تبخال دهانی، که با نام علمی هرپس لبیالیس (Herpes Labialis) نیز شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی است که ناحیه دهان و لب‌ها را درگیر می‌کند.

عامل این عارضه، ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1) است و مشخصه آن، بروز زخم‌های کوچک، دردناک و معمولاً گروهی در اطراف لب‌ها، و گاهی داخل دهان مانند لثه‌ها، زبان و گونه‌ها است. این ویروس بسیار مسری است و تخمین زده می‌شود که حدود ۷۰٪ از جمعیت بزرگسال حداقل یک بار در طول زندگی خود با آن مواجه شده‌اند.

برای بیماران دندانپزشکی، به ویژه افرادی که قصد انجام درمان‌های پیچیده‌تری مانند کاشت ایمپلنت را دارند، آگاهی از ارتباط بین تبخال و اقدامات دندانپزشکی اهمیت ویژه‌ای دارد. در این مقاله از سایت دکتر احسان بیرنگ،بهترین متخصص پروتز دندان در تهران، به بررسی جامع تبخال، نحوه انتقال، خطرات بالقوه در محیط دندانپزشکی، مدیریت آن و ملاحظات خاص برای بیماران ایمپلنت خواهیم پرداخت.

تبخال چیست و چگونه منتقل می‌شود؟

ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1) عامل اصلی تبخال دهانی است. پس از اولین ابتلا، ویروس در بدن به صورت نهفته باقی می‌ماند و می‌تواند تحت شرایط خاصی دوباره فعال شود. این شرایط شامل استرس، بیماری، قرار گرفتن در معرض نور خورشید، تغییرات هورمونی، ضعف سیستم ایمنی و حتی گاهی آسیب‌های فیزیکی به ناحیه دهان (مانند برخی اقدامات دندانپزشکی) است.

انتقال ویروس عمدتاً از طریق تماس مستقیم با ضایعه فعال یا بزاق فرد آلوده صورت می‌گیرد. بوسیدن، استفاده مشترک از وسایل شخصی مانند لیوان، قاشق، مسواک یا رژ لب آلوده می‌تواند منجر به انتقال ویروس شود.

ارتباط تبخال و دندانپزشکی: نکته حائز اهمیت در محیط دندانپزشکی این است که ویروس می‌تواند از طریق آئروسل‌ها (ذرات معلق در هوا) که حین استفاده از ابزارهای چرخشی مانند توربین یا دستگاه‌های اولتراسونیک ایجاد می‌شوند، نیز منتشر گردد. مطالعات نشان داده‌اند که ویروس هرپس سیمپلکس می‌تواند تا ۷۲ ساعت بر روی سطوح بی‌جان زنده بماند، که این امر اهمیت ضدعفونی دقیق محیط و تجهیزات را دوچندان می‌کند.ا

چرا تبخال در دندانپزشکی یک نگرانی است؟

محیط دندانپزشکی به دلیل ماهیت کار و تماس نزدیک با مخاط دهان و بزاق بیماران، مستعد انتقال انواع عفونت‌ها از جمله تبخال است.

• خطرات برای کادر دندانپزشکی: دندانپزشکان، دستیاران و سایر کارکنان کلینیک در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های هرپسی مانند “هرپتیک ویتلو” (عفونت دردناک انگشتان دست) یا “کراتیت هرپسی” (التهاب قرنیه چشم) قرار دارند. این عوارض می‌توانند بسیار جدی و ناتوان‌کننده باشند.
• خطرات برای بیماران: بیماری که با ضایعه فعال تبخال مراجعه می‌کند، می‌تواند ویروس را به پرسنل یا از طریق سطوح آلوده به سایر بیماران منتقل کند.
• تحریک تبخال توسط اعمال دندانپزشکی: برخی از اقدامات دندانپزشکی، به خصوص آنهایی که با دستکاری بافت نرم یا استرس همراه هستند (مانند کشیدن دندان، جراحی‌های لثه یا کاشت ایمپلنت)، می‌توانند ویروس نهفته HSV-1 را فعال کرده و منجر به بروز تبخال شوند، حتی اگر بیمار در زمان مراجعه ضایعه فعالی نداشته باشد.

مدیریت تبخال در مطب دندانپزشکی

جهت مدیریت تبخال در مطب دندانپزشکی رعایت اصول کنترل عفونت و مدیریت صحیح بیماران مبتلا به تبخال برای حفظ سلامت همه افراد در محیط دندانپزشکی ضروری است:

1. به تعویق انداختن درمان‌های غیر اورژانسی: مهم‌ترین اصل، به تعویق انداختن کلیه درمان‌های دندانپزشکی انتخابی (غیر اورژانسی) در بیمارانی است که ضایعه فعال تبخال دارند. درمان باید تا زمان بهبودی کامل ضایعات (معمولاً ۱ تا ۲ هفته) به تعویق بیفتد.
2. استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE): کادر دندانپزشکی باید همواره از ماسک، عینک محافظ، دستکش و در صورت لزوم گان استفاده کنند.
3. بهداشت دست و ضدعفونی سطوح: شستشوی مکرر و صحیح دست‌ها و ضدعفونی دقیق سطوح، یونیت دندانپزشکی و کلیه ابزارها پس از هر بیمار، طبق پروتکل‌های استاندارد کنترل عفونت، حیاتی است.
4. آموزش به بیماران: بیماران باید در مورد ماهیت مسری بودن تبخال، راه‌های انتقال و اهمیت به تعویق انداختن ویزیت دندانپزشکی در صورت داشتن ضایعه فعال، آگاه شوند.
5. درمان دارویی (در صورت لزوم): در برخی موارد، به ویژه برای تبخال‌های شدید یا مکرر، پزشک یا دندانپزشک ممکن است داروهای ضدویروسی خوراکی یا موضعی (مانند آسیکلوویر) را برای کاهش درد، مدت زمان بیماری و تسریع بهبودی تجویز کند.

