کیست تخمدان (بررسی علائم، علل و روش های درمان)

بیماری کیست تخمدان یا Ovarian Cysts یکی از بیماری‌های شایع در بانوان است که پس از تجربه دوره قاعدگی فعال، حداقل یکبار در زنان رخ می‌دهد. این بیماری به دلیل اختلال در قاعدگی یا رشد موهای زائد، مشکلاتی مانند درد شدید و ناراحتی در ناحیه تخمدان و شکم، احساس سنگینی در شکم، سردرد، تهوع و استفراغ، افزایش وزن، و تغییر در الگوی قاعدگی را به همراه دارد. در صورت مشاهده هریک از این علائم، بهتر است به متخصص زنان مراجعه کنید. متأسفانه، با وجود اهمیت بیماری، هنوز بعضی از دختران به دلیل عدم اطلاع کافی در مورد آن، این بیماری را با خانواده خود به اشتراک نمی‌گذارند. اگر این بیماری به موقع درمان نشود، احتمال بروز مشکلات جدی‌تری مانند بزرگ شدن کیست و بروز عوارض جانبی بیشتر، افزایش خواهد یافت. تخمدان‌ها دو غده بیضی شکل در دو طرف رحم هستند و مسئولیت ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون را بر عهده دارند و تخمک‌ها را تولید می‌کنند. وجود کیست در تخمدان یا داخل آن مانع از ارسال تخمک به درون رحم می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی مانند ناباروری یا عدم چرخه قاعدگی منظم شود. بنابراین، اگر به مشکلاتی مانند درد شدید در ناحیه تخمدان و شکم، سردرد، تهوع و استفراغ، احساس سنگینی در شکم، افزایش وزن، و یا تغییر در الگوی قاعدگی برخورد کردید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید و برای تشخیص و درمان این بیماری، مشاوره پزشکی را دریافت کنید. **کیست تخمدان چیست؟**

تخمدان‌ها دو غده بیضوی شکل در دو طرف رحم هستند و از طریق لوله‌های فالوپ به یکدیگر متصل می‌شوند. این غده‌ها مسئول تولید هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون هستند که عادت ماهیانه را تنظیم می‌کنند و تخمک‌ها را تولید می‌کنند. در یک فرد سالم، هر ماه یک تخمک کامل شده و به داخل رحم پرتاب می‌شود. اما در افرادی که دارای کیست تخمدان هستند، تخمک کامل شده ولی به داخل رحم پرتاب نمی‌شود. کیست تخمدان شامل توده‌های کیسه‌ای پر از مایعاست که در داخل یا روی تخمدان به صورت رشد می‌کنند. اندازه این کیست‌ها ممکن است از اندازه یک نخود گرفته تا اندازه یک پرتقال باشد و در زمان تخمک‌گذاری ایجاد می‌شوند. بیشتر کیست‌های تخمدان خودبه‌خود یا با مصرف قرص در مدت 6 تا 8 هفته از بین می‌روند. اما برخی از آن‌ها ممکن است دردناک باشند یا قاعدگی سخت‌تری ایجاد کنند. در صورت عدم تشخیص به‌موقع، کیست تخمدان می‌تواند باعث بروز درد شدید شود. امروزه با تغییر سبک زندگی، تغذیه نامناسب و افزایش وزن، زنان و دختران مجرد بیشتر دچار این مشکل هستند.

**انواع کیست تخمدان **انواع کیست تخمدان شامل دو دسته عملکردی و غیر عملکردی هستند.** - کیست‌های عملکردی اکثراً در پاسخ به تغییرات بدن در چرخه قاعدگی شکل می‌گیرند. این دسته شامل کیست‌های فولیکولی، جسم زرد و عملکردی است. - کیست‌های فولیکولی در زمانی که تخمک توسط فولیکول آزاد نشود، شکل می‌گیرند. - جسم زرد نیز پس از آزادسازی تخمک توسط فولیکول، هورمونی به نام جسم زرد ترشح می‌کند که در صورت وجود کیست، باعث جمع شدن مایع درون جسم زرد و رشد بیش از حد آن خواهد شد. این دسته از کیست‌های تخمدان معمولاً بدون درمان خاصی پس از گذشت یک ماه برطرف می‌شوند. در مقابل، کیست‌های غیر عملکردی بر اثر یک بیماری بروز پیدا می‌کنند و ربطی به چرخه قاعدگی ندارند. - کیست‌های سیست‌آدنوما که اغلب روی تخمدان‌ها ایجاد می‌شوند و با مایعی رقیق، آبکی یا غلیظ و مخاطی پر می‌شوند. - همچنین کیست‌های درموئید (تراتوم) از سلول‌های تشکیل‌دهنده انواع بافت بدن انسان همچون مانند مو، پوست، دندان یا بافت مغز ایجاد می‌شوند. - آندومتریوم نیز از بافتی که هر ماه در طول چرخه قاعدگی خونریزی می‌کند یعنی بافت آندومتر پر می‌شود. همچنین، کیست تخمدان سرطانی توده جامدی از سلول‌های سرطانی (تومورها) است که بر خلاف کیست‌های عملکردی نیاز به درمان دارند. **مقالات دیگر: کیست درموئید تخمدان و روش درمان قطعی آن**

