پای پرانتزی چیست و چرا اهمیت زیادی دارد؟

پای پرانتزی یا «Genu Varum» اصطلاحی است که برای توصیف حالتی به کار می‌رود که در آن زانوها هنگام ایستادن صاف، از یکدیگر فاصله دارند و ساق پاها به شکل کمانی به نظر می‌رسند. در کودکان خردسال، کمی پرانتزی بودن پاها تا حدود دو سالگی طبیعی است، زیرا استخوان‌ها و مفاصل هنوز در حال رشد و شکل‌گیری هستند. اما اگر این حالت بعد از سنین طبیعی رشد ادامه پیدا کند یا در بزرگسالان ایجاد شود، می‌تواند نشانه یک مشکل ساختاری یا عملکردی باشد که نیاز به بررسی و درمان دارد.

اهمیت شناسایی و درمان پای پرانتزی فقط به دلیل ظاهر پاها نیست. این تغییر زاویه در مفصل زانو باعث می‌شود فشار وزن بدن به‌طور نامتعادل بین بخش داخلی و خارجی زانو توزیع شود. در نتیجه، با گذشت زمان، غضروف بخش داخلی زانو بیشتر تحت فشار قرار می‌گیرد و خطر بروز آرتروز، درد مزمن و محدودیت حرکتی افزایش پیدا می‌کند. همچنین، تغییرات در الگوی راه رفتن ممکن است باعث بروز درد در کمر، لگن و حتی مچ پا شود.

پای پرانتزی می‌تواند علل متنوعی داشته باشد: از عوامل ژنتیکی و مشکلات رشد استخوان گرفته تا بیماری‌های متابولیک مثل نرمی استخوان (راشیتیسم) یا آسیب‌های دوران کودکی. در برخی افراد، اضافه وزن یا استفاده طولانی‌مدت از کفش نامناسب نیز می‌تواند این وضعیت را تشدید کند. تشخیص زودهنگام و اقدام به‌موقع می‌تواند از پیشرفت تغییر شکل و بروز عوارض جلوگیری کند.

یکی از نکات مهم این است که پای پرانتزی همیشه به معنای نیاز به جراحی نیست. در بسیاری از موارد، اصلاح وضعیت با تمرینات هدفمند، استفاده از کفی‌های طبی و آموزش روش صحیح ایستادن و راه رفتن، قابل انجام است. در این میان، فیزیوتراپی نقشی کلیدی ایفا می‌کند. یک برنامه فیزیوتراپی دقیق و شخصی‌سازی‌شده می‌تواند با تقویت عضلات حمایت‌کننده زانو، بهبود انعطاف‌پذیری و اصلاح الگوی حرکتی، نه تنها ظاهر پا را بهبود دهد، بلکه از بروز مشکلات مفصلی در آینده پیشگیری کند.

در ادامه این مقاله، تمام جنبه‌های پای پرانتزی — از دلایل و روش‌های تشخیص گرفته تا درمان‌های غیرجراحی، تمرینات خانگی و موارد نیاز به جراحی — را به زبان ساده اما علمی بررسی می‌کنیم تا شما بتوانید آگاهانه‌ترین تصمیم را برای سلامت پا و مفاصل خود یا عزیزانتان بگیرید.

دلایل و عوامل خطر پای پرانتزی

پای پرانتزی می‌تواند نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و مشکلات ساختاری در سیستم اسکلتی‌عضلانی باشد. شناخت این دلایل کمک می‌کند تا بتوانیم مسیر درمان را به شکل هدفمند پیش ببریم و از پیشرفت عارضه جلوگیری کنیم.

