کدام بدتر است، تبعیض نژادی یا تبعیض وزنی؟

امروز ۱۸ جولای زادروز نلسون ماندلاست. مرد بزرگی که تمام عمر با ستم و نابرابری جنگید، به خاطر احترام انسانی مبارزه کرد و با تحمل سختی‌های بسیار موفق شد بساط تبعیض و آپارتاید را برچیند. ماندلا هم مانند گاندی به دنبال برابری و برادری همه انسان‌ها بود: این در زندگی از فرصت‌هایی که همه را ترجیح می‌دهند از بقیه نندانند و این برتری خیالی را به آنها تحمیل نکنند.
ماندلا سال‌هاست که از میان ما رفته است اما هنوز تبعیض و آپارتاید به شکل‌های دیگر در زندگی ما آدم‌ها از جمله تبعیض و نگاه تبعیض‌آمیز نسبت به آدم‌های چاق را نشان می‌دهد: درست است که دنیای بین‌المللی نسبت به نژادی برچیده می‌شود اما نوع دیگری از تبعیض است که آن را «تبعیض وزن» اسم‌هایی که امروز در آن قرار داده‌اند، با آن‌ها اعمال می‌کند. اگر شما یک سیاهپوست بودید و در آفریقای جنوبی چهل یا پنجاه سال قبل زندگی می‌کردید از احترام اجتماعی بی‌بهره بودید. باید نگا‌های توهین‌آمیز سفیدها را تحمل کند و دم برنمی‌آورد. امروز هم یک فرد چاق هر جای دنیا که باشد از احترام کمتری است. پیش‌داوری‌های منفی در مورد چاق‌ها وجود دارد مثل تنبل بودن، بی‌اراده بودن، جذابیت نداشتن، کنترل نمی‌شود بر خود و… چاق‌ها به شکل‌گیری از تبعیض و بی‌احترامی رنج می‌برند و این معضل، دامنه بسیار فراگیری دارد. چاق‌ها در خانه و ادارات، در کوچه و خیابان، در تاکسی و اتوبوس و مترو، در لباس‌فروشی‌ها و حتی در مهمان‌ها و جمع‌های دوستان با نگاه‌ها و نیش‌ها و کنایه‌ها و الفاظ استهزآمیز هدف می‌گیرند. تبعیض در روابط فردی، محیط‌های کاری و آموزشی و مراکز درمانی افراد چاق را می‌گیرند. بررسی‌ها افراد چاق را کمتر برای استفاده از می‌شوند و نسبت به افراد لاغری که دارای‌های مشابه هستند، حقوق کمتری دریافت می‌کنند. پزشکان کمتر به بیماران چاقشان می‌دهند و کمتری برایشان قائل می‌شوند. درست عکس قضیه هم صادق است یعنی همه کمتر به پزشکان چاق اعتماد دارند و می‌کنند. معلمان مدارس توجه کمتری به دانش‌آموزان چاقشان می‌کنند و گاهی در استهزای آنها سهیم و همراه می‌شوند. حتی در دادگاه‌ها وضعیت بهتری نیست: تحقیقات دانشگاه ییل نشان داده است اگر یک زن چاق باشد، در دادگاه‌ها محکومیتتان بیشتر است. بچه های چاق هم وضعیت مشابهی را تجربه می کنند و کمتر در جمع همسالانشان پذیرفته می شوند. وقتی محقق‌ها عکس چند کودک را که یک کودک چاق هم بینشان بود به کودکان دیگر نشان دادند و از کدام بدشان بیشتر می‌آید، کودک چاق بیشتر از همه بیزاری بود. در یک تحقیق بچه‌ها می‌دادند با بچه‌های همبازی تا بچه‌های چاق می‌شوند. جالب است که حتی والدین هم بچه‌های چاق را بیشتر مورد تنبیه یا محرومیت قرار می‌دهند. همه این رفتارها به طرد شدن و انزوای اجتماعی و اعتماد به نفس پایین در آدم‌های چاق می‌شود.