**علائم کیست تخمدان علائم کیست تخمدان می‌تواند در هر دو نوع کیست عملکردی و غیر عملکردی متفاوت باشد و ممکن است در برخی از موارد هیچ علامتی وجود نداشته باشد. در زیر علائم معمول کیست تخمدان را برای هر دو نوع آورده‌ایم: **علائم کیست تخمدان عملکردی:** - درد شدید در ناحیه تخمدان - سنگینی یا بزرگ شدن تخمدان - تورم شکم - درد در ناحیه لگن یا پایین شکم - نواحی گرم و قرمز در ناحیه تخمدان - عوارض شدید نظیر خونریزی شدید در دوران قاعدگی **علائم کیست تخمدان غیر عملکردی:** - درد ناحیه تخمدان - سنگینی یا بزرگ شدن تخمدان - تورم شکم - درد در ناحیه لگن یا پایین شکم - اختلال در قاعدگی - تغییرات در گرفتگی پوست، مانند ایجاد آکنه یا رشد موی زائد در صورت داشتن هر یک از این علائم، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا بررسی و درمان مناسب انجام شود. لازم به ذکر است که در برخی موارد کیست تخمدان بدون علائم وجود دارد و توسط بررسی‌های پزشکی تشخیص داده می‌شود.

**علت کیست تخمدان علت کیست تخمدان ممکن است برای هر دو نوع کیست، عملکردی و غیر عملکردی متفاوت باشد. در زیر علل معمول کیست تخمدان را برای هر دو نوع آورده‌ایم: **علل کیست تخمدان عملکردی:** - تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی - مصرف داروهایی که برای تنظیم هورمون‌ها به کار گرفته می‌شود - بارداری - اختلال در تخمدان‌ها **علل کیست تخمدان غیر عملکردی:** - سن بالاتر از 40 سال - سابقه خانوادگی کیست تخمدان - سابقه بیماری پلی کیستیک تخمدان - اختلالات هورمونی مثلاث مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک و بیماری های تخمدانی - ترومای تخمدان، یعنی وجود توده خارج از نرمال در تخمدان - عفونت در تخمدان - تغییرات در سطح هورمون‌هایی همچون هورمون لوتئینیزه و فولیکول‌های محرک تخمدان (LH و FSH) - تحریک هورمونی از مغز و هیپوفیز - آسیب به ناحیه تخمدان به علت جراحی یا ضربه لازم به ذکر است که در برخی موارد، علت کیست تخمدان مشخص نیست. به هر حال، در صورت داشتن علائم کیست تخمدان، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا برای شما بررسی‌های لازم و تشخیص دقیق انجام دهد. درمان کیست تخمدان اگر کیست تخمدان دارید، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید. اینکه آیا به درمان نیاز دارید یا نه بستگی به موارد زیر دارد: - نوع کیست - اندازه کیست - اگر علائم دارید - اگر دوران یائسگی را پشت سر گذاشته اید **مقالات دیگر: لاپاراسکوپی کیست تخمدان + خطرات و مراقبت ها** در صورتی که کیست تخمدان شما کوچک است و مشکلی ایجاد نمی کند، ممکن است پزشک توصیه کند با اسکن سونوگرافی مدتی آن را زیر نظر داشته باشید. اکثر کیست های کوچک روی تخمدان ها خود به خود ناپدید می شوند و مشکلی ایجاد نمی کنند. بنابراین، این رویکرد به شما کمک می‌کند از درمان‌هایی که نیاز ندارید اجتناب کنید. پزشک با شما در مورد اینکه چه زمانی باید سونوگرافی مجدد انجام دهید صحبت خواهد کرد. این ممکن است در شرایط زیر باشد: - **اگر بعد از یک سال هنوز پریود هستید** اگر یائسگی را پشت سر گذاشته اید، هر چهار تا شش ماه یک بار به مدت یک سال همچنین ممکن است از شما خواسته شود که آزمایش خون دیگری برای CA-125 انجام دهید. اگر کیست تخمدان شما از بین نرفت، متخصص زنان ممکن است جراحی را برای برداشتن آن توصیه کند. - **بارداری** کیست تخمدان در دوران بارداری تقریباً همیشه بدون درمان از بین می رود. پزشک شما معمولاً فقط در صورتی جراحی را توصیه می کند که کیست علائم ایجاد کند یا بسیار بزرگ باشد. ### عمل جراحی اگر کیست شما بزرگ است، علائم ایجاد می کند یا از بین نمی رود، احتمالاً پزشک به شما پیشنهاد می کند که برای برداشتن آن جراحی انجام دهید. آنها همچنین در صورت وجود خطر ابتلا به سرطان تخمدان، جراحی را توصیه می کنند. **دو روش برای انجام جراحی کیست تخمدان وجود دارد:** - جراحی بسته (لاپاراسکوپی) - جراحی باز (لاپاراتومی) مقالات دیگر: لاپاراسکوپی