• عوامل ژنتیکی و وراثت: ژنتیک نقش مهمی در شکل‌گیری ساختار پا و زاویه مفصل زانو دارد. اگر در خانواده شما سابقه پای پرانتزی یا مشکلات مشابه مثل زانوی ضربدری وجود داشته باشد، احتمال بروز این حالت در نسل‌های بعد بیشتر است.
• رشد طبیعی در کودکی: در نوزادان و کودکان خردسال، پای پرانتزی یک مرحله طبیعی از رشد است. معمولاً تا سن ۱۸ تا ۲۴ ماهگی، پاها به تدریج صاف‌تر می‌شوند. اما اگر این حالت بعد از ۲ تا ۳ سالگی ادامه پیدا کند یا شدت آن زیاد شود، نیاز به ارزیابی تخصصی دارد.
• بیماری‌های متابولیک و تغذیه‌ای: کمبود ویتامین D و کلسیم می‌تواند باعث نرمی استخوان (راشیتیسم) شود که یکی از دلایل شایع پای پرانتزی در کودکان است. این کمبود باعث ضعف ساختاری استخوان‌ها شده و آن‌ها را مستعد تغییر شکل می‌کند.
• مشکلات مفصلی و استخوانی: بیماری‌هایی مانند آرتروز زودرس، آسیب‌های رباطی یا شکستگی‌های اطراف زانو می‌توانند با تغییر فشار و تعادل روی مفصل، باعث بروز یا تشدید پای پرانتزی شوند. در برخی موارد، بیماری بلانت (Blount’s disease) که یک اختلال رشد در استخوان ساق پا است، نقش دارد.
• عوامل مکانیکی و سبک زندگی: اضافه وزن فشار بیشتری بر مفاصل زانو وارد می‌کند و می‌تواند زاویه پا را تغییر دهد. همچنین استفاده مداوم از کفش‌های نامناسب، فعالیت‌های ورزشی با فشار زیاد بر زانو یا ایستادن طولانی‌مدت روی سطوح سخت می‌تواند باعث تشدید مشکل شود.
• ضعف عضلات حمایت‌کننده: ضعف در عضلات ران، باسن و ساق پا باعث می‌شود مفصل زانو نتواند به‌خوبی فشارهای روزانه را تحمل کند، و این عدم تعادل عضلانی می‌تواند به مرور باعث تغییر شکل پا شود.

درک این عوامل به فیزیوتراپیست کمک می‌کند تا برنامه درمانی را بر اساس علت اصلی مشکل تنظیم کند. برای مثال، اگر پای پرانتزی ناشی از ضعف عضلات باشد، تمرکز درمان روی تقویت عضلات خواهد بود. اگر عامل اصلی بیماری متابولیک باشد، مداخله پزشکی و اصلاح تغذیه نیز لازم است.

علائم و نشانه‌های پای پرانتزی

پای پرانتزی علاوه بر ظاهر خاص پاها، مجموعه‌ای از علائم و مشکلات عملکردی را به همراه دارد که شناخت آن‌ها برای تشخیص به‌موقع و انتخاب درمان مؤثر ضروری است. در این حالت، هنگام ایستادن با پاهای جفت‌شده، فاصله قابل‌توجهی بین زانوها وجود دارد، حتی وقتی قوزک‌های پا به هم چسبیده‌اند. این فاصله نشانه اصلی و مشخصه پای پرانتزی است، اما ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود.

• تغییر شکل ظاهری پاها و زانوهابارزترین علامت، انحنا به سمت بیرون در ساق پا است که از زانو شروع می‌شود. این انحنا معمولاً در هر دو پا دیده می‌شود، اما ممکن است شدت آن در یک پا بیشتر باشد. در موارد شدید، تغییر شکل باعث ایجاد اختلال در راه رفتن و الگوی حرکتی فرد می‌شود.
• ۲. درد و فشار در مفصل زانوبه مرور زمان، به دلیل توزیع نامتوازن وزن بدن، فشار بیشتری بر قسمت داخلی مفصل زانو وارد می‌شود. این فشار مداوم می‌تواند باعث درد مزمن، التهاب و حتی آرتروز زودرس در این ناحیه شود.
• ۳. خستگی زودهنگام پاهاافراد مبتلا به پای پرانتزی معمولاً هنگام پیاده‌روی‌های طولانی یا فعالیت‌های بدنی دچار خستگی سریع در پاها و زانوها می‌شوند. دلیل این موضوع، استفاده بیش‌ازحد از برخی گروه‌های عضلانی برای جبران انحراف است.
• ۴. مشکلات تعادل و راه رفتنانحراف پاها می‌تواند مرکز ثقل بدن را تغییر دهد و باعث راه رفتن غیرطبیعی یا لنگیدن شود. در کودکان، این مشکل ممکن است به‌صورت تأخیر در شروع راه رفتن یا عدم تمایل به دویدن و بازی‌های پرتحرک بروز کند.
• ۵. حساسیت و تورم موضعیدر موارد پیشرفته یا زمانی که فشار مکانیکی زیاد باشد، بخش داخلی زانو یا ساق پا ممکن است دچار حساسیت به لمس، قرمزی یا تورم شود.
• مشکلات ثانویه در کمر و لگنبه دلیل تغییر در الگوی حرکتی، فشار اضافی به مفاصل لگن و ستون فقرات منتقل می‌شود و می‌تواند کمردرد یا درد لگن را ایجاد یا تشدید کند.

