پروستاتکتومی: انواع جراحی، کاربردها و مراقبت‌های پس از عمل

آنچه باید در مورد پروستاتکتومی بدانید

پروستاتکتومی برای درمان بیماری‌هایی که پروستات را تحت تأثیر قرار می‌دهند، از جمله سرطان پروستات و برخی شرایط غیرسرطانی، انجام می‌شود. این جراحی پروستات می‌تواند شامل برداشت جزئی یا کامل پروستات باشد و نوع آن بسته به وضعیت بیمار متفاوت است.

پروستات غده‌ای کوچک و گردویی شکل است که در مردان دور مجرای ادرار در گردن مثانه قرار دارد و با تولید مایعاتی که اسپرم را حمل می‌کنند، نقش مهمی در سیستم تولیدمثل ایفا می‌کند. سرطان پروستات، دومین سرطان شایع در مردان در سراسر جهان است و خطر ابتلا با افزایش سن افزایش می‌یابد.

آگاهی و آموزش، اولین قدم در تصمیم‌گیری برای درمان است. مشاوره با پزشک به شما کمک می‌کند تا تمام پرسش‌ها و نگرانی‌هایتان را برطرف کنید و بهترین گزینه درمانی را انتخاب نمایید. برای اطلاعات بیشتر در مورد انواع پروستاتکتومی، روند جراحی، خطرات و دوره بهبودی، ادامه مطلب را دنبال کنید.

دلایل پروستاتکتومی

پروستاتکتومی معمولاً زمانی توصیه می‌شود که مشکلات پروستات با درمان‌های دارویی یا کم‌تهاجمی قابل حل نباشند یا وضعیت بیمار نیاز به مداخله جراحی داشته باشد. از جمله دلایل اصلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرطان پروستات: برداشتن کامل پروستات برای جلوگیری از گسترش سلول‌های سرطانی و درمان بیماری.
• بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) شدید: وقتی بزرگی پروستات باعث انسداد مجرای ادرار و مشکلات جدی دفع ادرار شود.
• احتباس ادرار شدید یا مکرر: زمانی که بیمار قادر به تخلیه کامل مثانه نباشد و خطر آسیب به کلیه‌ها افزایش یابد.
• عفونت‌های مکرر مجاری ادراری: ناشی از انسداد مزمن یا باقی ماندن ادرار در مثانه که درمان دارویی مؤثر نبوده است.
• خونریزی شدید از پروستات: ناشی از عروق شکننده یا تومور که به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نمی‌دهد.

این دلایل نشان می‌دهد که پروستاتکتومی می‌تواند جریان طبیعی ادرار، سلامت کلیه و کیفیت زندگی بیمار را بازگرداند.

در تمامی انواع پروستاتکتومی، اهداف اصلی جراحی عبارتند از:

• برداشتن بافت غیرطبیعی یا سرطانی پروستات: پیشگیری از گسترش سرطان یا کاهش علائم ناشی از بزرگی پروستات.
• بهبود جریان ادرار: کاهش انسداد مجرای ادرار و رفع مشکلات ادراری مانند تکرر، درد یا احتباس ادرار.
• حفظ عملکرد سیستم ادراری و جنسی تا حد ممکن: با استفاده از روش‌های دقیق و کم‌تهاجمی، تلاش برای محافظت از اعصاب و بافت سالم.
• پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت: جلوگیری از آسیب به کلیه‌ها، عفونت‌های مکرر یا خونریزی شدید ناشی از مشکلات پروستات.

این اهداف به پزشک و بیمار کمک می‌کنند تا انتخاب بهترین روش جراحی متناسب با شرایط و نیازهای بیمار انجام شود.

همه انواع جراحی پروستات را می توان با بیهوشی عمومی که شما را به خواب می برد یا بی حسی نخاعی که نیمه پایینی بدن شما را بی حس می کند انجام داد. پزشک بر اساس وضعیت فردی شما نوع بیهوشی را تجویز می کند.

انواع پروستاتکتومی

پروستاتکتومی بسته به هدف درمان و وضعیت بیمار به چند نوع اصلی تقسیم می‌شود:

۱. پروستاتکتومی رادیکال (Radical Prostatectomy)

پروستاتکتومی رادیکال معمولاً برای درمان سرطان پروستات انجام می‌شود و هدف آن برداشتن کامل غده پروستات همراه با بافت‌های اطراف و در صورت نیاز غدد لنفاوی است تا از گسترش سلول‌های سرطانی جلوگیری شود.

