرامی به سمت داخل (به سمت گردن) فشار دهید تا احساس کشش در پشت گردن داشته باشید. - این وضعیت را برای ۱۵ تا ۳۰ ثانیه حفظ کنید و سپس به آرامی رها کنید. - حرکت را ۸–۱۰ بار تکرار کنید و ۲–۳ بار در روز انجام دهید. **۲. کشش پهلو (Side Neck Stretch)** - در حالت ایستاده یا نشسته، ستون فقرات را صاف نگه دارید. - سر را به آرامی به سمت راست متمایل کنید تا گوش راست به شانه نزدیک شود، بدون اینکه شانه را بالا ببرید. - با دست راست کمی فشار ملایم به سمت پایین وارد کنید تا کشش افزایش یابد. - ۱۵–۳۰ ثانیه نگه دارید، سپس برای سمت چپ تکرار کنید. **۳. کشش عضله ذوزنقه فوقانی (Upper Trapezius Stretch)** - به حالت نشسته با پشت صاف قرار بگیرید. - سر را به سمت راست خم کنید و با دست راست از بغل سر را به سمت شانه فشار دهید. در همان حالت بمانید و سپس آرام به وضعیت اولیه بازگردید. - حرکت را ۳–۵ بار برای هر سمت تکرار کنید. **۴. کشش شانه به صورت عرضی (Cross‑Body Shoulder Stretch)** - در حالت ایستاده یا نشسته، دست راست را در مقابل قفسه سینه قرار دهید. - با دست چپ، دست راست را در نزدیکی آرنج گرفته و به آرامی به سمت قفسه سینه بکشید. - ۱۵–۳۰ ثانیه نگه دارید و سپس برای سمت مقابل تکرار کنید. - این حرکت را ۲–۴ بار برای هر بازو انجام دهید. **۵. کشش سینه‌ای با زاویه (Corner Pec Stretch)** - رو به گوشه دیوار بایستید و هر دو ساعد را در ارتفاع شانه روی دیوار قرار دهید. - تنه را به آرامی به سمت جلو ببرید تا کشش در قفسه سینه و شانه احساس شود. - ۲۰–۳۰ ثانیه نگه دارید، سپس استراحت کنید. - برای ۲–۳ تکرار ادامه دهید. #### تمرینات تقویتی برای گردن و شانه **۱. تقویت ایزومتریک گردن (Neck Isometrics)** - روی یک صندلی بنشینید، پشت صاف و وزن بدن متعادل روی نشیمنگاه باشد. - کف دست را روی پیشانی قرار دهید و با گردن مقاومت کنید، ۱۰ ثانیه فشار دهید سپس رها کنید. - همین کار را با فشار به طرفین سر و پشت سر تکرار کنید (هر سمت ۵ تکرار). **۲. جمع‌کردن تیغه شانه (Shoulder Blade Squeeze)** - بایستید یا بنشینید، بازوها در کنار بدن آویزان باشد. - شانه‌ها را به عقب برده و تیغه‌های شانه را به هم نزدیک کنید، ۵–۱۰ ثانیه نگه دارید. - سپس شل کنید و ۱۰–۱۵ بار تکرار نمایید. **۳. فعال‌سازی عمقی گردن (Deep Neck Flexor Activation)** - رو به آینه بایستید تا بتوانید وضعیت گردن را بررسی کنید. - چانه را به آرامی به سمت داخل ببرید (همانند chin tuck) و بدون خم کردن گردن، کمی سر را به پایین هدایت کنید. - ۵ ثانیه نگه دارید، سپس رها کنید و ۱۰–۱۵ بار تکرار کنید. **۴. برداشت شانه (Shoulder Shrug)** - بایستید، پاها کمی از هم فاصله داشته باشد، دست‌ها در کنار بدن قرار گیرد. - شانه‌ها را به سمت گوش‌ها بالا ببرید، ۳–۵ ثانیه نگه دارید، سپس به آرامی پایین بیاورید. - این حرکت را ۱۰–۱۲ بار انجام دهید. **۵. چرخش گردن با مقاومت (Resisted Neck Rotation)** - روی صندلی بنشینید، دست راست را پشت سر و نزدیک شقیقه چپ قرار دهید. - با گردن به آرامی به سمت راست بچرخید و دست مانع حرکت بیش از حد شود، ۱۰ ثانیه نگه دارید. - برای هر سمت ۵ تکرار انجام دهید. با تکرار منظم این تمرینات و اجرای تکنیک صحیح، می‌توانید پس از چند هفته کاهش قابل‌توجه درد و بهبود دامنه حرکتی گردن و شانه را تجربه کنید. درد گردن و شانه در سنین مختلف شیوع درد گردن و شانه در گروه‌های سنی مختلف متفاوت است و تحت تأثیر عوامل فیزیولوژیک، سبک زندگی و بار کاری قرار می‌گیرد. در کودکان و نوجوانان، مطالعات نشان داده‌اند که بین **۶٪** (۱۲ ساله‌ها) تا **۴۵٪** (۱۸ ساله‌ها) از درد گردن یا شانه رنج می‌برند . در بزرگسالان، شیوع شش‌ماهه بین **۶.