انواع فوبیا

انواع فوبیا یکی از شایع‌ترین اختلالات اضطرابی هستند که می‌توانند زندگی روزمره افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهند. فوبیا یا هراس، ترسی شدید، غیرمنطقی و مداوم از یک شیء، موقعیت یا فعالیت خاص است که معمولاً با اضطراب زیاد همراه می‌شود. شناخت انواع فوبیا، مانند فوبیای اجتماعی، فوبیای خاص (مثل ترس از ارتفاع، تاریکی یا حیوانات) و فوبیای محیطی (مثل ترس از مکان‌های بسته یا شلوغ)، نقش مهمی در درمان و کنترل این اختلال دارد. در این مطلب به بررسی جامع انواع فوبیا و روش‌های شناسایی و درمان آن‌ها خواهیم پرداخت. بررسی انواع فوبیا نشان‌دهنده گستردگی و تنوع این اختلالات است. این مطلب با هدف ارائه مروری تخصصی بر طبقه‌بندی، علل احتمالی، نشانه‌ها و رویکردهای درمانی موثر برای انواع فوبیا تهیه شده است؛ درک بهتر این شرایط، اولین گام برای مدیریت آن‌ها می‌باشد. طبقه‌بندی انواع فوبیا بر اساس DSM-5 باید گفت که روش‌های زیادی برای طبقه‌بندی انواع فوبیا وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها راهنمای DSM-5 است. راهنمای تشخیصی DSM-5، انواع فوبیا را بر اساس ماهیت محرک ترس‌آور، به پنج زیرگروه اصلی طبقه‌بندی می‌کند. دسته‌بندی انواع فوبیا بر اساس DSM-5: - نوع حیوانی (Animal Type): ترس شدید از حیوانات یا حشرات، مانند عنکبوت‌ها (Arachnophobia)، مارها (Ophidiophobia)، سگ‌ها (Cynophobia) یا حشرات (Entomophobia) - نوع محیط طبیعی (Natural Environment Type): ترس مربوط به عناصر و پدیده‌های طبیعی، نظیر ترس از ارتفاع (Acrophobia)، طوفان و رعد و برق (Astraphobia)، آب (Aquaphobia) یا تاریکی (Nyctophobia) - نوع خون-تزریق-آسیب (Blood-Injection-Injury or B-I-I Type): این نوع هراس، الگوی فیزیولوژیک متفاوتی دارد و فرد ممکن است پس از یک افزایش اولیه کوتاه در ضربان قلب و فشار خون، دچار افت ناگهانی (سنکوپ وازوواگال – vasovagal syncope) و غش‌کردگی شود - نوع موقعیتی (Situational Type): ترس ناشی از قرار گرفتن در موقعیت‌های خاص، مانند ترس از فضاهای بسته (Claustrophobia)، پرواز با هواپیما (Aerophobia)، آسانسور، پل‌ها یا رانندگی - نوع دیگر (Other Type): شامل هراس‌هایی که در دسته‌های فوق قرار نمی‌گیرند، مانند ترس از خفه شدن، استفراغ (Emetophobia)، صداهای بلند خاص، یا افراد با لباس‌های خاص (مانند دلقک‌ها – Coulrophobia) تمایز انواع فوبیا از آگورافوبیا و اختلال اضطراب اجتماعی تمایز هراس‌های مشخص از سایر اختلالات اضطرابی که با ترس شدید همراه هستند، امری بسیار مهم است. آگورافوبیا (Agoraphobia) به عنوان یکی از انواع فوبیا، در واقع ترس و اجتناب از مکان‌ها یا موقعیت‌هایی است که فرد احساس می‌کند فرار از آن‌ها یا دریافت کمک در صورت بروز علائم اضطراب، دشوار یا شرم‌آور خواهد بود (مانند استفاده از حمل‌ونقل عمومی، بودن در فضاهای باز یا بسته، ایستادن در صف یا جمعیت). اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder) نیز با ترس شدید از موقعیت‌های اجتماعی یا عملکردی مشخص می‌شود که فرد نگران ارزیابی منفی یا قضاوت شدن توسط دیگران است. کانون اصلی ترس در این دو اختلال، با ترس متمرکز و خاص در هراس