در فصول پاییز و بهار مراجعان زیادی دارم که کودک در دهان خود یا روی دست و پایش ضایعات آبکی (وزیکول) زده که معمولاً خارش ندارند و خیلی شبیه آبله مرغان هستند. در این مقاله در مورد بیماری ویروسی دست – پا – دهان صحبت خواهم کرد.

عامل بیماری دست و پا و دهان (HFM)

عامل بیماری (دست – پا – دهان )، ویروسهای کوکساکی اکو ویروس و انترو ویروس است. این ویروسها بیشتر در هوای معتدل مثل پاییز و بهار و اوایل تابستان فعالیت دارند و در تجمعات گروهی مثل مهد کودکها، مدارس و … انتشار پیدا می کنند. این بیماری در کودکان و بزرگسالان ایجاد می شود ولی هر چه سن بالاتر باشد، بروز ضایعات پوستی کمتر است.

علایم بیماری دست – پا – دهان

در این بیماری، کودک ممکن است دچار درد گلو شود، چرا که ضایعات وزیکولار روی ناحیه ته حلق ایجاد می شود و می توانند پاره شوند. پس کودک درد گلو دارد و نمی تواند غذا بخورد و در شیرخواران به دلیل این درد، آب از دهان بیرون می ریزد.

ضایعات پوستی اندام ها معمولاً دردناک و خارشدار نمی باشند. این ضایعات به شکل ضایعات قرمز رنگ زیر پوستی یا پاپول یا حالت تاولی و آبکی دیده می شود و بیشتر در پشتی و کف دست و پاها، باسن و نواحی فوقانی ران را درگیر می کند. این ضایعات بر خلاف آبله مرغان بیشتر در دهان و دستها و پاها دیده می شود و تنه را در گیر نمی کند.

در این بیماری ممکن است تب هم ایجاد شود که معمولاً خفیف است و در عرض ۲ تا ۴ روز قطع می‌شود. در کنار این علایم شاخص، گاهاً کودک از تهوع، اسهال و درد شکم و آبریزیش بینی هم شاکی است.

سیر بالینی علایم دست – پا – دهان

این بیماری معمولاً بیماری خوش خیمی است و عوارض جدی ندارد و در اکثر موارد ضایعات پوستی و مخاطی ظرف ۳ تا ۷ روز برطرف می شود. ندرتاً بیماری می تواند به سمت کم آبی و درگیری مغز و قلب برود. معمولاً 4 تا ۸ هفته بعد از اتمام بیماری ممکن است که ناخن ها درگیر شود و دچار ریزش و شکستگی شود که خود بخود بر طرف می شود.

راه تشخیص بیماری دست – پا – دهان، از آبله مرغان

تشخیص این بیماری از راه معاینه بالینی و دیدن ضایعات ته حلق و پوست دست و پا می باشد . در آبله مرغان، ضایعات پوستی وزیکولرو آبدار بیشتر در ناحیه سر و تنه می باشند و اندامها کمتر درگیر هستند. در ضمن آنکه ضایعات پوستی در آبله مرغان خارشدار می باشند.

ولی در بیماری HFM، ضایعات پوستی بیشتر در اطراف دهان و نواحی پشتی و داخلی دست و پا دیده می شوند و خارشدار نیستند.

درمان بیماری تاولدار دست – پا – دهان

درمان این بیماری حمایتی است و نیازی به تجویز داروی ضد ویروس و آنتی بیوتیک ندارد. تنها تجویز داروهای مسکن مثل استامینوفن و بروفن توصیه شده که هم برای کاهش تب و هم برای کاهش درد ضایعات دهانی مصرف می شود.

به علت وجود درد در ناحیه دهان، باید مراقب کم آبی کودکان و شیرخواران باشیم و بیشتر از خوراکی های نرم و آبکی استفاده کنیم.خوراکی های ترش، تند و داغ، ضایعات دهانی را می سوزاند، پس از آنها کمتر استفاده کنیم.

اگر علائم کم آبی دیده شود، سریعاً باید به پزشک مراجعه شود تا در صورت لزوم مایع درمانی انجام شود.

راه های پیشگیری

انتقال ویروس این بیماری به صورت فرد به فرد می باشد و اگر با مخاط دهان و ترشحات تنفسی فرد بیمار یا مایع داخل ضایعات تاولدار پوستی تماس ایجاد شود، بیماری منتقل می شود.

دوره کمون بیماری ۳ تا 6 روز می باشد و کودکان مبتلای بدون علامت یا علامتدار می توانند ویروس را در حدود ۱ تا ۳ هفته از راه مجرای تنفسی و حدود ۱۱-۷ هفته از راه مدفوع ویروس را گسترش دهند.

– نخستین اقدام پیشگیرانه، رعایت بهداشت پایه یعنی شستشوی دستها می باشد تا انتشار مدفوعی‌-دهانی و تنفسی در بین افراد خانواده کمتر شود.

– بهتر است بعد از تماس با وسایل فرد مبتلا، دستها را بشوییم و سطوح آلوده را ضد عفونی کنیم.

– بعد از تعویض پوشک شیرخواران، حتماً باید دستها شسته شود.

– تغذیه با شیرمادر می تواند ابتلا به این بیماری را کمتر کند.

در آخر :

خیلی از والدین با دیدن ضایعات تاولی روی دست و پا و دهان کودکان دچار ترس می شوند ولی باید دانست بیماری HFM در اکثر موارد بسیار خوش خیم می باشند و خود بخود بر طرف می شوند.

سؤالات شایع