۹٪** و **۵۴.۲٪** با میانگین حدود **۲۹.۸٪** گزارش شده است . در سالمندان ۷۰–۷۹ سال، **۱۱.۹٪** از گردن‌درد و **۱۸.۹٪** از درد شانه شکایت دارند ، و شیوع درد شانه با افزایش سن، به‌ویژه پس از ۵۰ سالگی، افزایش می‌یابد . ### **درد گردن و شانه در کودکان و نوجوانان** - **شیوع و ترکیب دردها:** در یک مطالعه روی ۵۲۵ نوجوان دانش‌آموز، **۴۳٪** از آن‌ها از درد شانه و **۳۲–۳۶٪** از گردن‌درد رنج می‌بردند. حدود **۱۵.۹٪** درد در دو ناحیه و **۶.۸٪** درد در سه ناحیه همزمان داشتند . - **عوامل خطر ورزشی و فعالیت:** نوجوانان ورزشکار، به‌ویژه در رشته‌های هندبال و جودو (۱۵–۱۹ ساله)، تا **۴۳.۵٪** احتمال درد شانه دارند؛ که مهارت‌های چرخشی و بارگذاری تکراری شانه را تحت تأثیر قرار می‌دهد . - **تشدید در الگوی رشد:** با گذر از سنین ۱۲–۱۸، درصد درد افزایش می‌یابد (۶٪ در ۱۲ ساله‌ها تا ۴۵٪ در ۱۸ ساله‌های دختر) به علت رشد سریع اسکلت، تغییرات هورمونی و افزایش فعالیت‌های روزمره . - **پیامدهای روانی–اجتماعی:** مطالعه‌ای در نروژ نشان داد که **۲۰٪** از نوجوانان دچار درد گردن/شانه علاوه بر مشکلات روانی (مثل افسردگی) و سردرد مزمن هستند که می‌تواند عملکرد تحصیلی و کیفیت زندگی را کاهش دهد . - **اقدامات پیشگیرانه:** برنامه‌های آموزشی مدرسه‌ای برای اصلاح پوسچر، افزایش آگاهی نسبت به وضعیت صحیح بدن و تنظیم وزنه کوله‌پشتی می‌تواند شیوع این دردها را کاهش دهد. ### **درد گردن و شانه در بزرگسالان** - **نرخ پایه و تنوع جغرافیایی:** بررسی‌های جمعیتی نشان داده‌اند که شیوع شش‌ماهه گردن‌درد در بزرگسالان **۶.۹–۵۴.۲٪** است و میانگین جهانی حدود **۲۹.۸٪** است . - **عوامل شغلی و سبک زندگی:** افرادی که ساعات طولانی پشت میز می‌نشینند یا کارهای تکراری با دست انجام می‌دهند، تا **۵۵٪** احتمال گردن‌درد دارند؛ وضعیت نامناسب مانیتور و استفاده از موبایل در حالت خمیده سر، بار فشاری را افزایش می‌دهد . - **عوامل بیولوژیک و روانی:** درآمد پایین، تحصیلات کم، چندین بیماری همزمان و افسردگی از مهم‌ترین عوامل همراه با گردن‌درد هستند . همچنین رابطه معناداری بین BMI بالا و علائم درد شانه وجود دارد . - **الگوی درد شانه:** شیوع درد شانه در بزرگسالان معمولاً کمتر از گردن‌درد است، اما با افزایش سن و بار فیزیکی کار تا **۵۰٪** نیز گزارش شده است . - **نقش فیزیوتراپی:** برنامه‌های تمرینی حرکتی، اصلاح پوسچر و درمان دستی می‌تواند تا **۷۰–۸۰٪** از علائم درد را کاهش دهد و بازگشت به فعالیت را تسریع کند. ### **درد گردن و شانه در سالمندان** - **شیوع سنی‌محور:** در گروه سنی ۷۰–۷۹ سال، **۱۱.۹٪** افراد گردن‌درد یک‌ماهه و **۱۸.۹٪** شانه‌درد را گزارش کردند . - **افزایش پس از ۵۰ سالگی:** اکثر مطالعات نشان می‌دهند که شیوع درد شانه پس از ۵۰ سالگی به‌طور پیوسته افزایش می‌یابد؛ این امر در مشاغل با بار فیزیکی بیشتر، تا **۶۰٪** نیز دیده شده است . - **عوامل زمینه‌ای:** آرتروز، دیستروفی عضلانی، دیابت، سیگار و عوارض قلبی-عروقی با شدت یافتن درد شانه و گردن در سالمندان همبسته هستند . - **دلایل دیگر:** کاهش توده عضلانی (سارکوپنیا)، کاهش انعطاف‌پذیری بافت همبند و کاهش واکنش التهابی باعث مزمن شدن درد می‌شوند. - **استراتژی‌های