مشخص متفاوت است و هر کدام معیارهای تشخیصی و ملاحظات درمانی خاص خود را در DSM-5 دارند. نگاهی بر انواع فوبیا و اتیولوژی آن‌ها علت دقیق شکل‌گیری انواع فوبیا به طور کامل شناخته شده نیست، اما مجموعه‌ای از عوامل زیستی، روانی و محیطی در بروز آن‌ها نقش دارند. استعداد ژنتیکی (Genetic Predisposition) می‌تواند فرد را آسیب‌پذیرتر کند. نظریه‌های یادگیری نقش مهمی را مطرح می‌کنند؛ شرطی‌سازی کلاسیک (Classical Conditioning) از طریق تجربه مستقیم یک رویداد آسیب‌زا مرتبط با محرک (مانند حمله یک حیوان) یا مشاهده یک رویداد آسیب‌زا برای دیگران می‌تواند منجر به ایجاد ترس مرضی شود. یادگیری، یعنی دیدن واکنش ترسناک والدین یا دیگران به یک محرک و همچنین دریافت اطلاعات تهدیدآمیز نیز می‌توانند مؤثر باشند. از دیدگاه نوروبیولوژیک، فعالیت بیش از حد آمیگدال (amygdala)، مرکز پردازش ترس در مغز و اختلال در مدارهای عصبی مرتبط با تنظیم هیجان، ممکن است در این زمینه نقش داشته باشند. تظاهرات بالینی و پاسخ‌های فیزیولوژیک هراس افراد مبتلا به انواع فوبیا، هنگام مواجهه با شیء یا موقعیت ترسناک (یا حتی فکر کردن به آن)، معمولا یک پاسخ اضطرابی فوری و شدید را تجربه می‌کنند که می‌تواند به شکل یک حمله پانیک (Panic Attack) کامل بروز کند. این پاسخ شامل علائم فیزیولوژیک مانند تپش قلب شدید، تعریق، لرزش، احساس تنگی نفس یا خفگی، درد قفسه سینه، حالت تهوع، سرگیجه یا احساس ضعف است. یک ویژگی رفتاری کلیدی، اجتناب فعال (Active Avoidance) از محرک هراس‌آور است؛ فرد تمام تلاش خود را می‌کند تا با آن شیء یا موقعیت روبرو نشود. اگر اجتناب ممکن نباشد، فرد آن موقعیت را با اضطراب و ناراحتی شدید تحمل می‌کند. همانطور که پیشتر اشاره شد، افراد دارای هراس نوع B-I-I ممکن است پس از مواجهه، دچار افت فشار و غش شوند. ملاحظات تشخیصی بر اساس معیارهای DSM-5 تشخیص هراس مشخص توسط متخصص بالینی (روانپزشک یا روانشناس) و بر اساس معیارهای دقیق DSM-5 انجام می‌شود. این معیارها شامل مواردی مختلفی همانند وجود یکی از انواع فوبیا یا اضطراب بارز، شدید و نامتناسب درباره یک شیء یا موقعیت خاص، بروز پاسخ اضطرابی تقریبا فوری در هر بار مواجهه، اجتناب فعال از محرک یا تحمل آن با ترس و اضطراب شدید، تداوم این ترس و اجتناب حداقل به مدت ۶ ماه و ایجاد رنج و ناراحتی قابل توجه بالینی یا اختلال در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر جنبه‌های مهم زندگی فرد می‌باشند. همچنین، باید اطمینان حاصل شود که این ترس توسط اختلال روانی دیگری مانند اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اختلال اضطراب جدایی یا اختلال اضطراب اجتماعی بهتر قابل توضیح نباشد. مصاحبه بالینی دقیق اساس تشخیص افتراقی و ارزیابی شدت این نوع فوبیا است. درمان انواع فوبیا به‌صورت تخصصی در مرکز نورالی اگر شما نیز با یکی از انواع فوبیا دست‌وپنجه نرم می‌کنید و این فوبیا عملکرد روزمره‌تان را مختل کرده است، کمک گرفتن از متخصصان سلامت روان در مراکز معتبر مانند نورالی سنتر می‌تواند راهگشا باشد. تشخیص دقیق و شروع درمان مناسب، کلید رهایی از بند این این هراس‌ها است. برای دریافت مشاوره و خدمات تخصصی با ما تماس بگیرید.