چرا تنبیه بدنی کودک اشتباه است؟

چرا تنبیه بدنی کودک راه حل نیست؟ پیام های تنبیه بدنی کودک

تنبیه بدنی کودک، یکی از رایج‌ترین و در عین حال آسیب ‌زا‌ترین روش‌های تنبیه در خانواده‌هاست.

در بسیاری از خانه‌ها، والدین با رفتارهایی از سوی فرزندانشان می‌شوند که خارج از انتظار یا آزاردهنده است، به سریع‌ترین و در بهترین واکنش یعنی تنبیه بدنی می‌رسند. این نوع واکنش، ممکن است در ظاهر باعث توقف رفتار نامطلوب شود اما در بلندمدت خطر مخرب و جبران ‌ناپذیری بر روان و کودک برجای می‌گذارد.

در این مقاله از سایت کلینیک روانشناسی پیروزی قصد داریم با نگاهی علمی و روانشناسی، به موضوع تنبیه بدنی کودک و پیامدهای آن بر سلامت روان، رشد هیجانی و ارتباط والدفرزندی بپردازیم. همچنین به بررسی این نکته پرداخت که چرا برخی والدین به این شیوه روی می‌آورند و چه راهکارهایی را برای مدیریت کودک انجام می‌دهند که هم مهمتر و هم انسانی تر باشد.

تنبیه بدنی کودک یعنی چه و چرا نباید آن را طبیعی بدانیم؟

وقتی از تنبیه بدنی یا آزار فیزیکی کودکان صحبت می کنیم، منظور هر رفتاری است که آگاهانه و با نیت اعمال درد یا ناراحتی، از سوی والدین، معلمان یا سایر بزرگترها نسبت به کودک انجام می شود. این رفتار معمولاً در پاسخ به کار اشتباه یا نافرمانی کودک رخ می دهد اما حقیقت این است که چیزی فراتر از اصلاح تربیتی در آن نهفته است.

در برخی جوامع، والدین به این دلیل که کودک را به دنیا آورده اند، این حق را برای خود قائل هستند که با او هرطور که بخواهند رفتار کنند. آن‌ها کودک را نه به عنوان یک انسان مستقل، بلکه به چشم مالکیت خود می‌بینند. کسی که باید مطیع باشد و حق مخالفت ندارد.

در موارد زیادی، چیزی که به نام «تربیت» انجام می‌شود، در واقع احساس عصبانیت، فشار روانی ناکامی‌های حل‌شده‌ای بزرگ ترهاست. خیلی از والدین به جای آن با آرامش به اصلاح رفتار کودک بپردازند، با واکنش نشان می دهند و این نه تنها آموزنده نیست، بلکه آسیب زا و تحقیرآمیز است.

چه چیزی والدین را از تنبیه بدنی کودک سوق می دهد؟

با رشد بزرگ کودکان، آن‌ها نیاز دارند که به خودمختاری پیدا کنند و تلاش کنند مرزهای تعیین شده توسط والدین را جابجا کنند. در این مسیر، چالش‌هایی مانند مخالفت، قهر، یا رفتارهای ناسازگار از سوی کودک پدیدار می‌شود. رفتارهایی که ممکن است به زعم والدین نوعی نافرمانی تلقی شود.

در چنین شرایطی، پدر و مادرها سعی می‌کنند با آرامش باشند و می‌گویند مهارت‌های تربیتی را در مدیریت می‌کنند، اما وقتی کافی است شیوه‌های درستی وجود نداشته باشد، تنش‌ها به ‌مرور افزایش می‌یابد. فشار روانی، نتیجه و عدم نتیجه ‌گیری از روش‌های گفت‌وگو محور، برخی والدین را به واکنش‌های تند، از جمله استفاده از تنبیه بدنی سوق می‌دهد.