این روش می‌تواند به صورت جراحی باز با برش در پایین شکم یا پرینه، لاپاراسکوپی با برش‌های کوچک و استفاده از دوربین و ابزار دقیق، یا جراحی رباتیک با دقت بالا و کاهش خونریزی انجام شود. استفاده از روش رباتیک همچنین به حفظ عصب‌های ناحیه و کاهش عوارض جنسی و ادراری کمک می‌کند.

پروستاتکتومی رادیکال معمولا به سه روش زیر انجام می شود:

پروستاتکتومی رادیکال جراحی باز

در پروستاتکتومی رادیکال به روش جراحی باز، پزشک با ایجاد یک برش در پایین شکم یا ناحیه پرینه به پروستات دسترسی پیدا می‌کند. این روش امکان دید مستقیم جراح را فراهم می‌کند و به خصوص در موارد پیچیده سرطان پروستات کاربرد دارد. با وجود دقت بالا، دوره نقاهت این روش معمولاً طولانی‌تر و میزان خونریزی نسبت به روش‌های کم‌تهاجمی بیشتر است.

پروستاتکتومی رادیکال جراحی باز به دو روش انجام می گردد:

پروستاتکتومی رادیکال رتروپوبیک

این روش رایج‌ترین نوع جراحی برای برداشتن پروستات سرطانی است. جراح با ایجاد برش در شکم به پروستات دسترسی پیدا می‌کند و معمولاً برخی از بافت‌های اطراف و غدد لنفاوی را برای تعیین مرحله و گسترش سرطان برداشت می‌کند. این روش دقت بالایی دارد و تصویربرداری قبل از عمل معمولاً وضعیت گسترش سرطان را مشخص می‌کند.

پروستاتکتومی رادیکال پرینه

این روش کمتر رایج است و در مواقعی که برداشتن غدد لنفاوی لازم نباشد یا شرایط پزشکی بیمار جراحی رتروپوبیک را پیچیده کند، کاربرد دارد. در این جراحی، پروستات از طریق برشی بین مقعد و کیسه بیضه برداشته می‌شود. مدت زمان عمل کوتاه‌تر است، اما خطر آسیب به اعصاب کنترل نعوظ کمی بیشتر است.

پروستاتکتومی رادیکال لاپاراسکوپی

در این روش، پروستات با چند برش کوچک برداشت می‌شود و جراح با کمک دوربین و ابزارهای مخصوص لاپاراسکوپی عمل را انجام می‌دهد. مزیت اصلی لاپاراسکوپی کاهش خونریزی، درد کمتر و کوتاه‌تر شدن زمان بستری بیمار نسبت به جراحی باز است، در حالی که دقت عمل و مشاهده بافت‌ها همچنان حفظ می‌شود.

پروستاتکتومی رادیکال رباتیک

پروستاتکتومی رادیکال رباتیک شامل استفاده از سیستم رباتیک دقیق است که به جراح امکان کنترل دقیق ابزارها و مشاهده سه‌بعدی بافت‌ها را می‌دهد. این روش باعث کاهش خونریزی، درد کمتر و حفظ عصب‌های ناحیه پروستات می‌شود و اغلب منجر به بهبود سریع‌تر عملکرد ادراری و جنسی بیمار پس از جراحی می‌گردد.

۲. پروستاتکتومی ساده (Simple Prostatectomy)

پروستاتکتومی ساده برای درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) شدید کاربرد دارد، به ویژه زمانی که انسداد مجرای ادرار باعث بروز مشکلات جدی ادراری شده باشد.

در این روش، بخش داخلی پروستات که باعث انسداد ادرار شده است برداشته می‌شود، در حالی که کپسول خارجی پروستات باقی می‌ماند. پروستاتکتومی ساده می‌تواند به صورت جراحی باز از طریق شکم یا پرینه انجام شود و یا با استفاده از لاپاراسکوپی برای کاهش خونریزی و کوتاه‌تر شدن زمان بستری بیمار انجام گیرد. پروستاتکتومی ساده به دو روش زیر انجام می شود:

پروستاتکتومی ساده جراحی باز

پروستاتکتومی ساده به روش جراحی باز یکی از روش‌های سنتی برای درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) شدید است. در این روش، جراح با ایجاد یک برش در شکم یا ناحیه پرینه به پروستات دسترسی پیدا کرده و بخش داخلی غده که باعث انسداد مجرای ادرار شده است را برمی‌دارد. کپسول خارجی پروستات در این روش حفظ می‌شود تا عملکرد طبیعی بافت باقی بماند.

