آبسه دندان و لثه ناگهانی ظاهر می‌شود؛ یک درد تیز که کم‌کم به صورت ضربان‌دار پیش می‌رود و حتی به فک، گوش یا سر هم می‌رسد، اما آیا فقط درد است که باید نگرانش باشیم؟ بسیاری از افراد نمی‌دانند یک آبسه درمان‌ نشده به سرعت گسترش پیدا می‌کند و حتی به بخش‌ های دیگر بدن آسیب می‌زند، اگر این مشکل برای شما یا یکی از اطرافیانتان پیش آمده، شاید این سؤال ذهنتان را درگیر کرده باشد: چرا این اتفاق افتاده و دقیقا چه زمانی باید برای درمان اقدام کرد؟ در ادامه، نکات مهمی را می‌خوانید که مانع پیشرفت مشکل و دردهای شدیدتر می‌شود.

آبسه دندان چیست؟

آبسه دندان یک تجمع چرک در اثر عفونت باکتریایی است که در ریشه دندان یا در بافت لثه اطراف آن ایجاد می‌شود و وقتی باکتری‌ها از طریق ترک، پوسیدگی یا آسیب وارد پالپ دندان می‌شوند، بدن برای مقابله با عفونت واکنش نشان می‌دهد و چرک تشکیل می‌شود، این چرک اگر تخلیه نشود، باعث فشار، درد شدید، تورم و در برخی موارد انتشار عفونت به فک یا حتی سایر نواحی بدن می‌شود.

آبسه در سه ناحیه رخ می‌دهد، آبسه پری‌اپیکال (ریشه دندان)، آبسه پریودنتال (لثه) و آبسه لثه‌ای (سطح لثه) و تشخیص سریع و درمان فوری برای جلوگیری از گسترش عفونت ضروری است.

انواع آبسه دندان

در ادامه انواع آبسه دندان را به طور کامل توضیح داده ایم:

آبسه پری‌اپیکال

این نوع آبسه زمانی ایجاد می‌شود که پوسیدگی عمیق، شکستگی یا ضربه باعث مرگ عصب داخل دندان شود و با از بین رفتن عصب، باکتری‌ها به عمق کانال ریشه نفوذ می‌کنند و در نوک ریشه تجمع پیدا می‌کنند، چرک تشکیل‌ شده فشار زیادی ایجاد می‌کند و همین فشار منبع درد تیز و ضربان‌دار است، این آبسه با حساسیت به ضربه، تورم، درد شبانه و حتی انتشار درد به فک یا گوش همراه می‌شود و اگر درمان نشود، عفونت به استخوان فک یا سایر بافت‌ها گسترش می‌یابد.

آبسه پریودنتال

این نوع آبسه در اثر بیماری لثه، تجمع پلاک، جرم شدید یا گیر افتادن غذای فشرده بین دندان‌ها ایجاد می‌شود، باکتری‌ها در پاکت لثه‌ای تکثیر می‌شوند و چون تخلیه مناسب وجود ندارد، چرک در بافت‌ های اطراف دندان جمع می‌شود و این وضعیت با تورم موضعی، درد هنگام لمس لثه، بوی بد دهان و خروج چرک همراه است و اگر سریع درمان نشود، باعث تحلیل استخوان نگه‌ دارنده دندان و حتی لق‌ شدن دندان می‌شود.

آبسه جینجیوال

این نوع آبسه معمولاً در لثه‌ها و بدون تأثیر مستقیم بر دندان‌ها ایجاد می‌شود و آبسه جینجیوال به دلیل گیر کردن ذرات غذا بین لثه‌ها یا عفونت‌لثه شکل می‌گیرد، این مشکل زمانی رخ می‌دهد که جسم خارجی مثل پوسته ذرت، تکه غذا، تراشه استخوان یا حتی یک وسیله سخت هنگام مسواک‌زدن در لثه گیر می‌کند و باعث التهاب و تجمع چرک می‌شود، این آبسه با تورم محدود، درد هنگام لمس، قرمزی و گاهی خروج چرک همراه است، چون به دندان آسیب‌ زده مرتبط نیست، درمان آن ساده‌تر است و با خارج کردن جسم محرک، تخلیه چرک و رعایت بهداشت لثه به‌سرعت بهبود پیدا می‌کند.

