وقتی اسم ماستکتومی یا همان جراحی برداشتن سینه می‌آید، خیلی‌ها اول از همه به ترس‌ها و سوال‌هایی فکر می‌کنند
که شاید هیچ‌وقت فرصت نکرده‌اند از کسی بپرسند؛ این‌که عمل دقیقا چطور انجام می‌شود، درد دارد یا نه، بعد از عمل ظاهر بدن چه تغییری می‌کند، و اصلا این تصمیم چه تاثیری روی زندگی فرد می‌گذارد. حقیقتش این است که ماستکتومی فقط یک عمل جراحی ساده نیست؛ یک انتخاب مهم و گاهی سرنوشت‌ساز است که معمولا بعد از کلی فکر، نگرانی و مشاوره با پزشک انجام می‌شود.

خیلی از خانم‌ها وقتی برای اولین بار درباره این عمل می‌شنوند، حس می‌کنند با یک مسیر ناشناخته روبه‌رو شده‌اند. اما وقتی
اطلاعات درست و کامل داشته باشی، این مسیر از آن حالت مبهم و ترسناک درمی‌آید و تبدیل می‌شود به یک تصمیم منطقی برای حفظ سلامتی. در این مقاله سعی کردم تمام چیزهایی که یک فرد قبل از ماستکتومی لازم دارد بداند را به زبانی ساده و قابل فهم توضیح بدهم؛ از اینکه اصلا چرا این عمل انجام می‌شود، چه مراحلی دارد، تا اینکه دوران نقاهت چطور می‌گذرد و چه مراقبت‌هایی لازم است.

اگر خودت یا یکی از عزیزانت در آستانه تصمیم‌گیری برای این عمل هستید، خواندن این مطلب می‌تواند دید خیلی روشن‌تری بدهد و کمک کند با آرامش بیشتری به انتخاب نهایی برسید. من سعی کردم هیچ چیز را مبهم نگذارم و واقع‌بینانه، صادقانه و بدون پیچیدگی پزشکی غیرضروری همه نکات را بیاورم. پس پیشنهاد می‌کنم چند دقیقه وقت بگذاری و این مقاله را تا انتها بخوانی؛ مطمئن باش نکاتی پیدا می‌کنی که برایت مفید است و شاید حتی نگاهت را نسبت به این جراحی تغییر بدهد.

ماستکتومی چیست ؟

ماستکتومی در ساده‌ترین تعریفش یعنی «جراحی برداشتن بافت سینه»، اما در دنیای پزشکی این عمل فقط یک برداشتن ساده نیست؛یک تصمیم درمانی مهم است که پزشک بعد از بررسی کامل وضعیت بیمار، نوع توده، میزان درگیری بافت‌ها و احتمال گسترش سرطان آن را توصیه می‌کند. خیلی از خانم‌ها وقتی اسم این عمل را می‌شنوند، اول از همه به ظاهر بدن‌شان فکر می‌کنند، اما واقعیت این است که ماستکتومی یکی از موثرترین روش‌ها برای جلوگیری از گسترش سرطان سینه و حتی نجات جان بیمار است.

معمولاً این عمل زمانی پیشنهاد می‌شود که توده از حدی بزرگ‌تر شده باشد، یا چند ناحیه از سینه را درگیر کرده باشد، یا نتیجه بیوپسی نشان بدهد احتمال پیشرفت سرطان بالاست. گاهی هم بانوانی که ژن‌های حساسیت‌زا مثل BRCA1 یا BRCA2 دارند، برای پیشگیری از سرطان، تصمیم به ماستکتومی می‌گیرند. یعنی قبل از اینکه بیماری شکل بگیرد، با یک جراحی کنترل‌شده احتمال ابتلا را به شدت پایین می‌آورند.

انواع ماستکتومی

ماستکتومی فقط یک نوع ندارد. بسته به شرایط بیمار، پزشک می‌تواند روش‌های مختلفی را انتخاب کند تا هم نتیجه درمانی بهتر باشد و هم ظاهر سینه تا حد ممکن حفظ شود. شناخت این انواع باعث می‌شود بیمار بداند دقیقاً چه اتفاقی قرار است بیفتد و چرا پزشک یک روش را به روش دیگر ترجیح می‌دهد.