توجه به این علائم اهمیت زیادی دارد، زیرا پای پرانتزی در مراحل اولیه راحت‌تر و سریع‌تر به درمان‌های غیرجراحی، به‌ویژه فیزیوتراپی، پاسخ می‌دهد. اگر این نشانه‌ها نادیده گرفته شوند، خطر پیشرفت تغییر شکل و بروز عوارض بلندمدت افزایش می‌یابد.

روش‌های تشخیص پای پرانتزی

تشخیص دقیق پای پرانتزی، به‌ویژه برای تعیین شدت و علت آن، کلید انتخاب بهترین برنامه درمانی است. گاهی این وضعیت در کودکان به‌صورت طبیعی و موقتی دیده می‌شود و خودبه‌خود اصلاح می‌گردد، اما در برخی موارد، علت‌های زمینه‌ای یا شدت تغییر شکل نیازمند مداخله تخصصی هستند. در ادامه مراحل و روش‌های رایج تشخیص را مرور می‌کنیم:

• معاینه بالینی اولیه: پزشک یا فیزیوتراپیست با مشاهده وضعیت پاها هنگام ایستادن، راه رفتن و نشستن می‌تواند وجود انحراف را تشخیص دهد. اندازه‌گیری فاصله بین زانوها (Intercondylar Distance) در حالی که قوزک‌ها به هم چسبیده‌اند، یکی از ساده‌ترین و کاربردی‌ترین تست‌ها است. در بزرگسالان، فاصله بیش از چند سانتی‌متر می‌تواند نشانه تغییر شکل باشد.
• ارزیابی سابقه پزشکی: پزشک سوابق بیمار را بررسی می‌کند تا عوامل احتمالی مانند راشیتیسم، آسیب‌های قدیمی، بیماری‌های مفصلی یا زمینه ارثی مشخص شود. در کودکان، پرسش درباره زمان شروع راه رفتن و الگوهای حرکتی نیز مهم است.
• بررسی الگوی راه رفتن (Gait Analysis): با مشاهده دقیق راه رفتن، می‌توان میزان انحراف، اثر آن بر سایر مفاصل و جبران‌های حرکتی بدن را ارزیابی کرد. این روش کمک می‌کند برنامه اصلاحی فیزیوتراپی دقیق‌تر طراحی شود.
• تصویربرداری پزشکی: رادیوگرافی (X-ray): تصویر واضحی از استخوان‌های ساق و زانو ارائه می‌دهد و زاویه انحراف را مشخص می‌کند. همچنین برای تشخیص مشکلات استخوانی مانند آرتروز، شکستگی‌های قدیمی یا تغییرات ناشی از بیماری‌های متابولیک مفید است.MRI: در صورتی که مشکوک به آسیب رباط‌ها یا بافت نرم باشد، ممکن است درخواست شود.اسکن تراکم استخوان (DEXA): در موارد مشکوک به پوکی استخوان یا ضعف ساختاری.
• تست‌های عملکردی عضلات و مفاصل: فیزیوتراپیست ممکن است با انجام حرکات کششی و مقاومتی، قدرت عضلات اطراف زانو، لگن و مچ را ارزیابی کند. ضعف یا عدم تعادل عضلات می‌تواند در ایجاد یا تشدید پای پرانتزی نقش داشته باشد.
• ارزیابی بیماری‌های زمینه‌ای: گاهی پای پرانتزی علامتی از بیماری‌های سیستمیک مانند آرتریت روماتوئید یا اختلالات متابولیک است. در این موارد، انجام آزمایش خون یا ارجاع به متخصص مربوطه لازم است.

تشخیص صحیح نه‌تنها مانع درمان‌های غیرضروری می‌شود، بلکه از پیشرفت تغییر شکل جلوگیری کرده و مسیر درمانی بهینه را مشخص می‌کند. در بسیاری از موارد، ترکیب معاینه بالینی و تصویربرداری ساده می‌تواند اطلاعات کافی برای شروع درمان فراهم کند.