بدتر از همه اینها که این برخوردها و تبعیض‌ها احتمال چاق ماندن و چاق‌تر شدن فرد را بیشتر می‌کند. وقتی یک نفر را به خاطر چاقی‌اش دست می‌اندازید، به دلیلی برای چاق ماندن و مرگ زودرس او می‌شوئید.
این داستانِ آدمهای چاق دور و بر ماست. آنها قربانیان یک مخفی مستمرند. با آنها این رفتار را داریم. آیا میدانستید؟
□
– چرا می‌خواهید لاغر شوید؟
این سوالی است که گاهی از مراجعینم می‌پرسم.
شاید برایتان جالب و البته غم‌انگیز باشد که خیلی وقت‌ها همین ساده اشکشان را درمی‌آورد. خانم موقر و موجهی که با گشاده رویی به من نگاه می‌کند می‌شکند و اشک در چشمانش حلقه می‌زند. بعد از کم‌کم سر درد دلش باز می‌شود و از بی‌احترامی‌هایی که در کوچه و خیابان و خانه و اداره از غریبه‌ها و آشنایان دیده‌اند و تجربه کرده‌اند، می‌شود. قبل از این داستان‌های تلخ به سال‌ها قبل برمی‌گردند، اما هنوز از تلخی‌شان یاد نمی‌کنند و خاطره‌شان مثل شلاقی در لحظه‌ای فرود می‌آید.
خیلی از مراجعینم دلیل مراجعه به خود را برای کاهش وزن، رفتارهای تحقیرآمیز نزدیکان خود برمی‌شمارند. بی‌حرمتی یک سفیدپوست به یک سیاهپوست تلخ و سنگین اما بی‌حرمتی از جانب همسر و دوستان باید تلخ‌تر و سنگین‌تر باشد. اگر برادر یا همسرتان را به استهزاء می‌برید، دردناک تر از آن است که حق ندارید سوار اتوبوس سفیدها شوید، زیرا این بی‌احترامی را از نزدیک‌ترین نزدیکانتان دریافت می‌کنید.
□
چه باید کرد؟
بیایید از خودمان شروع کنیم. بیایید از امروز خودبرتربینی را کنار بگذاریم و نسبت به همه آدم‌ها از جمله آدم‌های چاق، نگاهی پذیرنده و انسانی داشته باشیم و آنها را از ظاهرشان ببینیم. این هدفیست که ماندلا به خاطرش جنگید. بیایید آدم‌ها را می‌پذیرند و برایشان احترام قائل هستند. به کرامت انسانی احترام بگذاریم. به گوهر انسانی احترام بگذاریم. به حرمت انسانی احترام بگذاریم. بیایید به تبعیض وزنی مانند تبعیض نژادی خاتمه می شود. درست است که این آپارتاید پنهان، افراد کمتری برمی‌انگیزد اما زخم‌های عمیق‌تری بر جسم و روح قربانیانش وارد می‌شود. این درس مهم ماندلا را فراموش نکنیم که آن آزار می‌دهد و آن را که آزار می‌بیند هر دو قربانی می‌کند. بیایید از زندان تعصب و ذهنیت های کوچک، خود را خلاص کنیم. بیایید دست در دست هم دنیایی بسازیم که در آن به قول ماندلا همه مردم با گردنی افراشته راه بروند، بدون ترس در قلب هایشان، با اطمینان به عزت و احترام انسانی.
□
ماندلا از میان ما رفته و برای ما دنیایی بهتر بر جای گذاشته شده است.
باشد که ما هم برای آیندگان دنیایی بهتر، عادلانه‌تر و انسانی‌تر بر جای بگذاریم.
برای رسیدن به آن نقطه آرمانی مانند ماندلا راهی طول در پیش داریم اما شاید بتوانیم قدم اول را همین امروزم: در اولین برخوردی که با یک آدم چاق داریم.

نویسنده: دکتر فرید ذاکر – متخصص داخلی و طراح برنامه کاهش وزن سیبیتا