ماستکتومی ساده

در این نوع، کل بافت سینه برداشته می‌شود اما عضلات زیر آن معمولاً دست‌نخورده باقی می‌مانند. برای مواردی مناسب است که توده محدود باشد اما پزشک برای جلوگیری از پیشرفت، ترجیح بدهد کل بافت برداشته شود.

ماستکتومی رادیکال اصلاح‌شده

علاوه بر بافت سینه، غدد لنفاوی زیر بغل نیز برداشته می‌شوند. این روش زمانی استفاده می‌شود که سرطان احتمالاً به لنف‌ها رسیده یا درگیرشان کرده باشد.

ماستکتومی اسکین‌اسپیرینگ

در این تکنیک، پوست سینه حفظ می‌شود تا شرایط برای بازسازی طبیعی‌تر سینه بهتر فراهم باشد. بیشتر در مواردی انجام می‌شود که بیمار قصد بازسازی هم‌زمان دارد.

ماستکتومی نیپل‌اسپیرینگ

در این روش، نوک سینه و پوست حفظ می‌شوند و فقط بافت داخلی برداشته می‌شود. نتیجه‌ نهایی از نظر ظاهری بسیار طبیعی‌تر است و معمولاً برای توده‌های غیرتهاجمی یا محدود استفاده می‌شود.

چه کسانی کاندید مناسب ماستکتومی هستند؟

اینکه چه کسی برای ماستکتومی مناسب است، یک نسخه مشخص ندارد. پزشک براساس سن بیمار، اندازه توده، نوع سرطان، سابقه خانوادگی، وضعیت هورمونی و حتی ترجیحات شخصی بیمار تصمیم می‌گیرد. بیمارانی که توده بزرگ دارند، خانم‌هایی که چند نقطه از سینه‌شان درگیر شده، یا افرادی که قبلاً پرتودرمانی انجام داده‌اند و امکان تکرارش وجود ندارد، معمولاً بهترین گزینه برای این عمل محسوب می‌شوند.

زنان دارای جهش ژنتیکی BRCA هم کاندید مهمی برای ماستکتومی پیشگیرانه هستند. این عمل، میزان احتمال ابتلا را تا حد
چشمگیری کاهش می‌دهد و همین موضوع باعث شده بسیاری از خانم‌ها قبل از بروز بیماری، تصمیم قطعی برای جراحی بگیرند.

تفاوت ماستکتومی با لامپکتومی

خیلی‌ها این دو اصطلاح را اشتباه می‌گیرند. لامپکتومی یعنی «برداشتن توده و مقدار کمی از بافت اطراف آن»؛ یعنی بخش زیادی از سینه دست‌نخورده باقی می‌ماند. اما در ماستکتومی، بخش بیشتری از بافت یا کل سینه برداشته می‌شود. لامپکتومی معمولاً برای توده‌های کوچک‌تر یا مواردی که سرطان در مراحل اولیه است استفاده می‌شود. اما وقتی توده بزرگ است یا خطر درگیری گسترده وجود دارد، ماستکتومی انتخاب مطمئن‌تری است.

مراحل انجام جراحی ماستکتومی

مسیر ماستکتومی از همان لحظه‌ای شروع می‌شود که پزشک پس از بررسی ماموگرافی، سونوگرافی یا بیوپسی تشخیص می‌دهد بیمار نیاز به جراحی دارد. اولین مرحله مشاوره کامل است؛ پزشک نوع سرطان، میزان درگیری و گزینه‌های درمانی را برای بیمار توضیح می‌دهد. بعد از آن، آزمایش‌های لازم، بررسی وضعیت قلبی، آزمایش خون و ارزیابی بیهوشی انجام می‌شود.

بیمار معمولاً یک روز قبل از عمل بستری می‌شود یا صبح همان روز به بیمارستان می‌رود. بیهوشی عمومی انجام می‌شود و جراح بر اساس نوع ماستکتومی، برش مناسب را انتخاب می‌کند. اگر قرار باشد بازسازی هم‌زمان انجام شود، جراح پلاستیک نیز در اتاق عمل حضور خواهد داشت. کل فرایند معمولاً بین یک تا سه ساعت طول می‌کشد و بیمار چند روز بعد از عمل زیر نظر پزشک می‌ماند تا همه چیز کاملاً پایدار شود.