نقش فیزیوتراپی در اصلاح پای پرانتزی

فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین و ایمن‌ترین روش‌ها برای بهبود پای پرانتزی، به‌ویژه در مراحل اولیه و موارد خفیف تا متوسط است. هدف اصلی این رویکرد، اصلاح الگوی حرکتی، تقویت عضلات حمایتی و پیشگیری از پیشرفت تغییر شکل است. برخلاف روش‌های جراحی که تهاجمی‌اند و دوره نقاهت طولانی دارند، فیزیوتراپی روشی غیرجراحی و کم‌خطر محسوب می‌شود که با برنامه‌ای منظم و علمی می‌تواند تغییرات قابل‌توجهی ایجاد کند.

• تمرینات تقویتی هدفمنددر پای پرانتزی، معمولاً عضلات خاصی مانند عضلات داخلی ران (Vastus Medialis) و عضلات لگن ضعیف‌تر می‌شوند. فیزیوتراپیست با تمرینات مقاومتی مانند اسکوات‌های اصلاحی، پل باسن (Glute Bridge) و تمرینات با کش ورزشی، این ضعف را برطرف می‌کند. تقویت عضلات پایدارکننده زانو و لگن باعث کاهش فشار بر مفصل و بهبود هم‌ترازی پاها می‌شود.
• ۲. تمرینات کششی و آزادسازی بافت نرمکوتاهی یا سفتی بیش‌ازحد در ساختارهایی مانند نوار ایلیوتیبیال (IT Band) یا عضلات همسترینگ می‌تواند تغییر شکل را تشدید کند. تکنیک‌های کششی و ماساژ عمقی بافت نرم (Deep Tissue Massage) به آزادسازی این نواحی و افزایش انعطاف‌پذیری کمک می‌کند.
• ۳. اصلاح الگوی راه رفتن و حرکات روزمرهفیزیوتراپیست با تحلیل دقیق گیت (Gait Analysis) و آموزش تکنیک‌های صحیح راه رفتن، فشارهای نامناسب بر زانو را کاهش می‌دهد. همچنین، حرکات نشستن، برخاستن و بلند کردن اجسام به‌صورت اصلاح‌شده به بیمار آموزش داده می‌شود.
• ۴. استفاده از وسایل کمکی و اورتوزدر برخی موارد، کفش‌های اصلاحی یا کفی‌های طبی (Orthotic Insoles) به‌منظور توزیع یکنواخت نیروها و اصلاح زاویه پا تجویز می‌شوند. این ابزارها در کنار تمرینات درمانی، نتایج بهتری ایجاد می‌کنند.
• ۵. تمرینات تعادلی و پروپریوسپشنپای پرانتزی می‌تواند تعادل و هماهنگی حرکتی را مختل کند. تمریناتی مانند ایستادن روی یک پا، کار با تخته تعادل (Balance Board) یا توپ‌های نرم باعث بهبود حس عمقی مفصل و کنترل حرکتی می‌شود.
• پیشگیری از آسیب‌های ثانویهبا اصلاح نیروها و الگوهای حرکتی، فیزیوتراپی خطر بروز آرتروز زانو، دردهای لگن و کمر را در بلندمدت کاهش می‌دهد.

فیزیوتراپی نه‌تنها برای کودکان و نوجوانان با رشد فعال مؤثر است، بلکه در بزرگسالان نیز می‌تواند علائم را کاهش داده و پیشرفت تغییر شکل را کند یا متوقف کند. کلید موفقیت، پیوستگی در انجام تمرینات و نظارت تخصصی است.

تمرینات خانگی برای پای پرانتزی

انجام تمرینات اصلاحی در خانه، یکی از مؤثرترین و کم‌هزینه‌ترین راه‌ها برای کمک به بهبود پای پرانتزی است. این تمرینات، اگر به‌طور منظم و صحیح انجام شوند، می‌توانند به اصلاح الگوی حرکتی، افزایش انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات کلیدی کمک کنند. با این حال، لازم است قبل از شروع، حرکات با نظر فیزیوتراپیست انتخاب و تکنیک صحیح آن‌ها آموزش داده شود تا از آسیب جلوگیری شود.