توانبخشی:** در سالمندان، تمرینات کوتاه و ملایم با تمرکز بر تعادل، انعطاف و تقویت ملایم (تمرینات با وزن بدن) و درمان دستی ملایم بیشترین اثربخشی را دارد. استفاده از مدالیته‌های حرارت و سرمای سرد نیز برای کاهش التهاب مفید است. درد گردن و شانه در شغل‌های خاص در محیط‌های شغلی مختلف، شیوع درد گردن و شانه تفاوت چشمگیری دارد و تا ۶۳٪ در کارکنان اداری، سازمان‌های بهداشتی و صنایع دستی گزارش شده است. کارگران یدی و رانندگان نیز به‌دلیل بار مکانیکی و وضعیت ثابت طولانی‌مدت در معرض ریسک بالای عوارض عضلانی–اسکلتی قرار دارند. تدوین برنامه‌های ارگونومیک و اجرای وقفه‌های فعال می‌تواند تا ۷۰–۸۰٪ از علائم درد را کاهش دهد و از عوارض مزمن جلوگیری نماید . - **کارمندان اداری (Office Workers)** شیوع سالانه درد گردن در کارکنان اداری بین ۴۲–۶۳٪ گزارش شده است، که یکی از بالاترین میزان‌ها در میان مشاغل شناخته می‌شود . در یک تحقیق کوهورت در اروپا، ۵۴.۹٪ از اپراتورهای کامپیوتر در ۱۲ ماه گذشته درد گردن یا شانه را تجربه کردند و ۳۴.۳٪ از آن‌ها یک سال بعد همچنان علائم را داشتند . سالانه ۳۱٫۸ مورد ابتلای جدید به اختلالات دستگاه عضلانی –اسکلتی به ازای هر ۱۰,۰۰۰ نفر-سال در مشاغل با بار یدی سبک مانند دفترکاری گزارش شده است . - **کارگران یدی و صنایع دستی** (Manual Labor Workers) در مشاغلی نظیر ساخت و ساز و کارخانه‌ها، بارگذاری سنگین و حرکات تکراری منجر به شیوع بالای تاندینوپاتی و درد مزمن گردن و شانه می‌شود. شاغلان این حوزه تا ۶۰٪ نرخ ابتلا به اختلالات عضلانی–اسکلتی را تجربه می‌کنند . - **رانندگان و سایر مشاغل خدماتی (Drivers & Service Occupations)** رانندگان وسایل نقلیه سنگین به‌دلیل حالت ثابت گردن و لرزش مداوم کابین، شیوع ۴۰–۵۰٪ درد گردن و شانه را گزارش می‌کنند . کارکنان بیمارستان نیز تا ۸۶٪ درد عضلانی در ناحیه گردن و شانه را تجربه کرده‌اند . مداخلات پیشگیرانه و بهبود اجرای برنامه‌های ارگونومیک شخصی‌سازی‌شده شامل آموزش پوسچر، تنظیم تجهیزات و نظارت بر پیوستگی وقفه‌های فعال می‌تواند ۷۰–۸۰٪ از علائم درد را کاهش دهد . استفاده از تخت‌های کششی متناوب و آموزش خودمراقبتی مثل ماساژهای ساده و حرکات کششی روزانه نقش مؤثری در پیشگیری از مزمن شدن درد دارد. **نتیجه‌گیری** شیوع و شدت درد گردن و شانه با افزایش سن و تغییر شرایط فیزیولوژیک و محیطی تغییر می‌کند. در نوجوانان، رشد سریع و فعالیت‌های ورزشی می‌تواند شیوع بالایی ایجاد کند؛ در بزرگسالان، سبک زندگی و محیط کار نقش کلیدی دارد و در سالمندان، تغییرات ساختاری مفاصل و عضلات باعث مزمن شدن درد می‌شود. شناخت این الگوهای سنی به فیزیوتراپیست‌ها کمک می‌کند تا برنامه‌های درمانی و پیشگیرانه مناسب هر گروه را تدوین نمایند و از عود مجدد درد جلوگیری کنند. منابع: • Physio-Pedia: Office Ergonomics and Neck Pain • PMC: Persistent Neck/Shoulder Pain in Computer Operators • BMC Public Health: Sedentary Behavior and Neck Pain Risk • PMC: Neck Pain Prevalence in Office Workers • Verywell Health: Work-Related Musculoskeletal Disorders • Nature: Prevalence of Neck/Shoulder Pain among Hospital Workers • Sci. Direct: Neck Pain Prevalence and Occupational Factors • OUP: Workplace-Based Interventions for Neck Pain • SAGE Journals: Musculoskeletal Pain in Office vs. Other Workers • Wikipedia: MSD Epidemiology Workplace Data