روش‌های آمادگی قبل از ماستکتومی

آمادگی قبل از ماستکتومی معمولاً از چند روز تا چند هفته زمان می‌برد، چون پزشک باید مطمئن شود بدن بیمار از نظر جسمی
و روحی برای جراحی آماده است. مهم‌ترین بخش این مرحله آزمایش‌ها و تصویربرداری‌هایی است که وضعیت سینه و بافت‌های اطراف را کاملاً مشخص می‌کند. آزمایش خون، تست‌های انعقادی، عکس قفسه سینه و گاهی نوار قلب از موارد ضروری هستند. اگر بیمار داروی خاصی مصرف می‌کند، مخصوصاً داروهای رقیق‌کننده خون، باید با هماهنگی پزشک آن‌ها را قطع یا تنظیم کند.

از نظر روحی هم آمادگی اهمیت زیادی دارد. خیلی از خانم‌ها قبل از عمل استرس زیادی را تجربه می‌کنند و طبیعی است. پزشک معمولاً مشاوره کامل می‌دهد و حتی در موارد لازم روان‌شناس توصیه می‌شود تا بیمار با آرامش روانی بیشتری وارد اتاق عمل شود.

نحوه انجام جراحی ماستکتومی

خود جراحی ماستکتومی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و بیمار هیچ دردی احساس نمی‌کند. جراح با توجه به نوع سرطان و نوع عمل، برشی روی سینه ایجاد می‌کند و بافت‌های درگیر را خارج می‌کند. اگر غدد لنفاوی زیر بغل هم نیاز به نمونه‌برداری یا برداشت داشته باشند، این کار در همان مرحله انجام می‌شود. در بعضی از عمل‌ها، جراح پلاستیک همزمان مشغول آماده‌سازی برای بازسازی سینه است تا در پایان عمل ظاهر بدن بیمار تا حد ممکن طبیعی باقی بماند.

مدت زمان جراحی بسته به نوع ماستکتومی و شرایط بیمار متفاوت است اما معمولا بین یک تا سه ساعت طول می‌کشد. بعد از پایان عمل، بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود تا وضعیت علائم حیاتی بررسی شود و سپس به بخش انتقال پیدا می‌کند.

ریسک‌ها و عوارض احتمالی ماستکتومی

هر جراحی‌ای ریسک دارد و ماستکتومی هم از این قاعده مستثنی نیست، اما نکته مهم این است که بیشتر این عوارض قابل کنترل و درمان هستند. شایع‌ترین مشکلات شامل درد طبیعی بعد از عمل، ورم، کبودی و احساس سفتی در ناحیه عمل است. این موارد معمولاً با چند روز استراحت و مصرف داروهای تجویز شده برطرف می‌شوند.

گاهی هم احتمال عفونت، تجمع مایع (سروما)، خون‌ریزی، یا بی‌حسی طولانی‌مدت پوست وجود دارد. بیمارانی که غدد لنفاوی‌شان برداشته می‌شود ممکن است در طولانی‌مدت با مشکل لنف‌ادم (تورم دست) مواجه شوند که البته با فیزیوتراپی و مراقبت مناسب قابل کنترل است. پزشک قبل از عمل همه این احتمال‌ها را توضیح می‌دهد تا بیمار با دید کامل تصمیم بگیرد.

مراقبت‌های بعد از جراحی و دوره نقاهت

دوره نقاهت بعد از ماستکتومی کاملاً قابل مدیریت است، به شرط اینکه بیمار دقیقاً توصیه‌های پزشک را رعایت کند. معمولاً چند
روز بعد از عمل بیمار باید در بیمارستان بماند تا میزان درد، خون‌ریزی و وضعیت درن‌ها (لوله‌های تخلیه) کنترل شود. زمانی که
بیمار مرخص می‌شود، باید مراقبت‌هایی مثل تمیز نگه‌داشتن محل جراحی، مصرف منظم داروها، جلوگیری از بلند کردن اجسام
سنگین و استراحت کافی را انجام دهد.

حرکت دادن آرام دست‌ها و شانه‌ها طبق دستور پزشک برای جلوگیری از خشکی و درد عضلات بسیار مهم است. بسیاری از بیمارها در هفته‌های اول کمی احساس کشیدگی در قفسه سینه دارند که کاملا طبیعی است و با گذشت زمان بهتر می‌شود. معمولاً بعد از چهار تا شش هفته، بیشتر افراد می‌توانند فعالیت‌های روزمره خودشان را از سر بگیرند.