۱. اسکوات اصلاحی (Corrective Squat)

• پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید، نوک انگشتان رو به جلو باشد.
• هنگام پایین رفتن، زانوها را در راستای انگشتان پا نگه دارید و اجازه ندهید به سمت بیرون بیش از حد حرکت کنند.
• ۱۰ تا ۱۵ تکرار، ۲ تا ۳ ست در روز.

۲. پل باسن (Glute Bridge)

• به پشت دراز بکشید، زانوها خم و کف پاها روی زمین باشد.
• لگن را به آرامی بالا ببرید تا بدن از شانه تا زانو یک خط مستقیم تشکیل دهد.
• ۱۰ ثانیه نگه دارید و سپس پایین بیاورید.
• ۱۰ تا ۱۲ تکرار، ۲ ست.

۳. کشش نوار ایلیوتیبیال (IT Band Stretch)

• کنار دیوار بایستید، پای مشکل‌دار را پشت پای دیگر قرار دهید.
• بدن را به سمت دیوار خم کنید تا کشش در قسمت بیرونی ران حس شود.
• ۲۰ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید، ۲ تا ۳ بار تکرار کنید.

۴. راه رفتن با کش مقاومتی (Resistance Band Side Walk)

• کش ورزشی را بالای زانو یا دور مچ‌ها ببندید.
• در حالت نیم‌اسکوات، به پهلو قدم بردارید.
• ۱۰ قدم به هر طرف، ۲ ست.

۵. تعادل روی یک پا (Single Leg Balance)

• روی یک پا بایستید و سعی کنید تعادل خود را حفظ کنید.
• می‌توانید چالش را با بستن چشم‌ها یا ایستادن روی سطح نرم بیشتر کنید.
• ۳۰ ثانیه، ۳ بار برای هر پا.

نکات مهم:

• تمرینات را آهسته و با کنترل انجام دهید.
• اگر در حین انجام درد غیرطبیعی یا تورم داشتید، تمرین را متوقف کرده و با فیزیوتراپیست مشورت کنید.
• برای نتیجه بهتر، تمرینات را ۴ تا ۵ روز در هفته انجام دهید.

تمرینات خانگی زمانی بیشترین اثر را دارند که در کنار برنامه تخصصی فیزیوتراپی انجام شوند. هدف این است که عضلات پایدارکننده قوی‌تر شوند و الگوی حرکتی اصلاح گردد، نه فقط کاهش موقت علائم.

چه زمانی پای پرانتزی نیاز به جراحی دارد؟

درمان پای پرانتزی در بسیاری از موارد با روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، تمرینات اصلاحی و تغییر سبک زندگی قابل مدیریت است. اما در برخی شرایط، انحراف پا آنقدر شدید یا پیش‌رونده است که تنها مداخله جراحی می‌تواند وضعیت را بهبود بخشد. تشخیص نیاز به جراحی باید بر اساس معاینه دقیق ارتوپد، بررسی عکس‌برداری و ارزیابی عملکردی انجام شود. مواردی که معمولاً جراحی توصیه می‌شود:

1. انحراف شدید و ثابت: زمانی که زاویه انحراف پا از حد طبیعی بسیار بیشتر است و با تمرین یا بریس اصلاح نمی‌شود.
2. پیشرفت سریع تغییر شکل: اگر تغییر شکل در مدت کوتاهی بدتر شود و خطر فشار غیرطبیعی روی مفاصل زانو و مچ را افزایش دهد.
3. درد مداوم و اختلال عملکرد: وقتی درد، فعالیت‌های روزمره مثل راه رفتن یا ورزش را محدود می‌کند و درمان‌های محافظه‌کارانه بی‌اثر بوده‌اند.
4. آسیب ثانویه به مفاصل: فشار مداوم پای پرانتزی می‌تواند منجر به آرتروز زودرس زانو یا مچ شود. در این حالت، جراحی برای جلوگیری از تخریب بیشتر مفصل ضروری است.
5. دلایل زیبایی در موارد شدید: در بعضی بیماران، ظاهر پا تأثیر منفی بر اعتمادبه‌نفس دارد و جراحی با هدف اصلاح شکل ظاهری انجام می‌شود.

