وقتی غذای کمکی شروع می شود، بسیار مهم است که مواد غذایی با چه بافتی به شیرخوار ارائه شود. یکی از نکاتی که در خوش غذا شدن شیرخوار تأثیر دارد، بافت غذای شیرخوار است. دو روش متفاوت وجود دارد. تغذیه به سبک سنتی میکس شده یا به روش blw . در روش قدیمی، توصیه می شد که غذا را به شکل میکس و آبکی به شیرخوار بدهیم، اما در این روش، شیرخوار جویدن و قورت دادن جسم جامد را یاد نمی گیرد.

حتی ممکن است این موضوع تا یک الی دو سالگی طول بکشد و باعث بدغذایی شیرخوار شود و مانع از شکل گیری استقلال شیرخوار شود. پس میکس کردن و آبکی کردن زیاد غذا و استفاده از میکسر صحیح نمی باشد.

روش تغذیه blw

روش BLW قوانین خاص خود را دارد و در آن روش، برشهای امن هر سن به والدین آموزش داده می شود. اما در روش های دیگر، ابتدا غذا باید حالت پوره غلیظ مثل بافت ماست را داشته باشد و هر چند روز یکبار به غلظت غذا اضافه شود و غذا کمتر از قبل له شود تا کم کم از حدود سن هشت ماهگی که شیرخوار به خوبی می نشنید، بتواند از غذاهای انگشتی استفاده کند.

غذاهای انگشتی باید نرم و با برش مناسب باشند تا شیرخوار آنها را در دست بگیرد و به سمت دهان ببرد و بخورد. چند مثال غذاهای انگشتی مثل : تکه های سیب زمینی کامل پخته شده و له شده در بین دو انگشت، هویج پخته، موز تکه ای له شده، تکه های انواع میوه ها، تکه های نان، ماکارونی پخته ای لوله ای، و …

تغذیه تکمیلی : روش سنتی یا روش BLW ؟

شروع تغذیه تکمیلی به شکلهای مختلف می باشد، پزشکان مختلف، مدلهای متنوعی از تغذیه پیشنهاد می دهند که هیچ گاه نمی توان گفت یک روش بر دیگری ارجح است. انتخاب روش تغذیه تکمیلی، براساس میل و شرایط خانواده و همچنین شیرخوار می باشد.

اینکه یک پزشک با میوه شروع کند یا با گوشت یا با فرنی یا …. باعث ایجاد مشکل در تغذیه شیرخوار نخواهد شد و جای نگرانی نیست، هر مدل یک سری مزیت و یک سری معایب دارد، پس والدین نباید دچار عذاب وجدان شوند.

تغذیه تکمیلی از نظر استفاده زود هنگام از نظر بافت مواد غذایی به 3 دسته تقسیم می شود:

1) روش سنتی:

که در آن تغذیه با بافت پوره ای شروع می شود و والدین نقش بیشتری در تغذیه شیرخوار دارند.

۲) روش BLW :

که در این روش، تغذیه بیشتر با مواد غذایی بافت دار شروع می شود و شیرخوار در تغذیه مستقل است. که البته شیرخوار باید شرایط لازم برای این روش را داشته باشد و والدین حتماً دوره های احیای نوزاد و پیشگیری از خفگی نوزاد را گذرانده باشند.

۳) روش ترکیبی :

این روش، ترکیبی از دو روش قبل است که خیلی از پزشکان در ایران از این روش استفاده می کنند. شاید بیشتر به خاطر ترس والدین از مصرف بافت جامد و نا آگاهی آنها در مورد احیای شیرخوار می‌باشد.

هر سه روش، روشهای مناسبی هستند و خانواده و پزشک بر اساس شرایط خانواده و شیرخوار یکی از این روشها را انتخاب می کنند.

نقش شیرخوار در تغذیه کمکی

شیرخوار باید در غذا خوردن فعال باشد، فعال بودن و شریک کردن شیرخوار در غذا خوردن باعث علاقه ی زیاد او به غذا خوردن می شود.

۱- شیرخوار باید با غذا بازی کند، غذا را لمس کند، پرت کند و به دهان ببرد.

2- به شیرخوار خود قاشق بدهید تا با قاشق تمرین کنند.