بازسازی سینه بعد از ماستکتومی

بازسازی سینه یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمانی-پزشکی بعد از ماستکتومی است؛ چون ظاهر سینه نقش مهمی در اعتمادبه‌نفس و احساس خوب نسبت به بدن دارد. خیلی از خانم‌ها ترجیح می‌دهند بازسازی را همزمان با ماستکتومی انجام دهند تا از نظر روحی و ظاهری با یک مرحله پشت سر بگذارند. اما بعضی‌ها هم تصمیم می‌گیرند چند ماه بعد و در یک عمل جداگانه انجامش بدهند.

روش‌های بازسازی شامل استفاده از پروتز (ایمپلنت)، استفاده از بافت‌های بدن خود بیمار (فلپ) یا ترکیبی از این دو است. انتخاب بین این روش‌ها بستگی به شرایط بدن بیمار، اندازه سینه، نظر جراح و خواسته شخصی بیمار دارد. بازسازی سینه باعث می‌شود نتیجه ظاهری بعد از ماستکتومی طبیعی‌تر باشد و بیمار از نظر روحی احساس بهتری تجربه کند.

تغییرات ظاهری و روانی بعد از ماستکتومی

بعد از ماستکتومی، مهم‌ترین تغییری که اکثر خانم‌ها با آن روبه‌رو می‌شوند، تغییر ظاهر بدن است. حتی اگر از قبل درباره این موضوع آگاه بوده باشند، باز هم روبه‌رو شدن با آن لحظه واقعی ممکن است سخت باشد. بسیاری از بیماران در هفته‌های اول بین حس سبکی از اینکه بیماری از بدن‌شان خارج شده و حس غم یا نگرانی از ظاهر جدید خود در نوسان هستند. این تجربه کاملاً طبیعی است و تقریباً همه کسانی که این مسیر را طی کرده‌اند این احساسات را گزارش کرده‌اند.

پذیرش این تغییر یک روند است، نه یک اتفاق لحظه‌ای. بعضی‌ها با صحبت با یک مشاور یا روان‌شناس حس بهتری پیدا می‌کنند، بعضی‌ها کنار آمدن با بدن جدیدشان را با کمک نزدیکان‌شان راحت‌تر طی می‌کنند و بعضی‌ها بعد از بازسازی سینه احساس می‌کنند اعتمادبه‌نفس‌شان دوباره برمی‌گردد. نکته مهم این است که بیمار بداند تنها نیست و این تغییر چیزی است که می‌شود با گذشت زمان آن را درک و قبول کرد.
تجربه نشان داده خانم‌هایی که درباره احساسات‌شان صحبت می‌کنند خیلی سریع‌تر با این شرایط کنار می‌آیند.

تغذیه مناسب و سبک زندگی بعد از ماستکتومی

تغذیه نقش فوق‌العاده مهمی در دوران نقاهت و بعد از عمل دارد. بدن برای ترمیم بافت‌ها، بازسازی انرژی و جلوگیری از عفونت به مواد مغذی کافی نیاز دارد. غذاهای سرشار از پروتئین مثل مرغ، تخم‌مرغ، ماهی و حبوبات، اولین چیزهایی هستند که پزشک‌ها توصیه می‌کنند. میوه‌ها و سبزیجات تازه هم به دلیل ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌هایی که دارند باعث سریع‌تر شدن روند بهبود می‌شوند.

نوشیدن آب کافی، خواب منظم، جلوگیری از مصرف غذاهای خیلی چرب یا فرآوری‌شده و پرهیز از سیگار کشیدن از موارد کلیدی هستند. فعالیت بدنی سبک مثل پیاده‌روی آرام می‌تواند به بهتر شدن جریان خون و جلوگیری از خشکی عضلات کمک کند. به مرور زمان، و بعد از تایید پزشک، بیمار می‌تواند ورزش‌های بیشتری را به برنامه روزانه‌اش اضافه کند. این سبک زندگی منظم نه‌تنها روند بهبود را کوتاه‌تر می‌کند بلکه انرژی فرد را هم افزایش می‌دهد.

ورزش و کار بعد از ماستکتومی

یکی از رایج‌ترین سوال‌ها این است که «چقدر طول می‌کشد تا بتوانم دوباره به زندگی عادی برگردم؟» پاسخ دقیق آن بستگی به نوع جراحی، شرایط جسمی فرد و مراحل بازسازی دارد، اما معمولاً بیشتر بیماران بین چهار تا شش هفته بعد از عمل می‌توانند آرام‌آرام فعالیت‌های معمولی‌شان را شروع کنند. بلند کردن اجسام سنگین، ورزش‌های سنگین و حرکات شدید دست‌ها باید تا زمانی که پزشک اجازه نداده انجام نشود.

