رژیم مدیترانهای
روغن زیتون، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، مغزها و ماهیها، و به همین دلیل سالهاست به عنوان یک «زندگی سالم»، نه تنها یک رژیم لاغری، نه تنها یک رژیم لاغری کمتر، بهترین و سالمترین الگوی تغذیه در دنیا است. این رژیم غذایی بر پایه عادات غذایی مردم در اطراف دریای مدیترانه شکل گرفته و تحقیقات فراوان نشان میدهد که میتواند خطر بیماریهای قلبی، نوع ۲ و بسیاری از مشکلات را کاهش دهد.
رژیم مدیترانهای چیست و بر چه اصولی استوار است؟
رژیم مدیترانهای در اصل یک الگوی تغذیهای «گیاه پایه» است. یعنی بیشترین سهم را از سبزیجات، میوه ها، غلات کامل، حبوبات و مغزها تشکیل می دهند و از حیواناتی مانند ماهی، مرغ و لبنیات در مقدار متوسط استفاده می کنند. روغن اصلی در این رژیم، روغن زیتون فوق بکر است و مصرف گوشت قرمز و غذاهای فرآوری شده به کمتر میرسد.
برخلاف رژیمهای سخت و محدودکننده، در رژیم غذایی مدیترانهای خبری از شمارش وسواس انتخاب مواد غذایی باکیفیت، تازه و سالم است. نکته مهم دیگر، همراه شدن این سبک تغذیه با تحرک بدنی روزانه و خوردن غذا در فضای آرام و خانوادگی است که جزئی از «سبک زندگی مدیترانهای» میشود.
رژیم مدیترانهای با دکتر مونا سالاری نیا
اگر دوست دارید رژیم غذایی مدیترانهای را نهتنها فقط بهصورت تئوری انجام دهید، بلکه کاملاً با شرایط، زمینههای بیماریها و سبک زندگی خود را انجام دهید، میتوانید از مشاوره تخصصی کلینیک دکتر مونا سالاری نیا کمک بگیرید. در این کلینیک، بر اساس نتایج آزمایشها، وزن، تجربهی خانوادگی و سبک زندگی، یک برنامه مدیترانهای شخصیسازی برای شما طراحی میشود. برنامههایی که هم به کاهش وزن و کنترل قند و کمک به خون کمک میکنند، هم با ذائقههای ایرانی و هم شرایط عادی شما سازگار است.
فواد علمی ثابت شده رژیم غذایی برای سلامتی
تحقیقات سالهای متمادی، رژیم غذایی مدیترانه را به عنوان یکی از بهترین الگوهای تغذیه برای بیماریهای مزمن معرفی کردهاند.
تأثیر رژیم مدیترانهای بر سلامت قلب و بهداشت
- کاهش کلسترول بد (LDL)
- افزایش یا حفظ کلسترول خوب (HDL)
- کاهش در بدن
- کمک به کنترل فشار خون
مصرف بالای سبزیجات، میوهها، غلات کامل، روغن زیتون و ماهیهای چرب از امگا۳، نقش مهمی در کاهش خطر بیماریهای قلبی و سکته دارد. متاآنالیز و مرورهای سیستمی داده میشود که پیروی از رژیم غذایی مدیترانه میتواند به معنی خطر بیماریهای قلبی-عروقی، سندرم متابولیک و حوادث کرونری را کاهش دهد.
تأثیر رژیم مدیترانهای کنترل قند خون و آبی از نوع ۲
فی بالا، مصرف محدود قندهای ساده و ساده بر کربوهیدراتهای پیچیده (مثل نان و برنج سبوسدار، جو، کینوا و ...) باعث میشود قند خون آهستهتر بالا برود و به انسولین بهتر شود. مطالعات جدید نشان میدهند پایبندی یا پایبندی بیشتر به رژیم غذایی مدیتر میتواند به گونهای عمل کند.
تأثیر رژیم مدیترانهای بر کاهش و حفظ تناسب اندام
رژیم مدیترانهای در اصل رژیم لاغری سریع نیست، اما وقتی همراه با کرایهها و تحرک بدنی باشد، به کاهش وزن پایدار و منطقی کمک میکند. انتخاب غذاهای سیرکننده مانند حبوبات، غلات کامل، سبزیجات حجیم و سلامتی، احساس گرسنگی را کم میکند و احتمال میدهد میان وعدههای خود را پایین میآورد.