3- اجازه دهید که شیرخوار با دست غذا بخورد. با دست غذا خوردن از پله های اول تمرین تغذیه است.

4- شیرخوار باید غذا را به دهان ببرد، تف کند و حتی همان غذا را مجدد بخورد. شیرخوار با تمرین کم کم می تواند متوجه شود که لقمه غذا را چگونه بجود و کجای دهان قرار دهد تا بتواند آن را ببلعد.

5- یکی از اهداف شروع تغذیه کمکی، مخصوصاً زیر یکسالگی آماده شدن شیرخوار برای تغذیه مستقل بعد از ده ماهگی الی یکسالگی است.

6- جویدن، قورت دادن، به دهان بردن جزئی از روند تکامل شیرخوار هستند که با شروع غذای کمکی، پرورش داده می شوند.

تأثیرات بافت غذای شیرخوار

اغلب والدین فکر می کنند که هدف از شروع غذای کمکی فقط وزن دهی به شیرخوار و سیر کردن شیرخوار است. در صورتی که در طی شروع غذای کمکی، اهداف بسیاری را تأمین می کنیم. مخصوصاً در ماههای اول شروع غذای کمکی، هنور هم طبق اصول تغذیه نوزاد از بدو تولد ، عامل اصلی وزن دهی به شیرخوار، شیر مادر می‌باشد. پس حجم خوردن غذا چندان مهم نیست و نباید به زور به شیرخوار غذا داد و باید بستر لازم برای رسیدن به سایر اهداف را تأمین کرد.

اهداف تغذیه کمکی شیرخوار :

• 1) آشنا سازی شیرخوار با زمان و مکان ثابت غذا خوردن .
• 2) آشنا سازی شیرخوار با انواع طعم ها و بافتها.
• 3) به شیرخوار آموزش دهیم که تایم تغذیه، تایمی مفرح شاد در کنار خانواده است.
• ٤) آشنا کردن شیرخوار با وسایل غذا خوردن.
• ۵) تکامل جویدن شیرخوار.
• 6) تکامل بلع جسم جامد .
• ۷) کمک به رویش دندان با استفاده از غذاهای انگشتی .
• 8) پرورش استقلال شیرخوار .
• ۹) آموزش حس گرسنگی و سیری به شیرخوار .
• ۱۰) آماده کردن تدریجی شیرخوار برای آنکه از حدود ۱۲-۱۰ ماهگی، تغذیه غالب با غذای کمکی می باشد و شیرخوردن تنها ۳۰ درصد تغذیه را شامل می شود.

غذای کمکی را با چه ماده ای شروع کنم؟

یکی از چالش های والدین، شروع غذای کمکی است. بعضی از والدین تمایل دارند که از یک دستور و رسم خاص که توسط پزشک اطفال به آنها معرفی می شود پیروی کنند و بعضی از والدین تمایل دارند که با استفاده از انواع کتابها یا تجربیات دیگران این کار را انجام دهند.

آکادمی اطفال آمریکا می گوید که برای اکثر شیرخواران سالم، لازم به رعایت قاعده و دستور ثابت و قطعی برای شروع غذای کمکی نمی باشد. از حدود شش ماهگی غذای کمکی شروع می شود و از ۷ الی 8 ماهگی شیرخوار باید انواع متنوعی از دسته های غذایی از جمله غلات، جو، گندم و …، گوشت یا سایر پروتئینها، میوه و سبزیجات، ماست، پنیر و حبوبات را مصرف کند.

اگر شیرخوار شما از غلات استفاده می کند، حتماً باید ترکیبی از غلات را استفاده کند. مانند جو‌ دوسر، گندم، برنج، جو و…. اگر تنها از برنج استفاده شود. ریسک مسمومیت با آرسنیک بالا خواهد رفت. (رفرنس AAP)

در فرهنگ تغذیه ای کشورهای آسیای جنوب شرقی با توجه به اینکه کاشت و برداشت برنج زیاد است، مصرف برنج از جایگاه ویژه ای برخوردار است، اما با توجه به آنکه سموم آرسنیک جذب قسمت برنج سفید می شود، برای شیرخواران که جثه ی کوچکی دارند، می تواند خطرناک باشد، پس بهتر است ترکیبی از غلات برای شیرخوار استفاده شود، برای مثال ترکیبی از فرنی، حریره بادام، حلیم جو، حلیم گندم، اوتمیل و …

چگونه مطمئن شوم که شیرخوارم به غذا آلرژی ندارد؟

بهتر است که غذاها را به صورت تک تک به شیر خوار معرفی کنید تا اگر شیرخوار به آن ماده آلرژی داشت یا مشکلی پیش آمد، بدانیم به کدام ماده بوده است.