فعالیت‌هایی مثل رانندگی، کارهای سبک خانه و کارهای اداری معمولاً زودتر قابل انجام هستند. کسانی که عمل بازسازی هم داشته‌اند، ممکن است به زمان بیشتری برای بهبود نیاز داشته باشند. نکته مهم این است که بیمار نباید عجله کند. بدن در این مرحله آسیب‌پذیر است و فشار زیاد باعث ایجاد درد یا کند شدن روند ترمیم می‌شود. گوش دادن به بدن و رعایت توصیه‌های پزشک مهم‌ترین اصل در بازگشت به زندگی عادی است.

هزینه ماستکتومی در ایران

هزینه ماستکتومی می‌تواند بسته به عوامل مختلفی تغییر کند. نوع جراحی، میزان درگیری بافت‌ها، انجام بازسازی هم‌زمان یا جداگانه، نوع بیمارستان، تجهیزات مورد استفاده، مدت بستری و حتی تجربه و مهارت جراح در تعیین هزینه نهایی تأثیر دارند. معمولاً در مراکز دولتی هزینه‌ها کمتر و در مراکز خصوصی بسته به امکانات و سطح خدمات متفاوت است.

بیمه‌ها معمولاً بخش زیادی از هزینه عمل را پوشش می‌دهند، اما برای بازسازی سینه ممکن است بیمه برخی مراحل را پوشش ندهد و بیمار باید قبل از عمل در این مورد با بیمه و مرکز درمانی صحبت کند. اطلاع داشتن از این هزینه‌ها قبل از تصمیم نهایی باعث می‌شود بیمار با آرامش بیشتری وارد روند درمان شود و از نظر مالی غافل‌گیر نشود.

چطور بهترین جراح ماستکتومی را انتخاب کنیم؟

انتخاب جراح شاید مهم‌ترین قسمت مسیر درمان باشد. بیمار باید پزشکی را انتخاب کند که هم تجربه کافی در انجام انواع ماستکتومی داشته باشد و هم از نظر اخلاقی و رفتاری بتواند حس آرامش و اعتماد را به بیمار منتقل کند. دیدن نمونه کارهای قبلی، مطالعه نظرات بیماران، پرس‌وجو از پزشکان دیگر و داشتن یک مشاوره کامل قبل از عمل از موارد مهم در انتخاب جراح مناسب است.

بهترین جراح کسی است که علاوه بر مهارت فنی، زمان می‌گذارد تا شرایط بیمار را بررسی کند، با صبر و دقت همه سوالات را پاسخ دهد و نگذارد بیمار با ابهام وارد مرحله درمان شود. همچنین اگر بازسازی سینه هم قرار است انجام شود، هماهنگی کامل بین جراح عمومی و جراح پلاستیک اهمیت خیلی زیادی دارد، چون نتیجه نهایی را کاملاً تحت تأثیر قرار می‌دهد.

نتیجه‌گیری کلی

ماستکتومی ممکن است در نگاه اول یک عمل سخت و حتی ترسناک به نظر برسد، اما وقتی بیمار اطلاعات درست، شفاف و واقعی درباره روند جراحی، دوران نقاهت، نتایج و گزینه‌های بعد از عمل داشته باشد، این تصمیم به یک انتخاب آگاهانه تبدیل می‌شود. این جراحی برای بسیاری از بیماران نه‌تنها یک درمان، بلکه یک شروع دوباره است؛ شروعی که در آن اولویت سلامتی و آرامش روانی قرار دارد.

آگاهی بیمار، انتخاب جراح حرفه‌ای، سبک زندگی درست و حمایت اطرافیان، چهار ستون اصلی این مسیر هستند. با کنار هم قرار گرفتن این عوامل، بیمار می‌تواند این مرحله را با آرامش و اطمینان بیشتری پشت سر بگذارد و بدون ترس وارد آینده‌ای شود که کیفیت زندگی‌اش در آن بسیار بهتر خواهد بود. این مسیر شاید ساده نباشد، اما قابل مدیریت است و مهم‌تر از همه—در پایانش، امید و زندگی تازه‌ای انتظار بیمار را می‌کشد.