تأثیر رژیم مدیترانهای بر طول عمر بیشتر و کاهش خطر سرطان و زوال شناختی
مطالعات جمعیتی نشان دادهاند که سالها از رژیم غذایی مدیترانه پیروی میکنند، بهطور متوسط طول عمر دارند و احتمال میدهند که به برخی سرطانها، آلزایمرها و اختلالات شناختی در آنها کمتر بپردازند. علت احتمالی این موضوع، ترکیبی از تشخیصانها، درمانهای مفید، فیبر بالا و کاهش مزمن در بدن است.
هرم غذایی رژیم غذایی مدیترانهای؛ چه غذاهای پایهای این سبک تغذیه هستند؟
رژیم غذایی هرم: رژیم غذایی هرم: سبک زندگی سالم
فعال- پله رفتن، ورزش سبک)
- خواب کافی
- غذا خوردن در کنار خانواده و دوستان
این موارد به اندازهی خودِ غذاها در رژیم غذایی مدیترانهای مهم هستند.
طبقهی اصلی: غذاهایی که باید هر روز بخورید گوجه، خیار، سبزی سبز، بادمجان، فلفل دلمهای، کدو سبز و …
طبقهی بعدی: چند بار در هفته
- ماهی و غذاهای دریایی: حداقل ۲ بار در هفته (مثل ماهی سالمون، ساردین، قزلآلا، ماهی جنوب)
- مرغ و بوقلمون بدون پوست، در حد متوسط
- مرغ و بوقلمون بدون پوست، در حد متوسط
- توصیهی پزشک)
- لبنیات کمچرب و زوداً تخمیرشده: ماست، دوغ کمنمک، پنیرهای سنتی بهصورت محدود
رأس هرم: غذاهایی که باید کم مصرف شوند
- گوشت قرمز (گاو چرخ)
- سوسیس، کالباس و گوشتهای فرآوریشده
- شیرینیجات، نوشابه و نوشیدنیهای قندی
- غذاهای سرخشده و فستفودها
این مواد غذایی سریعتر از مواد غذایی مجاز و ممنوع در رژیمها هستند. را در رژیم غذایی مدیترانهای بیشتر بخورید و چه چیزهایی را محدود کنید، این جدول ذهنی را داشته باشید: غذاهایی که باید در رژیم غذایی مدیترانهای بیشتر بخورید
- انواع سالاد با روغن زیتون و آبلیمو
- سبزی خوردن، تازههای غذای بخارپز یا کبابی
حمص و …)
غذاهایی که باید در رژیم غذایی مدیترانهای محدود شوند یا تا حد امکان کنار گذاشته شوند
- نوشابه، آبمیوههای صنعتی و نوشیدنیهای قندی
- انواع شیرینیها، کیکهای خامهای، کیکهای خامهای، و... اسنکهای بستهبندیشده
- فستفودها (پیتزاهای پرچرب، برگرهای سرخشده، سیبزمینی سرخکرده)
- کره، روغنهای جامد، مارگارین
- سوسیس، کالباس، هاتداگ و کبابهای خیلی چرب
- مکر دل، جگر، کلهپاچه و غذاهای بسیار چرب سنتی
نمونه برنامه غذایی ۷ روزه رژیم غذایی مدیترانهای
این برنامه کلیست و جایگزین به نسخه اختصاصی متخصص تغذیه نیست، اما میتوانید از یک هفته تصویری شفاف.