تبخال و کاشت ایمپلنت: آنچه بیماران باید بدانند

کاشت ایمپلنت یک روش جراحی است و مانند هر جراحی دیگری، می‌تواند برای بدن استرس‌زا باشد. این استرس، همراه با دستکاری بافت‌های دهان، پتانسیل فعال کردن ویروس نهفته تبخال را دارد.

• آیا می‌توان با تبخال فعال ایمپلنت کاشت؟ خیر. انجام جراحی کاشت ایمپلنت در حضور ضایعه فعال تبخال به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. وجود ویروس فعال در محل جراحی می‌تواند خطر عفونت زخم، گسترش ویروس به نواحی عمیق‌تر و در نهایت، شکست درمان ایمپلنت را به همراه داشته باشد. متخصص ایمپلنت شما قطعاً جراحی را تا بهبودی کامل تبخال به تعویق خواهد انداخت.
• استرس جراحی ایمپلنت و تبخال: حتی اگر در روز جراحی تبخال فعال نداشته باشید، استرس ناشی از عمل جراحی و ترمیم بافتی پس از آن، می‌تواند محرکی برای بروز تبخال در روزهای بعد از کاشت ایمپلنت باشد.
• اهمیت اطلاع‌رسانی به متخصص ایمپلنت: اگر سابقه تبخال‌های مکرر دارید، حتماً قبل از برنامه‌ریزی برای کاشت ایمپلنت، این موضوع را با متخصص ایمپلنت خود در میان بگذارید.

بیشتر بدانید:5 علت سفید شدن لثه بعد از ایمپلنت و راه های درمان آن

پیشگیری از تبخال قبل و بعد از کاشت ایمپلنت

• • داروهای ضدویروسی پیشگیرانه: در بیمارانی که سابقه تبخال مکرر و شدید دارند، متخصص ایمپلنت ممکن است تجویز داروهای ضدویروسی (مانند آسیکلوویر یا والاسیکلوویر) را به صورت پروفیلاکتیک (پیشگیرانه) چند روز قبل از جراحی و برای چند روز پس از آن در نظر بگیرد. این کار می‌تواند احتمال بروز تبخال پس از جراحی را به طور قابل توجهی کاهش دهد. این تصمیم کاملاً به صلاحدید متخصص و با توجه به شرایط بیمار اتخاذ می‌شود.
  • مدیریت استرس: تلاش برای کاهش استرس قبل از جراحی از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی می‌تواند مفید باشد.
  • مراقبت‌های پس از جراحی: در صورت بروز تبخال پس از کاشت ایمپلنت، فوراً به متخصص خود اطلاع دهید. از دستکاری ضایعات خودداری کنید و دستورالعمل‌های بهداشتی و دارویی را به دقت رعایت نمایید تا از گسترش عفونت و تأثیر منفی بر روند بهبودی ایمپلنت جلوگیری شود.

پیشگیری عمومی از تبخال و عود آن

علاوه بر ملاحظات خاص دندانپزشکی، رعایت موارد زیر می‌تواند به کاهش دفعات و شدت بروز تبخال کمک کند:

• اجتناب از محرک‌ها: شناسایی و دوری از عواملی که باعث عود تبخال در شما می‌شوند (مانند استرس، خستگی، نور شدید آفتاب، سرماخوردگی).
• استفاده از ضدآفتاب لب: کرم‌های ضدآفتاب مخصوص لب با SPF مناسب می‌توانند از تحریک تبخال ناشی از اشعه ماوراء بنفش خورشید جلوگیری کنند.
• تقویت سیستم ایمنی: رژیم غذایی متعادل، خواب کافی و ورزش منظم به تقویت سیستم ایمنی و کاهش احتمال فعال شدن ویروس کمک می‌کند.
• رعایت بهداشت دهان و دندان: درمان به موقع عفونت‌های دندانی و لثه‌ای و مراجعه منظم به دندانپزشک برای چکاپ، از تضعیف سیستم ایمنی به دلیل مشکلات دهانی و در نتیجه فعال شدن ویروس تبخال جلوگیری می‌کند.

نتیجه‌گیری

تبخال دهانی یک عفونت ویروسی شایع است که نیازمند توجه و مدیریت صحیح، به ویژه در محیط دندانپزشکی و برای بیمارانی که تحت درمان‌های پیچیده‌ای مانند کاشت ایمپلنت قرار می‌گیرند، می‌باشد. ارتباط صادقانه و شفاف با دندانپزشک یا متخصص ایمپلنت در مورد سابقه تبخال، کلید اصلی برای برنامه‌ریزی درمانی ایمن و موفقیت‌آمیز است. با رعایت اصول پیشگیری، کنترل عفونت و در صورت لزوم، استفاده از درمان‌های دارویی، می‌توان خطر انتقال و عود تبخال را به حداقل رساند و سلامت دهان و دندان بیماران و کادر درمانی را تضمین کرد.

اگر قصد انجام کاشت ایمپلنت دارید و نگران تبخال هستید، یا سابقه تبخال‌های مکرر دارید، حتماً در جلسه مشاوره با ما این موضوع را مطرح کنید تا بهترین راهکارها برای شما در نظر گرفته شود.