انواع جراحی‌های رایج پای پرانتزی:

• استئوتومی (Osteotomy): برش و تغییر زاویه استخوان برای قرار دادن پا در راستای صحیح.
• استئوتومی همراه با فیکساسیون: استفاده از پیچ، پلیت یا میله برای نگه داشتن استخوان در موقعیت اصلاح‌شده.
• جراحی اصلاح محور زانو: در مواردی که انحراف روی مفصل زانو فشار زیادی ایجاد کرده است.

دوره نقاهت و نقش فیزیوتراپی پس از جراحی پای پرانتزی:

بعد از جراحی، فیزیوتراپی نقش کلیدی در بازگشت عملکرد پا دارد. تمرینات تخصصی به کاهش تورم، بازیابی دامنه حرکتی، تقویت عضلات و پیشگیری از بازگشت انحراف کمک می‌کنند. معمولاً برنامه توان‌بخشی چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد و شامل ترکیبی از تمرینات کششی، قدرتی، تعادلی و آموزش راه رفتن صحیح است.

به‌طور خلاصه، جراحی پای پرانتزی یک تصمیم تخصصی است که تنها در شرایط خاص و بعد از امتحان روش‌های غیرجراحی انجام می‌شود. انتخاب بهترین روش به شدت انحراف، سن، وضعیت سلامت عمومی و اهداف بیمار بستگی دارد.

کلام آخر

پای پرانتزی اگرچه در بسیاری از موارد یک مشکل ساده به نظر می‌رسد، اما بی‌توجهی به آن می‌تواند پیامدهای طولانی‌مدتی مثل درد زانو، آرتروز زودرس و اختلال در الگوی راه رفتن به همراه داشته باشد. شناخت علل و عوامل خطر، تشخیص به‌موقع و انتخاب روش درمانی مناسب، کلید پیشگیری از این عوارض است.

سوالات متداول درباره پای پرانتزی و نقش فیزیوتراپی در آن

۱. آیا پای پرانتزی در کودکان خودبه‌خود اصلاح می‌شود؟

در بسیاری از کودکان زیر ۲ سال، پای پرانتزی یک روند طبیعی رشد است و با بزرگ‌تر شدن، به تدریج اصلاح می‌شود. اما اگر انحراف بعد از ۳ سالگی ادامه داشته یا شدت یابد، باید توسط پزشک یا فیزیوتراپیست بررسی شود.

۲. بهترین سن برای شروع درمان پای پرانتزی چه زمانی است؟

هرچه درمان زودتر آغاز شود، شانس اصلاح بیشتر است. در کودکان و نوجوانان، تمرینات اصلاحی و وسایل کمکی بسیار مؤثرتر عمل می‌کنند. در بزرگسالان نیز فیزیوتراپی می‌تواند از پیشرفت مشکل و عوارض جلوگیری کند.

۳. آیا ورزش می‌تواند پای پرانتزی را اصلاح کند؟

بله، تمرینات تقویتی و کششی هدفمند که توسط فیزیوتراپیست طراحی می‌شوند، می‌توانند در اصلاح یا کاهش انحراف مؤثر باشند. ورزش‌های بدون برنامه یا تمرینات اشتباه ممکن است وضعیت را بدتر کنند.

۴. کفش یا کفی طبی تا چه حد مؤثر است؟

کفی و کفش طبی فشار روی زانو و مچ پا را متعادل می‌کنند و درد را کاهش می‌دهند. اما به تنهایی معمولاً مشکل ساختاری را اصلاح نمی‌کنند و باید همراه با برنامه فیزیوتراپی استفاده شوند.

۵. چه زمانی به جراحی نیاز داریم؟

اگر پای پرانتزی شدید باشد، درد مزمن ایجاد کند، یا باعث آسیب زودرس به مفصل زانو شود، جراحی (استئوتومی اصلاحی) می‌تواند راه‌حل باشد. فیزیوتراپی پیش و پس از عمل برای موفقیت درمان ضروری است.

۶. آیا جراحی پای پرانتزی فقط جنبه زیبایی دارد؟

خیر. این مشکل می‌تواند باعث تغییر فشار در مفاصل، درد زانو، آرتروز زودرس و اختلال در راه رفتن شود.

مقالات مرتبط

دیدگاه‌ خود را بنویسید لغو پاسخ