روز ۱
- صبحانه: نان سنگک سبوسدار + پنیر کمچرب + گردو + گوجه و خیار
- میان وعدهها: یک سیب
- ناهار: خوراکی با روغن سبزی + سال سبزی عصر: یک مشت کوچک بادام
- شام: ماهی کبابی + سبزیجات کمی بخارپز (بروکلی، هویج، کدو سبز)
روز ۲
- صبحانه: اوتمیل (جو دوسر پخته در شیرچین کم چرب) بایان وعده: هویج و خیار خرد شده
- ناهار: برنج مخلوط با نخود و سبزیجات + ماست ساده
- میان وعده عصر: چند عدد خرما + چای بدون قند
- شام: سالاد یونانی (گوجه، خیار، زیتون، پنیر)
روز ۳
- صبحانه: نان بربری سبوسدار + املت گوجه و فلفل روغن کم + سبزی خوردن
- میان وعده: پرتقال یا نارنگی
- ناهار: خوراک لوبیا عصر: ماست کم چرب با یک قاشق تخمه آفتابگردان
- شام: کمی مرغ تنوری بدون پوست + سیب زمینی آبپز + سالاد سبز
روز ۴
- صبحانه: ماست یونانی + میوه تازه (توت، سیب،) وعده: چند عدد بادام و فندق
- ناهار: سبزیپلو با ماهی (با روغن کم و روش کبابی/ تنوری) + سالاد شیرازی
- میان وعده عصر: یک عدد کیوی
- شام:با روغن کم و روش کبابی/تنوری. نان سبوسدار
روز ۵
- صبحانه: نان جو + تخممرغ آبپز + گوجه و خیار
- میان وعده: یک مشت انگور
- برهنجار: خوراکی قهوهای یا بلغور
- میان وعده عصر: یک عدد سیب یا گلابی
- شام: سالاد بزرگ با تن ماهی در آب نمک شکستهشده، سبزیهای سبز و سبزی روغن زیتون
روز ۶
- ، زُنصبح ماست)
- میان وعده: چند عدد خرما
- ناهار: خوراک سبزیجات با عده یا لوبیا + سالاد فصل
- میانها برنج استفاده کنید)
روز ۷
- صبحانه: نان سنگک + پنیر کم چرب + سبزی خوردن + گردو
- میان وعده: میوهی فصل
- ناهار: ماکارونی سبوسدار با سس گوجه خانگی، سبزیجات و مقدار کمی گوشت چرخ کرده کم چرب
- میان وعده عصر: ماست ساده + خیار
- شام: سوپ سبزیجات و جو + سالاد یونانی کوچک
اگر بیماری خاص (مثل خونل، نارسایی کلیه، چربی پیشرفته یا معالجه بیماری جدی) دارید، حتماً قبل از اجرای هر برنامه غذایی با پزشک یا متخصص تغذیه انجام دهید.
رژیم برای معالجه، شرایط خاص. رژیم مدیترانهای برای بیماریهای قلبی و افزایش خون بالا
رژیم مدیترانهای با کاهش مصرف مصرفهای اشباع، حذف درمانهای ترانس و افزایش درمانهای مفید مانند امگا۳، میتواند به کاهش تریگلیسیرید و LDL و افزایش HDL کمک کند و در نتیجه آن را کاهش دهد. مدیترانهای برای کنترل نوع ۲ و پیش کمک
- کربوهیدراتها بیشتر از نوع «پیچیده» و همراه با فیبر هستند.
- شا گلیسمی وعدهها معمولاً پایینتر است.
- چربیهای سالم باعث میشوند سیری بزرگتر میشوند. ترکیب و
رژیم مدیترانهای برای چربی غیرالکلی
مصرف کمتر شکر، نوشیدنیهای قندی و مصرفهای مضر، و در عوض مصرف بیشتر سبزیجات، میوهها و مصرفهای غیراشباع مانند روغنزیتون، میتواند به کاهش آسیب و بهبود آنزیمهای کمکی کمک کند. البته این موضوع باید زیر نظر پزشک و با آزمایشاتی مانند ALT و AST باشد.
رژیم مدیترانهای برای فشار خون بالا
رژیم مدیترانهای سرشار از پتاسیم (از طریق سبزیجات، میوهها و حبوبات) و فقیر از سدیم (با حذف غذاهای خیلی شور و بستهشده) است. این ترکیب میتواند در کنار دارو و توصیههای پزشک، به کنترل بهتر فشار کمک کند.