نکته نگران کننده اینجاست که اگر والدین پس از تنبیه بدنی، کنترل یا تجربه کنند، این رفتار می تواند به یک الگوی رفتاری دائمی تبدیل شود. در چنین شرایطی، تنبیه بدنی دیگر گزینه آخر نیست، بلکه به واکنش اولیه و همیشگی والدین در برابر خطاهای کودک بدل می شود، واکنشی که پیام های جدی روانی و تربیتی برای فرزند به دنبال دارد.

وقتی تنبیه بدنی کودک بی‌اثر می‌شود. راهکارهای هوشمندانه برای والدین خسته

برخی کودکان نسبت به تنبیه بدنی بی‌تفاوت اند. نه گوشه‌نشینی اثر دارد، نه محروم‌سازی از تفریح. در چنین شرایطی، اصرار بر تکرار روش‌های قبلی فقط انرژی شما را می‌دهد. بهتر است به بررسی های جدید تری مراجعه کنید.

در قدم اول، با کودک شفاف صحبت کنید. او بداند دقیقاً چه رفتاری باید از نظر شما نادرست باشد و چه انتظاری از شما دارید. گاهی اوقات تنها یک یادآوری ساده می‌تواند از تکرار رفتار جلوگیری کند.

در ادامه، اجازه دهید کودک با نتایج طبیعی رفتار خود را انجام دهید. مثلاً اگر اسباب بازی اش را پرت کرد و شکست، به جای سرزنش، بدون جایگزین بماند. این تجربه، آموزنده از هر تنبیهی است.

فراموش نکنید که فقط روی اشتباهات، تصویر ناعادلانه ‌ای از فرزندتان می‌سازد. لحظاتی را که باید رفتار درستی انجام دهد، برجسته کنید و با تعریف و تشدید، آن را تقویت کنید و مهم‌تر از همه، از وارد شدن به بازی قدرت با کودک خودداری کنید. رابطه والد-فرزندی نباید میدان نبرد باشد. همدلی، همکاری و گفتگو، بسیار مهمتر از سلطه و اجبار هستند.

پیامدهای پنهان و بلندمدت تنبیه بدنی کودکان

با هشدارهای مکر متخصصان روانشناسی و تربیتی، هنوز هم برخی والدین برای کنترل فرزندان خود به شیوه ‌هایی چون فریاد کشیدن یا تنبیه بدنی متوسل می‌شوند. این رفتارها، ممکن است در لحظه کارساز به نظر برسند، اما تبعات سنگینی برای رشد روانی و اجتماعی کودک به جا می‌گذارند.

کودکانی که مورد خشونت قرار می‌گیرند، به ویژه در سال‌های ابتدایی زندگی، جهان را مکانی بی‌ثبات، ترسناک و غیرقابل اطمینان می‌بینند. این ناایمنی زمانی تشدید می شود که فرد آزاردهنده همان کسی است که کودک باید احساس امنیت را از او دریافت کند، یعنی پدر یا مادر.

کودکانی که چنین تجربه‌هایی دارند، در سال‌های بعد به شیوه‌های تهاجمی با دیگران برخورد می‌کنند و پرخاشگری را ابزار دستیابی به خواسته‌های خود می‌دانند. آن‌ها در مدیریت هیجان، کنترل خشم و حل تعارض ضعف نشان می‌دهند و در موقعیت‌های تنش‌زا، به‌جای تفکر منطقی، رفتارهایی که انفجاری می‌دهند می‌دهند.

آسیب به عزت نفس، افزایش لجبازی، انزوای عاطفی و شکل‌گیری شیرین‌های مزمن از دیگر آثار ناگوار این نوع تربیت است. در بسیاری از موارد، احساسی در میان کودک و والد افزایش یافته و گفت و گوی صمیمانه جای خود را به ترس، پنهان کاری و بی اعتمادی می دهد.

در موارد شدید، آسیب جسمی هم به دنبال دارد؛ جراحت ‌هایی که گاهی ماندگار شده و آثارش تا سال ‌ها باقی می‌ماند.