آبسه پری‌کورونال

این آبسه در اطراف دندان عقل نیمه‌ رویش‌ یافته دیده می‌شود؛ جایی که بخشی از لثه هنوز روی تاج دندان را پوشانده است، زیر این لثه فضای بسته‌ای ایجاد می‌شود که غذا، باکتری و پلاک در آن گیر می‌افتد و منجر به التهاب و تجمع چرک می‌شود و این وضعیت با درد هنگام جویدن، بوی بد دهان، طعم ناخوشایند، تورم لثه و سختی در باز کردن دهان همراه است، عدم درمان عفونت را به گلو، فک یا غدد لنفاوی گسترش می‌دهد.

علل بروز آبسه دندان

علل بروز آبسه دندان به‌ طور کلی به ورود باکتری به بافت‌ های داخل دهان و ایجاد عفونت مرتبط است و مهم‌ترین عوامل عبارت‌اند از:

پوسیدگی عمیق دندان

پوسیدگی که به موقع درمان نشود از مینای دندان عبور کرده و به عاج و سپس عصب دندان می‌رسد و با ورود باکتری‌ها به کانال ریشه، چرک ایجاد می‌شود و فشار داخل ریشه باعث درد شدید و ضربان‌دار می‌شود، این نوع آبسه با حساسیت به ضربه، تورم لثه و حتی انتشار درد به فک و گوش همراه است و درمان سریع پوسیدگی و کانال ریشه برای جلوگیری از گسترش آبسه ضروری است.

آسیب یا شکستگی دندان

ترک یا شکستگی دندان مسیر مستقیمی برای ورود باکتری‌ها به داخل عاج و پالپ دندان فراهم می‌کند، حتی یک شکستگی کوچک که قابل مشاهده نیست باعث عفونت می‌شود و این عامل باعث تشکیل آبسه پری‌آپیکال می‌شود که با درد تیز، تورم و حساسیت شدید همراه است، مراجعه سریع به دندانپزشک و درمان شکستگی و عصب‌کشی از پیشرفت عفونت جلوگیری می‌کند.

بیماری‌ های لثه

التهاب مزمن لثه یا بیماری‌ های پیشرفته پریودنتال باعث می‌شود بافت لثه آسیب ببیند و پاکت‌ هایی ایجاد شود که باکتری‌ها در آن جمع می‌شوند، این شرایط منجر به آبسه پریودنتال می‌شود که با تورم، قرمزی، درد هنگام لمس و خروج چرک همراه است، کنترل بیماری لثه، تمیز کردن منظم و درمان سریع آبسه برای جلوگیری از تحلیل استخوان ضروری است.

دندان عقل نهفته یا نیمه‌ رویش‌یافته

دندان عقل که کامل بیرون نیامده، فضایی زیر لثه ایجاد می‌کند که غذا و باکتری در آن گیر می‌کنند و این شرایط منجر به التهاب و آبسه پری‌کورونال می‌شود، علائم شامل درد، تورم لثه، بوی بد دهان و دشواری در باز کردن دهان است و درمان شامل تخلیه چرک، رعایت بهداشت و در برخی موارد کشیدن دندان عقل است.

عفونت‌ های قدیمی درمان‌ نشده

اگر عفونت کانال ریشه یا سایر عفونت‌ های دندانی به طور کامل درمان نشود، باکتری‌ها باقی مانده و به مرور آبسه ایجاد می‌کنند، این آبسه به شکل درد مزمن یا حمله‌ای همراه با تورم و حساسیت به سرما و گرما بروز می‌کند و پیگیری درمان‌ های قبلی و انجام عصب‌ کشی یا درمان مجدد از تشدید مشکل جلوگیری می‌کند.

جسم خارجی در لثه

گیر کردن ذرات غذا، تراشه استخوان یا وسایل خارجی کوچک در لثه باعث التهاب موضعی و تجمع چرک می‌شود که به آن آبسه جینجیوال می‌گویند و علائم شامل تورم محدود، درد هنگام لمس، قرمزی و گاهی خروج چرک است، برداشتن جسم خارجی و رعایت بهداشت لثه باعث بهبود سریع می‌شود و نیاز به درمان‌های پیچیده ندارد.

