پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان

دندان‌ها از سه لایه تشکیل شده‌اند:
مینا لایه بیرونی و سخت دندان است که از لایه‌های داخلی آن محافظت می‌کند. مینای دندان سلول زنده ندارد.
عاج دومین لایه دندان است. وقتی مینا به دلیل خرابی دندان آسیب ببیند، عاج اصطلاحا بی‌دفاع می‌ماند. وضعیتی که باعث می‌شود تا غذای سرد و گرم دندان را تحریک کنند و باعث ایجاد حساسیت در دندان شود.
پالپ مرکز دندان است. رگ‌های خونی، اعصاب و بافت همبند در پالپ هستند.

فرآیند پوسیدگی دندان

پلاک های دندانی، درواقع یک لایه شفاف و چسبنده است که روی سطح دندان را میپوشانند که در اثر مصرف شیرینی و نشاسته ایجاد می‌شود. باکتری های دهان و دندان، از این پلاک‌ها تغذیه میکنند و در ادامه این پلاک‌ها به لایه های سخت و جرم دندان تبدیل می‌شوند.
اسید ناشی از این پلاک‌ها، رفته رفته به مینای دندان آسیب رسانده و سبب ایجاد حفره روی مینای دندان می‌شوند که درواقع همان فرآیند پوسیده شدن دندان است.

علائم پوسیدگی دندان

دندان درد
یکی از اولین و شایع‌ترین علائم پوسیدگی دندان، دندان درد است. این درد ممکن است به صورت مداوم یا متناوب باشد و با مصرف غذاها و نوشیدنی‌های گرم، سرد، شیرین یا اسیدی تشدید شود. درد ناشی از پوسیدگی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و معمولاً نشان‌دهنده این است که پوسیدگی به لایه‌های عمیق‌تر دندان رسیده است.

حساسیت دندان‌ها
یکی دیگر از علائم پوسیدگی است که معمولاً با مصرف مواد غذایی یا نوشیدنی‌های گرم، سرد یا شیرین بروز می‌کند. این حساسیت ناشی از نازک شدن مینای دندان و در معرض قرار گرفتن عاج دندان (لایه زیر مینای دندان) است. حساسیت دندان‌ها می‌تواند از یک ناراحتی خفیف تا دردی شدید متغیر باشد.

بوی بد دهان
بوی بد دهان یا هالیتوزیس می‌تواند نشانه‌ای از پوسیدگی دندان باشد. تجمع باکتری‌ها در حفره‌های ایجاد شده توسط پوسیدگی می‌تواند باعث تولید ترکیبات گوگردی و بوی ناخوشایند دهان شود.

طعم تلخی دهان
این طعم ناخوشایند معمولاً ناشی از فعالیت باکتری‌ها و تجزیه مواد غذایی در حفره‌های دندان‌های پوسیده است. طعم تلخی دهان می‌تواند با بوی بد دهان همراه باشد و نشان‌دهنده وجود عفونت و التهاب در دهان باشد.

انواع پوسیدگی دندان

پوسیدگی سطحی
این نوع پوسیدگی معمولاً در مینای دندان ایجاد می‌شود و علائم آن شامل حساسیت به سردی و گرمی است. پوسیدگی سطحی معمولا درد شدیدی ندارد اما برای درمان این نوع پوسیدگی معمولاً از پر کردن دندان با مواد کامپوزیتی یا آمالگام استفاده می‌کنند.

پوسیدگی عمیق
در این حالت، پوسیدگی به دندان‌های داخلی و حتی عصب دندان نفوذ کرده و می‌تواند باعث درد شدید شود. درمان این نوع پوسیدگی معمولاً شامل عصب کشی دندان و پر کردن مجدد است. درد شدید و مداوم، حساسیت به دما و فشار، و در برخی موارد وجود تورم در لثه‌ها، از علائم پوسیدگی عمیق دندان است.

پوسیدگی ریشه
این نوع پوسیدگی در نواحی نزدیک به ریشه دندان اتفاق می‌افتد و بیشتر در افراد مسن یا کسانی که دندان‌هایشان تحلیل رفته است، دیده می‌شود. در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به عفونت شود. این پوسیدگی ممکن است با درد در ناحیه ریشه، حساسیت به لمس، و تورم در اطراف دندان نمایان شود.

