افتادگی رحم، وضعیتی است که در آن رحم از موقعیت طبیعی خود پایین‌تر می‌آید، که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی زنان داشته باشد. این عارضه می‌تواند منجر به مشکلات جسمی مانند درد، بی‌اختیاری ادرار و اختلال در فعالیت‌های روزمره شود و همچنین اثرات روانی و اجتماعی منفی را به همراه داشته باشد.جراحی ترمیمی، توسط متخصص فلوشیپ کف لگن می‌تواند مؤثر باشد. همچنین روش‌های غیرجراحی نیز برای موارد خفیف‌تر وجود دارد. در ادامه به بررسی جامع تأثیر افتادگی رحم بر کیفیت زندگی زنان و روش‌های درمانی مؤثر می پردازیم.

جدول خلاصه

افتادگی رحم؛ تأثیر عمیق بر روان، جسم و زندگی روزمره

افتادگی رحم (Uterine Prolapse) عارضه‌ای است که در آن رحم به دلیل ضعف عضلات و لیگامان‌های کف لگن، به سمت پایین و گاه به داخل واژن حرکت می‌کند. این مشکل اغلب در زنان پس از زایمان‌های متعدد، یائسگی یا افزایش سن رخ می‌دهد. تأثیر آن تنها جسمی نیست، بلکه روان و کیفیت زندگی فرد را نیز به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در مرحله ۲ این بیماری، ممکن است که علائمی مانند احساس فشار مداوم در لگن، بی‌اختیاری ادرار و درد در هنگام رابطه جنسی را بیمار تجربه کند. افتادگی رحم می‌تواند فعالیت‌های روزمره، روابط زناشویی و حتی وضعیت روحی فرد را دچار اختلال کند و نیازمند توجه پزشکی و حمایت روانی است.

مطابق با مقاله‌ای منتشرشده در International Urogynecology Journal، زنان مبتلا به افتادگی رحم در بیش از ۷۰٪ موارد از افت در عملکرد جنسی، فعالیت‌های اجتماعی، و حتی خواب شبانه شکایت دارن.

روش‌های درمانی و تفاوت اثرگذاری آن‌ها

روش‌های غیرجراحی

در مراحل خفیف تا متوسط (مرحله ۱ و ۲)، گزینه‌های غیرتهاجمی می‌توانند اثربخش باشند:

• ورزش‌های کگل

تمرینات کگل شامل ورزش هایی هستند که به تقویت عضلات کف لگن کمک می‌کنند و می‌توانند در بهبود وضعیت بسیاری از مشکلات مربوط به ناحیه تناسلی زنان موثر باشند. در تجربیات من با تعدادی از بیماران، تمرینات منظم کگل همراه با آموزش فیزیوتراپی، به‌ویژه در طی ۳ تا ۶ ماه، منجر به کاهش محسوس علائم ناشی از مشکلاتی مانند بی‌اختیاری ادراری یا افتادگی رحم شده است. این تمرینات شامل انقباض و آرامش عضلات کف لگن است و به بیماران توصیه می‌شود روزانه یا چند بار در هفته این تمرینات را انجام دهند. نتیجه این تمرینات نه تنها به بهبود وضعیت جسمانی کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش کیفیت زندگی و اعتماد به نفس نیز می‌شود.

• Pessary یا حلقه واژینال

پساری واژینال یک وسیله پزشکی است که به منظور تثبیت رحم و پیشگیری از مشکلات مرتبط با افتادگی رحم مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبق توصیه Mayo Clinic، این وسیله به تثبیت رحم کمک می‌کند و به‌ویژه برای زنان مسن یا آن‌هایی که تمایلی به جراحی ندارند، مفید است.

طبق توصیه Mayo Clinic، این ابزار به‌ویژه برای زنانی که به دلیل سن بالا یا سایر عوامل تمایلی به جراحی ندارند، مناسب است. Pessary در اندازه‌ها و شکل‌های مختلفی موجود است و می‌تواند به‌طور سفارشی برای هر بیمار مناسب‌سازی شود. استفاده از Pessary به راحتی امکان‌پذیر است و می‌تواند به تحمل بیمار در فعالیت‌های روزمره کمک کند. همچنین، این روش درمانی غیرجراحی، عوارض جانبی کمتری نسبت به جراحی‌های افتادگی رحم دارد و می‌تواند به راحتی در مطب پزشک یا توسط خود فرد تعویض و تمیز شود.

• هورمون‌تراپی (استروژن موضعی)

هورمون‌تراپی با استفاده از استروژن موضعی یکی از روش‌های موثر برای بهبود وضعیت زنان یائسه است. در طی این دوره، کاهش طبیعی سطح استروژن می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند خشکی واژن و کاهش انعطاف‌پذیری بافت‌ها شود. استفاده از استروژن موضعی به بهبود این مشکلات کمک می‌کند و می‌تواند کیفیت زندگی زنان را بهبود بخشد.

این درمان معمولاً به شکل کرم، شیاف یا حلقه‌های واژینال عرضه می‌شود و با تأثیر مستقیم بر بافت‌های تناسلی، به ایجاد رطوبت و افزایش انعطاف‌پذیری کمک می‌کند. پزشکان معمولاً این نوع هورمون‌تراپی را به زنان یائسه یا آن‌هایی که در دوران یائسگی دچار علائم ناخوشایند هستند، توصیه می‌کنند. پیش از آغاز این درمان، مشاوره با پزشک و بررسی سابقه پزشکی بیمار ضروری است.