مزیت جراحی باز، امکان مشاهده مستقیم و کنترل دقیق در موارد پیچیده انسداد است. با این حال، دوره نقاهت معمولاً طولانی‌تر است و میزان خونریزی و درد پس از عمل نسبت به روش‌های کم‌تهاجمی بیشتر است، بنابراین این روش اغلب برای بیمارانی با بزرگی شدید یا شرایط پیچیده توصیه می‌شود.

پروستاتکتومی ساده لاپاراسکوپی

در پروستاتکتومی ساده به روش لاپاراسکوپی، برداشت بخش داخلی پروستات از طریق چند برش کوچک و با استفاده از دوربین و ابزارهای دقیق لاپاراسکوپی انجام می‌شود. این روش امکان انجام عمل با دقت بالا را فراهم می‌کند و در عین حال میزان خونریزی و درد پس از جراحی را کاهش می‌دهد.

مزیت اصلی لاپاراسکوپی، کاهش مدت زمان بستری در بیمارستان و کوتاه‌تر شدن دوره نقاهت است. این روش برای بیمارانی که نیاز به کاهش عوارض و بهبود سریع‌تر دارند مناسب است و در عین حال عملکرد ادراری پس از جراحی به شکل مؤثری بهبود می‌یابد.

۳. پروستاتکتومی کم‌تهاجمی (Minimally Invasive Prostatectomy)

پروستاتکتومی کم‌تهاجمی شامل روش‌هایی است که درد و عوارض پس از عمل را کاهش داده و دوره نقاهت را کوتاه می‌کنند. این روش‌ها شامل لاپاراسکوپی یا جراحی رباتیک با برش‌های کوچک و دقت بالا و جراحی با لیزر برای تبخیر یا برش بافت پروستات هستند. جراحی با لیزر به ویژه برای بیماران مسن یا افرادی که داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند، مناسب است و به بهبود جریان ادرار و کاهش علائم ناشی از بزرگی پروستات کمک می‌کند.

پروستاتکتومی کم‌تهاجمی لاپاراسکوپی

در پروستاتکتومی کم‌تهاجمی به روش لاپاراسکوپی، برداشت بخش پروستات از طریق چند برش کوچک و با استفاده از دوربین و ابزارهای دقیق انجام می‌شود. این روش امکان دید بهتر و دقت بالاتر نسبت به جراحی باز را فراهم می‌کند و باعث کاهش خونریزی و درد بعد از عمل می‌شود.

مزیت اصلی لاپاراسکوپی کاهش مدت زمان بستری و کوتاه‌تر شدن دوره نقاهت است. این روش برای بیمارانی که نیاز به بهبود سریع‌تر دارند و می‌خواهند عوارض پس از عمل کاهش یابد، بسیار مناسب است.

پروستاتکتومی کم‌تهاجمی جراحی رباتیک

در این روش، جراح با کمک سیستم رباتیک دقیق ابزارهای جراحی را کنترل می‌کند و می‌تواند با دقت بسیار بالا، بخش مورد نظر پروستات را برداشت کند. مشاهده سه‌بعدی و حرکت دقیق ابزارها باعث کاهش خونریزی، حفظ عصب‌ها و افزایش دقت عمل می‌شود.

جراحی رباتیک اغلب منجر به دوره نقاهت کوتاه‌تر، کاهش درد و بهبود سریع‌تر عملکرد ادراری و جنسی بیمار می‌شود. این روش به ویژه برای سرطان پروستات و بیماران حساس یا دارای شرایط پیچیده مناسب است.

پروستاتکتومی کم‌تهاجمی جراحی با لیزر

در پروستاتکتومی با لیزر، با استفاده از لیزر پرقدرت بافت اضافی پروستات تبخیر یا برش داده می‌شود تا جریان ادرار بهبود یابد. این روش برای بیماران مسن یا افرادی که داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند، مناسب است و خطر خونریزی را به حداقل می‌رساند.

مزیت جراحی با لیزر کاهش درد و خونریزی، دوره نقاهت کوتاه‌تر و بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزانه است. همچنین این روش می‌تواند به شکل مؤثری علائم ناشی از بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) را کاهش دهد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد.

مقایسه‌ انواع پروستاتکتومی بصورت مختصر

چه تفاوت هایی بین نتایج پروستاتکتومی رادیکال باز و لاپاراسکوپیک وجود دارد؟

مطالعات نشان داده اند که نتایج پروستاتکتومی رادیکال باز (ORP)، لاپاروسکوپی (LRP) و پروستاتکتومی با کمک رباتیک (RALRP) تفاوت قابل توجهی ندارند.