پوسیدگی ثانویه
این نوع پس از درمان‌های قبلی (مانند پر کردن) به وجود می‌آید و معمولاً به دلیل عفونت یا عدم رعایت بهداشت دندان است. علائم آن شبیه به پوسیدگی عمیق است و ممکن است شامل درد و تورم باشد.

پیشرفت پوسیدگی دندان

سطح یک (پوسیدگی مینای دندان)
در این مرحله، پوسیدگی فقط در مینای دندان (لایه بیرونی و سخت دندان) شروع می‌شود. علائم پوسیدگی در این سطح ممکن است خیلی واضح نباشد و اغلب تنها با معاینه دقیق دندان‌پزشک قابل تشخیص است. اگر در این مرحله پوسیدگی شناسایی شود، با فلوراید درمانی و بهبود بهداشت دهان و دندان می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد.

سطح دو (پوسیدگی در عاج دندان)
در سطح دو، پوسیدگی از مینای دندان عبور کرده و به عاج دندان (لایه زیرین مینا) رسیده است. در این مرحله، حساسیت دندان‌ها به مواد گرم، سرد یا شیرین افزایش می‌یابد. درد دندان نیز ممکن است شروع شود. درمان در این مرحله معمولاً شامل برداشتن بافت پوسیده و پر کردن دندان با مواد ترمیمی است.

سطح سه (پوسیدگی عمیق در عاج دندان)
در این سطح، پوسیدگی به عمق عاج دندان نفوذ کرده و به نزدیکی پالپ دندان (بافت نرم داخلی که شامل اعصاب و رگ‌های خونی است) رسیده است. درد دندان در این مرحله شدیدتر می‌شود و احتمال عفونت و آبسه دندان افزایش می‌یابد. درمان ممکن است شامل پر کردن عمیق یا درمان ریشه (عصب‌کشی) باشد.

سطح چهار (پوسیدگی پالپ دندان)
در سطح چهار، پوسیدگی به پالپ دندان رسیده و باعث التهاب و عفونت آن شده است. این مرحله با درد شدید و مداوم همراه است و ممکن است نیاز به درمان ریشه داشته باشد. در برخی موارد، اگر آسیب به پالپ غیرقابل بازگشت باشد، کشیدن دندان ضرورت پیدا می‌کند.

سطح پنج (پوسیدگی ریشه دندان)
پوسیدگی در این مرحله به ریشه دندان رسیده است و می‌تواند باعث تحلیل استخوان و لثه شود. این وضعیت می‌تواند بسیار دردناک باشد و نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر از جمله جراحی لثه یا ایمپلنت دندان داشته باشد. درمان ریشه و پر کردن دندان نیز از جمله روش‌های معمول در این سطح است.

سطح شش (پوسیدگی گسترده و شکستگی دندان)
در این سطح، پوسیدگی بسیار گسترده است و ممکن است باعث شکستگی دندان شود. ساختار دندان به شدت تخریب شده و نیاز به روش‌های بازسازی پیچیده مانند روکش دندان یا ایمپلنت دندان دارد. اگر دندان قابل ترمیم نباشد، کشیدن دندان و جایگزینی آن با ایمپلنت یا کاشت دندان ممکن است لازم باشد.

درمان پوسیدگی دندان

1. فلوراید تراپی
2. پر کردن دندان
3. درمان ریشه (عصب‌کشی)
4. روکش دندان
5. کشیدن دندان و ایمپلنت

کلاس بندی پوسیدگی

کلاس یک (پوسیدگی قابل مشاهده سطحی)
پوسیدگی کلاس یک به آسیب‌های سطحی روی دندان‌ها اطلاق می‌شود که دندان‌پزشک قادر است به‌راحتی آن‌ها را مشاهده کند. این پوسیدگی‌ها معمولاً بر روی سطوح جونده دندان‌های آسیاب و دندان‌های پره‌مولر (آسیاب کوچک) ایجاد می‌شوند. همچنین ممکن است در دو طرف دندان‌های جلویی نیز مشاهده شوند. در این مرحله، تغییرات رنگ و ظاهر دندان به وضوح قابل‌مشاهده هستند.