علاوه بر این، کودک به تدریج می ‌آموزد تنها زمانی باید به دستورات والدین توجه کند که با تهدید همراه یا تنبیه بدنی باشد. این نوع شرط‌سازی به مرور، ارزشی مثبت را از بین می‌برد.

در نوجوانی و بزرگسالی، احتمال رفتارهایی چون آزار حیوانات، تخریب اموال عمومی، بزهکاری و حتی تکرار چرخه خشونت در روابط عاطفی، در کودکانی که در کودکی تنبیه شده اند، به طرز معناداری بیشتر است.

در نهایت، باید پذیرفت که کودکان خشونت‌دیده امروز، به احتمال زیاد، خشونت‌ ورزان خواهند بود. اگر این چرخه معیوب به ‌موقع شناسایی و تبدیل شود.

آیا تنبیه بدنی می‌تواند برای تربیت کودک باشد؟

زمانی که والدین از رفتار فرزندشان خسته یا مأیوس می‌شوند، گاهی اوقات به تنبیه بدنی متوسل می‌شوند و آن را ابزاری برای نظم‌دهی یا تربیت می‌دانند اما تجربه و علم ثابت کرده‌اند که این شیوه نه تنها کارآمد نیست، بلکه برخی به وخامت ساختارها می‌شوند. کودک ممکن است در ظاهر ساکت شود یا ‌ای اطاعت کند اما آنچه درونش شکل می‌گیرد، چیزی جز ترس، بی اعتمادی و آسیب روانی نیست.

رشد سالم فرزند، نیازمند فضای امن، برای حمایت و گفتگوست. نه محیطی که در آن کودک از والدینش واهمه داشته باشد. روش‌های اثرگذار بر، ریشه در احترام، همدلی و آموزش مهارت‌های تربیتی دارند، نه در استفاده از زور یا تهدید.

مطالعات متعددی نشان داده است که کودکانی که تجربه ‌ی خشونت بدنی داشته‌اند، در آینده با چالش‌های جدی‌تری مثل اضطراب، خشم کنترل‌شده و اختلال در روابط اجتماعی روبه‌رو می‌شوند. انجمن روانشناسی آمریکا بارها هشدار می دهد که تنبیه بدنی، به جای اصلاح رفتار، پرخاشگری و مشکلات هیجانی را در کودک افزایش می دهد.

یونیسف نیز دارد که هیچ نوع خشونتی، حتی اگر با نیت «تربیت» انجام شود، پذیرفتنی نیست؛ زیرا کودکان در محیطی مملو از امنیت عاطفی و آرامش رشد کنند.

از سوی دیگر، دکتر دنیل سیگل، متخصص علوم مغز و اعصاب کودک، می‌گوید زمانی که کودک مورد تنبیه جسمی می‌گیرد، مغز یا به حالت دفاعی وارد می‌شود. در این شرایط، تجربه و تحلیل منطقی از بین رود و کودک فقط به دنبال فرار یا سکوت است، نه اصلاح رفتار.

پس اگر خواهان تغییر واقعی در رفتار فرزندمان باشد، باید ابزار تربیت را از ترس و تنبیه بدنی به احترام، راهنمایی و ارتباط سازنده تغییر دهد. تنها در این صورت است که می‌توانیم زمینه‌های رشد روانی سالم و پایدار را برای کودکان فراهم کنیم.

جمع بندی

در نهایت، باید پذیرفت که تنبیه کودک نه ‌تنها راه حل مناسبی برای تربیت نیست، بلکه آسیب جدی به سلامت روان، اعتماد به نفس و رابطه والد-فرزند وارد می‌شود. بسیاری از والدین نیت بدی، اما از روش های تربیتی سالم آگاه نیستند، نمی توانند مسیر فرزندپروری را به سوی حمله سوق دهد.

کلینیک روانشناسی پیروزی با بهره‌گیری از تیمی متخصص در زمینه کودک و خانواده، آماده می‌شود تا با ارائه مشاوره تخصصی، والدین را در انتخاب شیوه‌های تربیتی، بدون نیاز به فرزندشان یاری کند.