اما، در روش های لاپاروسکوپی با موارد زیر مرتبط هستند:

• از دست دادن خون کمتر
• درد کمتر
• بستری کوتاه تر در بیمارستان
• زمان بهبودی سریعتر

همچنین، افرادی که پروستاتکتومی با کمک رباتیک را انتخاب می‌کنند، بهبودی سریع‌تری در کنترل ادرار (توانایی کنترل مثانه و روده‌ها) و کاهش بستری شدن در بیمارستان در مقایسه با لاپاروسکوپی گزارش می‌کنند. اما نتایج کلی همچنان به تجربه و مهارت جراح بستگی دارد.

عوارض جانبی پروستاتکتومی

جراحی پروستاتکتومی، مانند هر جراحی دیگر، می‌تواند با برخی عوارض و خطرات همراه باشد. مهم‌ترین عوارض جانبی شامل موارد زیر است:

• اختلال نعوظ (ED): مشکل در دستیابی یا حفظ نعوظ، که ممکن است موقت یا دائمی باشد.
• عقیمی و ارگاسم خشک: پس از برداشتن پروستات، خروج اسپرم از مجرای ادرار متوقف می‌شود، اما ارگاسم همچنان ممکن است رخ دهد.
• بی‌اختیاری ادرار: نشت کنترل‌نشده ادرار که معمولاً با گذر زمان و تمرینات کف لگن بهبود می‌یابد.
• خونریزی و لخته شدن خون: مخصوصاً در جراحی باز، که ممکن است نیاز به انتقال خون یا مراقبت ویژه داشته باشد.
• لنف‌ادم: در صورت برداشتن غدد لنفاوی، تورم و درد نادر در پاها یا ناحیه تناسلی ممکن است رخ دهد.
• عفونت: شامل عفونت محل جراحی یا دستگاه ادراری.
• کاهش اندازه آلت تناسلی: به ویژه در سنین بالاتر ممکن است مشاهده شود.
• خطرات بیهوشی: شامل واکنش‌های دارویی، مشکلات تنفسی یا سایر عوارض ناشی از بیهوشی عمومی یا نخاعی.

این عوارض بسته به نوع جراحی، مهارت جراح و وضعیت بیمار متفاوت هستند و بسیاری از آنها با مراقبت‌های پس از عمل و تمرینات توانبخشی کاهش می‌یابند.

مراقبت‌های بعد از پروستاتکتومی

۱. کاتتر ادراری و مدت استفاده

قبل از بیدار شدن از عمل، جراح یک کاتتر ادراری در آلت تناسلی شما قرار می‌دهد تا به تخلیه مثانه کمک کند. معمولاً این کاتتر یک تا دو هفته باقی می‌ماند. پرستار یا پزشک دستورالعمل‌های لازم برای مراقبت و استفاده از کاتتر را به شما آموزش می‌دهد و در زمان مناسب، آن را خارج می‌کند تا بتوانید به طور طبیعی ادرار کنید.

۲. مدت بستری و ترخیص

بسته به نوع جراحی، ممکن است چند روز در بیمارستان بمانید، اما در بسیاری از موارد می‌توان پس از ۲۴ ساعت ترخیص شد. رعایت دستورالعمل‌های پزشک درباره فعالیت‌ها و مراقبت از محل جراحی اهمیت بالایی دارد.

۳. علائم شایع پس از جراحی

پس از عمل ممکن است موارد زیر را تجربه کنید، که معمولاً برای چند روز تا چند هفته طبیعی هستند:

• ادرار خونی
• تحریک و تکرر ادرار
• مشکل در نگه داشتن ادرار
• عفونت‌ های دستگاه ادراری

۴. دستورالعمل‌های مراقبت شخصی

برای تسریع بهبودی و کاهش عوارض، موارد زیر توصیه می‌شود:

• تمیز نگه داشتن محل جراحی و رعایت بهداشت.
• اجتناب از رانندگی به مدت ۱–۲ هفته پس از جراحی.
• محدود کردن فعالیت‌های شدید و ورزش سنگین تا حدود ۸ هفته.
• اجتناب از بالا رفتن مکرر از پله‌ها و غوطه‌ور شدن در وان، استخر یا آب گرم.
• مصرف داروهای تجویز شده برای کنترل درد.
• استراحت کافی و کاهش فعالیت‌های روزمره.

۵. مراقبت از عملکرد روده

• انجام حرکات روده در ۱–۲ روز پس از جراحی ضروری است.
• برای جلوگیری از یبوست، مایعات کافی بنوشید و فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
• در صورت نیاز، مشورت با پزشک درباره استفاده از ملین‌ها مجاز است.

۶. کاهش تورم و مراقبت از کیسه بیضه

اگر کیسه بیضه متورم شد، می‌توانید از یک رول حوله زیر کیسه بیضه استفاده کنید تا تورم کاهش یابد. در صورتی که تورم بعد از یک هفته کاهش نیافت، با پزشک خود تماس بگیرید.