کلاس دو (پوسیدگی سطحی غیرقابل مشاهده)
در این مرحله، حفره‌ها در سطوح بین دندان‌های آسیاب و پره‌مولر تشکیل می‌شوند. این پوسیدگی‌ها با چشم غیرمسلح قابل‌مشاهده نیستند و برای شناسایی آن‌ها نیاز به استفاده از اشعه ایکس یا معاینات تخصصی دندانپزشکی است. در این مرحله، پوسیدگی در لایه‌های عمیق‌تر دندان رخ داده است و درمان فوری ضروری است.

کلاس سه (پوسیدگی بین دندانی)
پوسیدگی کلاس سه در سطوح بین دندان‌های جلو ایجاد می‌شود، اما لبه‌های برش دندان‌ها را درگیر نمی‌کند. این نوع پوسیدگی معمولاً در دندان‌های جلویی مانند دندان‌های پیشین رخ می‌دهد و قابل‌مشاهده نیست مگر با استفاده از معاینات دندان‌پزشکی یا اشعه ایکس.

کلاس چهار (پوسیدگی تا لبه دندان‌ها)
پوسیدگی کلاس چهار به دندانی اطلاق می‌شود که پوسیدگی در سطح بین دندان‌های جلویی رخ داده و به لبه‌های برش دندان‌ها نیز آسیب می‌زند.

کلاس پنج (پوسیدگی تا خط لثه)
پوسیدگی کلاس پنج در نزدیکی خط لثه ایجاد می‌شود، چه در دندان‌های جلو و چه در دندان‌های عقب. این پوسیدگی‌ها در نزدیکی ناحیه حساس لثه‌ها قرار دارند و می‌توانند به‌سرعت منجر به آسیب بیشتر شوند.

کلاس شش (پوسیدگی دندانی عمده)
پوسیدگی کلاس شش به آسیب‌های جدی در دندان‌ها اطلاق می‌شود که در سطح بالایی دندان‌ها به‌ویژه در لبه‌های انسیزال (چهار دندان قدامی بالا و پایین) و نوک دندان‌های عقبی مشاهده می‌شود.

پیشگیری از پوسیدگی دندان

رعایت بهداشت دهان و دندان
مسواک زدن دو بار در روز و استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن نواحی بین دندان‌ها از تجمع پلاک‌ها و باکتری‌ها جلوگیری می‌کند. همچنین استفاده از دهان‌شویه‌های ضدباکتری به کاهش باکتری‌های مضر کمک می‌کند.

کنترل تغذیه
مصرف مواد غذایی قندی، اسیدی و نوشیدنی‌های شیرین باید محدود شود. خوردن وعده‌های غذایی سالم و کم‌قند به کاهش ایجاد محیط مناسب برای باکتری‌ها کمک می‌کند. همچنین، مصرف آب پس از غذاهای قندی می‌تواند از چسبیدن مواد قندی به دندان‌ها جلوگیری کند.

چکاپ منظم دندان‌پزشکی
مراجعه منظم به دندان‌پزشک و انجام معاینات دوره‌ای، به شناسایی زودهنگام پوسیدگی‌ها و تشخیص بیماری های لثه کمک می‌کند. دندان‌پزشک می‌تواند با استفاده از اشعه ایکس، پوسیدگی‌های پنهان را تشخیص داده و از پیشرفت آن‌ها جلوگیری کند.

استفاده از فلوراید
استفاده از خمیر دندان‌های حاوی فلوراید به تقویت مینای دندان و مقاومت آن در برابر پوسیدگی کمک می‌کند. همچنین می‌توان از درمان‌های فلوراید موضعی که توسط دندان‌پزشک انجام می‌شود، بهره برد.

استفاده از محافظ دندان
برای افرادی که دندان‌های کج دارند یا در معرض آسیب‌های فیزیکی هستند، استفاده از محافظ دندان می‌تواند از آسیب به دندان‌ها جلوگیری کند.

ترک سیگار
ترک سیگار علاوه بر پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها، به بهبود سلامت لثه‌ها و افزایش جریان خون در نواحی دهان کمک می‌کند.