CDC (مرکز کنترل بیماری های واگیردار) توصیه می کند که بین شروع مواد جدید ۳ تا ۵ روز فاصله باشد و بعد از آنکه مواد غذایی عادی را معرفی کردید به سراغ (مواد غذایی مستعد حساسیت) بروید. این مواد شامل محصولات شیرگاو، تخم مرغ، ماهی، میگو، بادام زمینی، آجیل، گندم، سویا و کنجد هستند.

تمام این مواد باید زیر یک سالگی برای شیرخوار شروع شوند و ترجیحاً تا قبل از ده ماهگی این مواد تست شده باشند. (مگر در شیرخواران با تشخیص آلرژی به پروتئین گاوی یا …) در صورتی که شیرخوار شما به تخم مرغ آلرژی دارد یا اگزمای شدید دارد، با بهترین دکتر تغذیه کودکان اصفهان مشورت کنید.

بعضی از کتب می گویند موادی که بالقوه حساسیت زایی کمتری دارند را می توان به صورت روزانه به شیرخوار معرفی کرد مثل سیب زمینی، هویج، گشنیز، جعفری، کدو که شانس عدم تحمل در آنها بسیار کم است.

چه مواد غذایی زیر یکسال ممنوع است ؟

هر چه زودتر مواد غذایی در سن زیر یک سال به شیرخوار معرفی شود، تمایل او به خوردن همه مواد بیشتر می شود، اما نادر موادی هستند که نباید زیر یکسال مصرف شوند، از جمله:

• 1) شیر پاستوریزه به صورت خالص (اما به صورت جوشیده شده در غذاها یا به صورت ترکیبی مثل شیرموز می توان استفاده کرد).
• ۲) مصرف نمک و شکر یا هر ماده افزودنی شیرین کننده.
• ۳) مواد غذایی صنعتی و ناسالم مثل پفک، چیپس، شکلات، بستنی، انواع آبمیوه ها و شیرهای طعم‌دار صنعتی، نوشابه و انواع فست فودها مثل سوسیس و کالباس.
• 4) عسل غیرپاستوریزه که باعث بوتولیسم شیرخوارگی می شود و کشنده است.
• 5) بعضی مواد را می توان استفاده کرد ولی به علت خطر خفگی باید به شکل های دیگری استفاده کرد. برای مثال مصرف انواع آجیل تا سه سالگی باید به شکل پودر باشد، تمام مواد غذایی گرد و کوچک مثل لوبیا، نخود، انگور، نخود فرنگی و… باید با پشت قاشق له شوند.

علایم آلرژی به مواد غذایی چیست؟

هرگاه ماده غذایی جدیدی را تست می کنیم، باید مراقب علایم واکنشی باشیم و به پزشک خود اطلاع دهیم. این علایم عبارتند از :

1) بی قراری زیاد یا بد خوابی هنگام خواب کودک

2) نفخ و دل درد

۳) بروز اسهال (افزایش دفعات یا شل شدن بافت مدفوع)

4) وجود خون در مدفوع

5) استفراغهای مکرر

۶) بروز راش یا کهیر به صورت همه گیر (اگر فقط چند راش کنار دهان باشد، معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند)

۷) بروز اگزمای شدید (موارد اگزمای خفیف و متوسط ربطی به آلرژی به مواد غذایی ندارند)

۸) افزایش علایم ریفلاکس شیرخوار

در آخر

برای شروع غذای کمکی والدین باید بدانند که چگونه مواد را شروع کنند و چگونه تست آلرژی انجام دهند. چه موادی را زیر یکسال بدهند و چه موادی ممنوع است با آگاهی از این مسائل مشکلات تغذیه ای شیرخواران و نگرانی های والدین بسیار کمتر می شود.

سوالات شایع