علائم آبسه دندان

آبسه دندان علائم مختلفی دارد که برخی از رایج‌ترین آنها عبارتند از:

• درد شدید و مداوم که به فک، گوش یا گردن نیز گسترش می‌یابد.
• تورم و قرمزی در ناحیه لثه یا صورت.
• حساسیت شدید به غذاها و نوشیدنی‌های گرم یا سرد.
• طعم بد و بوی ناخوشایند در دهان به دلیل چرک آبسه.
• تب، ضعف و خستگی عمومی.
• به دلیل درد و تورم، ممکن است مشکل در جویدن یا باز کردن دهان وجود داشته باشد.

تشخیص آبسه دندان

تشخیص آبسه دندان بر پایه ترکیبی از شرح‌حال، معاینه بالینی و تصاویر رادیولوژی انجام می‌شود و بهترین دندانپزشک ابتدا از بیمار درباره علائم مانند درد تیز یا ضربان‌دار، تورم لثه، حساسیت دندان به ضربه، بوی بد دهان و دشواری در جویدن سؤال می‌کند و سپس با معاینه دهان، تورم، قرمزی و خروج چرک از لثه بررسی می‌شود.

برای تشخیص دقیق‌تر، تصویر رادیولوژی یا پری‌آپیکال گرفته می‌شود تا محل تجمع چرک، میزان تخریب استخوان و ارتباط با ریشه دندان مشخص شود و در برخی موارد، آزمایش باکتریولوژی یا آزمایش خون برای بررسی شدت عفونت و کنترل آن لازم است.

پیشگیری از آبسه دندان

پیشگیری از آبسه لثه و دندان به رعایت بهداشت دهان و دندان و مراقبت‌های منظم بستگی دارد و برخی از راه‌های پیشگیری شامل:

• مسواک زدن حداقل دو بار در روز با استفاده از مسواک نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید.
• استفاده از نخ دندان برای پاکسازی بین دندان‌ها و جلوگیری از تجمع پلاک‌ها.
• مراجعه به دندانپزشک هر شش ماه یک‌بار برای بررسی و تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها.
• کاهش مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند.
• درمان سریع پوسیدگی‌ها، ترک‌ خوردگی‌های دندان‌ها و درمان ریشه دندان پوسیده شده پیش از اینکه به آبسه تبدیل شوند.

آیا مجاز به خارج کردن آبسه داندان در خانه هستیم؟

خیر، آبسه دندان اثرات جدی بر روی قلب و سیستم قلبی-عروقی دارد، به خصوص اگر عفونت درمان نشود و به سایر بخش‌ های بدن گسترش یابد، در زیر به برخی از این اثرات اشاره شده است:

1. عفونت‌ های دندانی، به ویژه اگر به جریان خون وارد شوند، باعث عفونت در بافت‌های داخلی قلب، مانند دریچه‌های قلب می‌شوند و این وضعیت که به عنوان اندوکاردیت عفونی شناخته می‌شود، بسیار خطرناک و نیازمند درمان فوری است.
2. عفونت‌ های مزمن و شدید به ایجاد التهاب در عروق خونی منجر می‌شوند و این التهاب به مشکلات عروقی و افزایش خطر سکته‌ های قلبی و مغزی منجر می‌شود.
3. برای افرادی که از قبل دچار بیماری‌ های قلبی هستند، عفونت‌ های دندانی وضعیتشان را بدتر کرده و به افزایش عوارض قلبی کمک می‌کنند.
4. عفونت‌ های شدید باعث ایجاد یک پاسخ التهابی عمومی در بدن می‌شوند که به اختلالات قلبی-عروقی منجر می‌شود.

به همین دلیل، درمان آبسه دندان توسط پزشک باید انجام شود تا از گسترش عفونت و بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود و اگر علائمی از آبسه دندان دارید یا در معرض خطر عفونت‌های دندانی قرار دارید، حتما به دندانپزشک مراجعه کنید و در صورت وجود مشکلات قلبی، پزشک خود را از وضعیت دندان‌های خود مطلع کنید.

سؤالات متداول درباره آبسه دندان

در نهایت…

آبسه لثه یک مشکل جدی در سلامت دهان و دندان است که نیاز به توجه و درمان فوری دارد و با رعایت بهداشت دهان و دندان، مراجعه منظم به دندانپزشک و پیگیری درمان‌های لازم، می‌توان از بروز آبسه دندان و عوارض ناشی از آن جلوگیری کرد و در صورت مشاهده علائم آبسه دندان و لثه، بهتر است فورا به دندان‌پزشک مراجعه کرده و اقدامات درمانی مناسب را آغاز کنید تا از آسیب‌ های بیشتر جلوگیری شود.