روش‌های جراحی

برای افتادگی شدیدتر (مرحله ۳ و ۴)، معمولاً درمان جراحی توصیه می‌شود. روش‌ها شامل:

• هیسترکتومی واژینال یا لاپاراسکوپیک: یکی از روش‌های متداول برای درمان افتادگی شدید رحم (مرحله ۳ یا ۴) است. در این روش، رحم به‌طور کامل از طریق واژن یا با استفاده از ابزارهای لاپاراسکوپی (کم تهاجمی) برداشته می‌شود. این روش در مواردی توصیه می‌شود که بافت‌های نگهدارنده رحم ضعیف شده و امکان ترمیم مناسب وجود نداشته باشد. مزایای آن شامل بهبودی سریع‌تر، کاهش درد پس از عمل و کاهش احتمال عود افتادگی است.
• ترمیم با مش یا لیگامان: روش جایگزینی است که در آن از مش مصنوعی یا تقویت رباط‌های طبیعی لگن برای بالا کشیدن و تثبیت رحم استفاده می‌شود. این روش در زنانی که تمایل به حفظ رحم دارند، مناسب است. مش یا لیگامان به دیواره لگن متصل می‌شود تا اندام‌های افتاده را در موقعیت طبیعی خود نگه دارد. مزایای این روش شامل حفظ عملکرد رحم، جلوگیری از عوارض هیسترکتومی و تقویت ساختار حمایتی لگن است. البته استفاده از مش نیاز به بررسی دقیق دارد، چراکه در برخی موارد ممکن است عوارضی مانند درد یا عفونت ایجاد کند. تصمیم‌گیری درباره روش مناسب، وابسته به شرایط بیمار و نظر جراح متخصص است.

بر اساس پژوهش منتشرشده توسط Cochrane Review در سال ۲۰۲۱، رضایت بیماران از نتایج جراحی به‌ویژه در بازگشت کیفیت رابطه جنسی و کاهش علائم جسمی بسیار بالاست، اگرچه احتمال عوارض ثانویه در موارد مش‌گذاری واژینال کمی بیشتر بوده است.

نقش تست نوار مثانه در تشخیص و درمان افتادگی مثانه

در روند درمان بیماران مبتلا به افتادگی اندام‌های لگنی، پزشک متخصص با توجه به تجربه بالینی خود تأکید می‌کند که انتخاب مسیر درمان باید بر اساس ترکیبی از عوامل مختلف و شخصی‌سازی شده باشد. نخست، درجه افتادگی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد؛ در مراحل ابتدایی (مرحله ۱ و ۲)، روش‌های غیرجراحی مانند استفاده از pessary یا تمرینات کف لگن می‌توانند مؤثر باشند، اما در افتادگی‌های شدیدتر (مرحله ۳ و ۴)، درمان جراحی معمولاً توصیه می‌شود.

سن و وضعیت عمومی بدن نیز اهمیت زیادی دارد. زنان جوان‌تر اغلب تمایل به حفظ رحم دارند، در حالی که در زنان مسن‌تر ممکن است هیسترکتومی گزینه‌ای عملی‌تر باشد. از سوی دیگر، وضعیت روانی و اجتماعی بیمار، مانند میزان تأثیر علائم بر کیفیت زندگی و فعالیت‌های روزمره، نیز در انتخاب درمان مؤثر است.

همچنین، توانایی بیمار در تداوم درمان نگه‌دارنده (مثلاً استفاده منظم از پساری واژینال یا پایبندی به تمرینات تقویت عضلات کف لگن) باید در نظر گرفته شود.

سؤالات متداول

آیا افتادگی رحم فقط زنان مسن را درگیر می‌کند؟
خیر. در برخی موارد پس از زایمان طبیعی سخت، یا در زنان دارای ضعف بافت همبند (مثل سندرم اهلرز-دنلوس)، حتی در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ نیز دیده می‌شود.

آیا استفاده از پساری به ترمیم کامل کمک می‌کند؟
خیر. هدف از آن، کنترل علائم و به تعویق انداختن یا حذف نیاز به جراحی است.

آیا پس از جراحی افتادگی رحم امکان بارداری وجود دارد؟
در صورت انجام هیسترکتومی، خیر. اما در روش‌های ترمیمی با حفظ رحم، بارداری تحت نظر پزشک ممکن است، اگرچه ریسک‌هایی دارد.

بهترین پزشک زنان برای درمان افتادگی رحم در تهران

دکتر نسیم شکوهی یکی از متخصصان برجسته در زمینه زنان و زایمان در شمال تهران است که در درمان مشکلات مربوط به افتادگی رحم، اعم از روش‌های جراحی و غیرجراحی، تجربه و تخصص بسزایی دارد. با تأکید بر رویکردهای فردی و مبتنی بر شواهد، دکتر شکوهی از جدیدترین تکنیک‌ها و روش‌های درمانی برای کمک به بیمارانی که با افتادگی رحم مواجه هستند، استفاده می‌کند.

منابع:

springer.com

mayoclinic.org