مزایا و معایب رژیم مدیترانهای؛ برای چه کسی مناسب نیست؟
رژیم مدیترانهای به خاطر تنوع غذایی بالا، تطبیقپذیری با ذائقههای ایرانی، کمک به سلامت قلب، کنترل قند و خون و امکان ادامه دادن در بلندمدت، از پایدارترین و علمیترین سبکهای تغذیهای در دنیا میشود. اما در عین حال ممکن است برای همه ایدهآل نباشد. هزینهی بالاتر مواد (مثل ماهی، مغزها و روغن زیتون)، نیاز به زمان بیشتری برای آمادهسازی غذاهای خانگی دارد و کنار گذاشتن غذاهای چرب و سرخشده، میتواند برای برخی از افراد چالشبرانگیز باشد. همچنین مواردی که بیماریهای خاص مانند نارسایی، بیماریهای شدید، آلرژی به برخی از مواد (مثل ماهی یا مغزها) یا رژیمهای درمانی بسیار محدود، نباید بدون نظر پزشک و متخصص تغذیه این رژیم را انجام دهند. در مجموع، رژیم مدیترانهای برای اکثر افراد مفید است، اما شکل دقیق اجرای آن باید با وضعیت جسمی و شرایط هر فرد تنظیم شود.
مزایای رژیم مدیترانهای
- انعطافپذیر و قابلانطباق با ذائقهی ایرانی
- غیرمحدود کننده؛ هیچ گروه غذایی را بهطور کامل حذف نمیکند.
- پایدار در بلندمدت؛ بیشتر شبیه سبک زندگی است تا رژیم موقتی
- اثباتشده در مطالعات علمی متعدد برای بیماریهای قلبی، بیماریها، برخی سرطانها و کمک به طول عمر بیشتر.
- مناسب برای خانواده؛ میتوان همه اعضای خانواده را با یک سبک غذایی مشترک تغذیه کرد.
معایب یا چالشهای رژیم غذایی
- ممکن است هزینهی برخی از مواد مانند روغن زیتون، ماهی و مغزها نسبتاً بالا باشد.
- اگر بدون کنترل حجم و نقد، زیادهروی در روغن زیتون و مغزها انجام شود، کاهش وزن به خوبی اتفاق نمیافتد.
- در افراد با بیماریهای خاص (مثلاً نارسایی کلیه، برخی بیماریهای بیماریهای خاص) نیاز به تغییرات اختصاصی دارند و با متخصصین مشورت میکنند.
- برای کسانی که به غذای چرب و سرخشده خیلی عادت دارند، دورههای تطبیق ذائقه لازم است.
نکات طلایی برای موفقیت در رژیم غذایی مدیترانهای در زندگی روزمره
- خرید هوشمندانه:
- بیشتر از میوه و سبزی، حبوبات، نان سبوسدار و روغن زیتون بخرید.
- مواد آمادهی پرنمک و کنسروی را محدود کنید.
- آمادهسازی از قبل:
- حبوبات را در حجم بیشتری بپزید و در فریزر نگه دارید.
- سبزیجات را از قبل خرد کرده و برای درست کردن سالاد و خوراکی ها سریعتر آماده شوید.
- تکنیکهای سالم پخت:
- کبابی، تنوری، بخارپز و آبپز بهجای سرخکردن ذهن
- استفاده از مقدار کم روغن زیتون در تابهی نچسب
- پرهیز از سوختن روغن و غذا
- میان وعدههای هوشمند:
- بهجای چیپس و شیرینی، از مغزها، میوه تازه، هویج و خیار، ذرت بوداده خانگی کمروغد استفاده کنید.
- سفارش غذا بیرون از منزل:
- گزینههای کبابی یا گریلشده را انتخاب کنید.
- از سسهای چرب و خامه ای زیاد خودداری کنید.
- نوشابه را با آب، دوغ کم نمک یا آب لیمو جایگزین کنید.
- حفظ ترکیب:
- رژیم مدیترانهای سختگیری افراطی نیست؛ اگر گاهی اوقات شیرینی یا غذای مورد علاقهتان را بخورید، در رژیم غذایی بعدی دوباره به رژیم غذایی برگردید.