سایر روش های جراحی پروستات که به جریان ادرار کمک می کنند

سایر انواع جراحی پروستات ممکن است کمتر تهاجمی باشد و به بهبود جریان ادرار کمک کند. این موارد عبارتند از:

جراحی پروستات با لیزر

جراحی لیزر پروستات در درجه اول بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) را بدون ایجاد بریدگی در بدن شما درمان می کند. در عوض، پزشک شما یک فیبر نوری را از طریق نوک آلت تناسلی شما و داخل مجرای ادرار شما وارد می کند. سپس، پزشک بافت پروستات را که مانع جریان ادرار در مجرای ادراری شما می شود، برمی دارد. در حالی که این روش کم تهاجمی است، جراحی لیزر ممکن است به اندازه سایر انواع جراحی پروستات موثر نباشد.

جراحی آندوسکوپی

مانند جراحی لیزری، جراحی آندوسکوپی هیچ برشی ایجاد نمی کند. پزشک شما از یک لوله بلند و انعطاف پذیر با نور و لنز برای برداشتن قسمت هایی از غده پروستات استفاده می کند. این لوله از نوک آلت تناسلی عبور می کند و کمتر تهاجمی محسوب می شود.

رایج ترین نوع جراحی آندوسکوپی، برداشتن پروستات از طریق مجرای ادرار (TURP) است.

TURP روش استاندارد برای درمان بزرگی پروستات است. متخصص اورولوژی تکه هایی از بافت پروستات بزرگ شده شما را با یک حلقه سیمی برش می دهد. قطعات بافت به مثانه رفته و در پایان عمل خارج می شوند.

روش دیگر، برش ترانس پیشابراه پروستات (TUIP)، شامل برش های کوچک پروستات و گردن مثانه برای گشاد شدن مجرای ادرار است. برخی از متخصصان اورولوژی معتقدند که TUIP نسبت به TURP خطر عوارض جانبی کمتری دارد.

سوالات متداول (FAQ)

۱. بعد از جراحی پروستات چه لباسی بپوشم؟

پس از جراحی، بهتر است لباس‌های گشاد و راحت بپوشید تا فشار روی ناحیه جراحی و کاتتر ادراری کاهش یابد و راحتی بیشتری داشته باشید.

۲. آیا پروستاتکتومی یک جراحی بزرگ است؟

بله، برداشتن پروستات یک عمل جراحی بزرگ محسوب می‌شود و نیاز به استراحت و دوری از فعالیت‌های سنگین تا زمان بهبودی دارد.

۳. مدت زمان جراحی پروستات چقدر است؟

بسته به نوع جراحی، معمولاً بین ۲ تا ۴ ساعت طول می‌کشد.

۴. میزان موفقیت جراحی پروستات چقدر است؟

در مردانی که برای سرطان اولیه پروستات تحت پروستاتکتومی رادیکال قرار می‌گیرند، نتایج بسیار خوب است. میزان موفقیت به مرحله سرطان در زمان تشخیص بستگی دارد.

۵. میانگین زمان نقاهت پس از جراحی چقدر است؟

به طور متوسط، دوره بهبودی حدود ۶ تا ۸ هفته طول می‌کشد، البته این زمان به نوع جراحی و وضعیت سلامت کلی بیمار وابسته است.

۶. بعد از جراحی چه مراقبت‌هایی لازم است؟

• مراقبت از محل برش و کاتتر
• رعایت فعالیت‌های سبک و استراحت کافی
• نوشیدن مایعات و رژیم غذایی سرشار از فیبر برای جلوگیری از یبوست

۷. آیا پس از جراحی عملکرد جنسی مختل می‌شود؟

در برخی بیماران ممکن است اختلال نعوظ یا ارگاسم خشک رخ دهد، اما بسیاری از مردان پس از گذشت زمان بهبود عملکرد جنسی را تجربه می‌کنند.

۸. چه زمانی می‌توانم فعالیت‌های روزمره و ورزش را از سر بگیرم؟

به طور کلی فعالیت‌های سبک پس از چند هفته امکان‌پذیر است، اما ورزش سنگین و بلند کردن اجسام سنگین باید تا حدود ۸ هفته محدود شود.

۹. آیا خونریزی یا علائم غیرعادی طبیعی است؟

ادرار خونی یا تکرر ادرار معمولاً برای چند روز تا چند هفته طبیعی است، اما در صورت خونریزی شدید یا درد غیرعادی باید با پزشک تماس بگیرید.