نابغه یا سادیست: پرفروش‌ترین کتاب‌های غیرداستانی قرن بیست‌ویکم درباره ما چه می‌گویند؟

تاریخ انتشار: 23 دی 1403 بازدید: 323 بازدید

برچسب ها یووال نوح هراری

اکنون که یک‌چهارم قرن بیست‌ویکم را پشت سر گذاشته‌ایم، می‌توانیم با نگاهی به محبوب‌ترین کتاب‌های غیرداستانی این دوره، درکی از علایق و دغدغه‌های انسان‌ها به دست آوریم. از یادگیری عادات جدید گرفته تا درک عمیق‌تر از انسانیت، این کتاب‌ها گویای مسیر فکری جامعه بریتانیا از آغاز هزاره جدید تاکنون بوده‌اند. اما نتایج این بررسی‌ها، همان‌طور که هانا ایونس می‌گوید، شگفت‌انگیز است.

دوران تاریک “ادبیات مصیبت”

فراموش کنیم علاقه فعلی‌مان به جنایات واقعی را؛ در حوالی آغاز هزاره سوم، جامعه بریتانیا واقعاً شیفته داستان‌های تلخ و تاریک شده بود. در آن زمان، ژانری که با نام “ادبیات مصیبت” شناخته می‌شد، به‌ویژه با انتشار خاطرات دلخراش “کودکی به نام «او» اثر دیو پِلزر در سال ۱۹۹۵، محبوبیت زیادی پیدا کرد. این کتاب که روایتگر آزارهای وحشیانه‌ای بود که نویسنده از سوی مادرش متحمل شده بود، راه را برای موجی از آثار مشابه باز کرد که همه آن‌ها در کتابفروشی‌ها با عنوان “زندگی‌های دردناک” دسته‌بندی می‌شدند.

این موج از داستان‌های درد و رنج، درواقع بازتاب‌دهنده و حتی تحریک‌کننده نوعی “دموکراتیک‌سازی رنج” بود؛ به‌طوری که مردم بیشتر از گذشته درباره دشواری‌های دوران کودکی خود با دیگران صحبت می‌کردند. این دوره همچنین همزمان با ظهور اینترنت، وبلاگ‌ها و چت‌روم‌های آنلاین بود که امکان ارتباط ناشناس را فراهم می‌کرد. علاوه بر این، قوانین مهمی در زمینه حفاظت از کودکان و بررسی سوابق جنایی در بریتانیا تصویب شد.

ترندهای غیرداستانی؛ آینه‌ای از جامعه

تحلیل ترندهای کتاب‌های غیرداستانی، ابزاری قدرتمند برای درک فرهنگ ماست. با بررسی داده‌های پرفروش‌ترین کتاب‌های غیرداستانی قرن بیست‌ویکم (بر اساس لیست‌های ساندی تایمز و آمار نیلسن)، می‌توان پرسید: آیا ما همچنان علاقه‌مند به روایت‌های تلخ هستیم، یا اهداف بالاتری را دنبال می‌کنیم؟

درحالی‌که دیگر به شدت سال‌های ۲۰۰۰ به داستان‌های غم‌انگیز علاقه نشان نمی‌دهیم، هنوز شیفته خواندن درباره زندگی خصوصی دیگران هستیم. بر اساس آمار نیلسن، پرفروش‌ترین دسته غیرداستانی در بریتانیا از سال ۲۰۰۰ تاکنون، زندگینامه‌ها و خاطرات بوده است؛ البته بیشتر این آثار شامل زندگینامه‌های نوشته‌شده توسط نویسندگان سایه (Ghostwriters) برای افراد مشهور بوده‌اند. اما جالب است که محبوب‌ترین کتاب این دسته، «این قرار است درد داشته باشد: خاطرات محرمانه یک پزشک جوان» نوشته آدام کی است.

این کتاب که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد و بعدها در سال ۲۰۲۲ توسط بی‌بی‌سی به سریالی تبدیل شد، فشارهای شدید کاری در سیستم بهداشت ملی بریتانیا (NHS) را روایت می‌کند. محبوبیت این اثر به‌ویژه در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ افزایش یافت، زمانی که نقش حیاتی پزشکان و دیگر کارکنان کلیدی در جامعه برجسته شد. این موفقیت نشان می‌دهد که مردم بریتانیا همچنان حامی سیستم بهداشت ملی خود هستند و به اهمیت دسترسی رایگان به خدمات درمانی باور دارند.

از خودشناسی تا کشف پیچیدگی‌های جهان

در دهه اخیر، مردم به خواندن کتاب‌هایی با مضامین پیچیده و چالش‌برانگیز روی آورده‌اند. کتاب‌هایی مانند “انسان خردمند” و “انسان خداگونه” از یووال نوح هراری، “زندانیان جغرافیا” از تیم مارشال، و “محاصره احمق‌ها” از توماس اریکسون نمونه‌هایی از این آثار هستند.

این کتاب‌ها مفاهیمی گسترده را ساده‌سازی کرده و برای عموم مردم قابل فهم ساخته‌اند. به گفته مایا اسنو، سردبیر مجله Bookseller، این روند نشان‌دهنده انقلاب اطلاعاتی دهه ۲۰۱۰ است. با افزایش دسترسی به اینترنت، مردم به حجم گسترده‌ای از اطلاعات دسترسی دارند و این آثار کمک می‌کنند تا این اطلاعات پراکنده در قالبی معنادار به هم پیوند داده شوند.

تحولی در کتاب‌های خودیاری و معنویت

با وجود محبوبیت موضوعات علمی و تاریخی، کتاب‌های خودیاری نیز جایگاه خود را حفظ کرده‌اند. از جمله موفق‌ترین آثار در این حوزه می‌توان به “عادات اتمی” نوشته جیمز کلیر اشاره کرد. این کتاب که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، بر ایجاد تغییرات کوچک برای دستیابی به نتایج چشمگیر تمرکز دارد. همچنین کتاب “زندگی خوب، حال خوب” از وکس کینگ، با زبانی ساده و خودمانی، به موضوع خوددوستی و معنویت پرداخته و به‌طور گسترده‌ای مورد استقبال قرار گرفته است.

نتیجه‌گیری؛ انتخابی آزاد و مستقل

آنچه کتاب‌های غیرداستانی پرفروش درباره ما می‌گویند این است که دیگر مانند دوران مدرسه مجبور به خواندن موضوعات مشخص نیستیم. انتخاب این کتاب‌ها نشان‌دهنده علاقه و کنجکاوی واقعی مردم است. برخلاف آثار داستانی که تا حد زیادی وابسته به بازاریابی و تبلیغات هستند، محبوبیت کتاب‌های غیرداستانی واقعاً بازتاب‌دهنده خواسته‌های واقعی خوانندگان است.

این روند، تصویری مثبت از جامعه امروز ارائه می‌دهد: جامعه‌ای که به دنبال درک عمیق‌تر از خود، دیگران و جهان است و این موضوع مایه امیدواری است.

ادامه مطلب