سوالات متداول درباره رژیم مدیترانهای h2>
در بخش «سوالات متداول درباره رژیم مدیترانه» معمولاً میشود یا میشود که آیا این رژیم برای لاغری است برای عموم هم کاربرد، در آن میشود برنج و نان سلامتی نه، برای افرادی که خون، خون، فشار خون یا چربی میخورند، مناسب هستند یا خیر، گیاه خواران چگونه میتوان نسخهی مدیترانهای را داشت، با بودجههای محدود و سبک زندگی شلوغ چطور میشود این رژیم را اجرا کرد و از کجا بفهمیم این سبک تغذیه برای بدن و شرایط ما درست است. در این قسمت، به زبان ساده و کاربردی به این نوع سوال پاسخ داده می شود تا قبل از شروع، تصویر واقعی تر و عملی از رژیم مدیترانه و آزادی عمل خود را داشته باشید.
آیا رژیم مدیترانهای فقط برای کاهش وزن؟
خیر. این رژیم در درجه اول برای سلامت کلی بدن طراحی شده و کاهش وزن یکی از نتایج طبیعی آن است، به ویژه اگر میزان مصرف و حجم غذا با نیاز بدنی تنظیم شود.
در رژیم مدیترانه ای می توانم برنج بخورم؟
بله، اما بهتر است:
- از برنج قهوهای یا مخلوط برنج سفید با حبوبات استفاده کنید.
- حجم برنج در بشقاب نصف سبزیجات یا کمتر باشد.
- از روغن زیاد و تهدیگ خیلی چرب خودداری کنید.
مصرف نان در این رژیم آزاد است؟
نان دریافتاً باید سبوسدار (سنگک سبوسدار، نان جو، نان چند غله) باشد و در حد نیاز روزانه مصرف شود. نانهای خیلی سفید، تافتون نرمافزار صنعتی و نانهای حجیم قندی بهتر است محدود شوند.
آیا رژیم غذایی مدیترانهای برای گیاه خواران هم قابل اجراست؟
بله؛ از آنجایی که پایه این رژیم گیاهخواری است، گیاه خواران و حتی وگانها میتوانند با حذف یا جایگزین محصولات حیوانی (مثلاً جایگزینی ماهی و مرغ با حبوبات، سویا و توفو) از ساختار کلی آن پیروی کنند. البته نیاز به میزان دقیقتری برای برنامه غذایی و ویتامین B12 دارند.
از کجا بفهمم رژیم مدیترانهای برای من مناسب است؟
- اگر اضافهوزن، زیر خون، قند خون، فشار خون یا چربی دارید، این رژیم احتمالاً برای شما مفید است، اما باید نظر پزشک یا متخصص تغذیه اجرا شود.
- اگر بیماریهای خاص کلیوی، گوارشی یا آلرژیهای غذایی جدی هستید، قبل از هر تغییر در رژیم، حتماً مشاوره تخصصی بگیرید.
اگر رژیم مدیترانهای را دوست داشتید، «بهترین رژیمهای ۲۰۲۵» را از دست ندهید.
در سالهای اخیر، تقریباً در تمام لیستهای معتبر جهانی، رژی مدیترانهای در صدر بهترین رژیمهای دنیا قرار گرفته است و در لیست «بهترین رژیمهای ۲۰۲۵» نیز همچنان به عنوان یکی از بالاترین رتبههای معرفی شده است.
اگر بعد از آشنایی با این رژیم، کنجکاو می دانید:
- کدام رژیمها در سال ۲۰۲۵ بیشترین امتیاز را از نظر سلامت، کاهش وزن و پایداری کسب کردهاند؟
- تفاوت رژیم غذایی مدیترانهای با رژیمهایی مانند DASH، فِلِکسیتارین، لوکرب یا رژیم گیاهخواری چیست؟
- برای شرایط خاص شما (مثلاً، سندرم تخمدان پلیکیستیک، چربی چرب یا کاهش سریعتر) کدام رژیمها مناسبتر معرفی شدهاند؟
حتماً مقالهای «بهترین رژیمهای ۲۰۲۵» را مطالعه کنید. در آن مقاله، به مقایسه هر رژیمی برای هر رژیم غذایی برای هر کدام از افراد مناسب تر است، توضیح داده می شود.
منبع: my.clevelandclinic.org