لایه میانی یا همان بخش عروقی چشم از مهم ترین بخش های چشم می باشد که نقش خون رسانی، تغذیه ساختار بینایی و تنظیم ورود نور را به عهده دارد. آنچه در این مقاله می خوانید باعث آشنایی شما با ساختار سه گانه در این لایه و حتی نقش حیاتی آن در سلامت بینایی و اختلالاتی که این بخش را درگیر می کند، می شود تا بتوانید درکی عمیق از این بخش به دست بیاورید.

یوه آ چیست؟ کالبد شناسی و بخش‌ های تشکیل‌ دهنده لایه میانی چشم

یوه آ در چشم پزشکی با عنوان uveal tract شناخته می شود.

این بخش لایه ای عروقی و میانی در ساختار چشم است که در میان صلبیه (قسمت بیرونی) و شبکیه (لایه داخلی) قرار گرفته است. یوه آ در مرکز سیستم بینایی شرایط نوری، حرکتی و فیزیولوژیک را برای چشم فراهم می کند. این بخش در قسمت های مختلف کارکرد و اسامی متفاوتی دارد برای مثال: در قسمت خلفی کروئید یا مشمیه، در قسمت میانی سیلیاری بادی یا اجسام مژگانی، در قسمت جلوی چشم ایریس یا عنبیه.

مشیمیه (Choroid ): منبع تغذیه شبکیه

این لایه که دارای شبکه غنی از رگ های خونی می باشد بیرونی ترین بخش یوه آ قرار گرفته است که با فراهم کردن اکسیژن و مواد حیاتی، بستری برای عملکرد صحیح گیرنده های نوری چشم فراهم می کند. مشیمیه به دلیل وجود ملانین علاوه بر بروز رنگ تیره نقش مهمی در جذب نورهای پراکنده دارد و از بازتاب اضافی نور جلوگیری می کند به این دلیل که تصویر تشکیل شده واضح و دقیق باشد.

جسم مژگانی (Ciliary Body): تنظیم‌کننده عدسی و تولید مایع زلالیه

این بخش در پشت عنبیه قرار گرفته است که دارای دو بخش ( عضله مژگانی و زائده های مژگانی) می باشد به همین دلیل دو وظیفه مهم، حفظ سلامت و عملکرد چشم را برعهده دارد.

نحوه عملکرد عضله مژگانی به این صورت است که با تغییر انحنای عدسی فرایند اکوموداسیون یا همان تطابق را امکان پذیر می کند که در نتیجه چشم انسان قادر به مشاهده اشیای دور و نزدیک خواهد بود. بخش دوم که همان زائده های مژگانی هستند فرایند تولید مایع زلالیه را به عهده دارند، این مایع شفاف در حفظ فشار داخل چشم و تغذیه عدسی و قرنیه و همچنین خروج ضایعات سلولی نقش دارد که واضح است اختلال در آن منجر به ایجاد فشار داخل چشم و یا حتی اختلال در تطابق خواهد شد.

عنبیه (Iris): دیافراگم طبیعی چشم و تنظیم نور

بخش رنگی و قابل مشاهده چشم و همچنین جلوترین بخش یوه آ، عنبیه می باشد که دارای دو گروه عضله (عضله تنگ کننده مردمک و عضله گشاد کننده مردمک) می باشد. هماهنگ شدن این عضلات در عنبیه باعث تغییر اندازه مردمک و کنترل میزان نور ورودی به چشم می شود در نتیجه می توان گفت این بخش نقش مهمی در تعادل نوری و محافظت ز شبکیه را دارد.

شاید جالب باشد که بدانید رنگ چشم شما به علت وجود ملانین در این بخش است که با توجه به ژنتیک هر فرد و مقدار رنگدانه موجود در این بخش، طیف رنگی چشم هر فرد متفاوت است.

عملکردهای حیاتی یوه آ در حفظ بینایی

یوه آ با ایجاد تعادل بین تغذیه بافت، تنظیم نور و کنترل فعالیت ‌های فیزیولوژیکی چشم، نقش اساسی در پایداری سیستم بینایی و دیگر بخش های اجزای چشم انسان ایفا می‌ کند. عملکرد های حیاتی این بخش از چشم موارد زیر را شامل می شود:

تامین خون و مواد مغذی

از مهم ترین وظایف می توان به این مورد اشاره کرد که باعث فراهم کردن خون رسانی غنی به شبکیه و سایر بافت های چشم می شود. مشیمیه که لایه بیرونی یوه آ می باشد با شبکه ای گسترده از رگ های خونی، مواد مغذی و اکسیژن مورد نیاز سلول های گیرنده نور را تامین می کند که باعث تغذیه چشم می شود. جریان خون مستمر، سلامت ساختار شبکیه را تضمین می کند که در نتیجه عملکرد آن پایدار می ماند.

کنترل میزان نور ورودی

طبق گفته های قبلی عنبیه که در قسمت جلوی بخش یوه آ قرار دارد با تغییر اندازه مردمک میزان نور ورودی به چشم را تنظیم می کند و حتی در شرایز کم نور مردمک چشم را گشاد کرده تا بتواند واضح تصاویر را مشاهده کند. اگر این فرایند نباشد شبکیه دچار آسیب در برار نورهای مضر خواهد شد.

تمرکز تصویر (Accommodation)

جشم مژگانی که در ایجاد تطابق نقش دارد باعث تنظیم سرعت دید در تصاویر دور و نزدیک می شود. این تنظیم تصویر را روی شبکیه متمرکز می کند و کیفیت تمرکز بینایی را حفظ می کند. سلامت و عملکرد صحیح جشم مژگانی عامل اصلی این بخش می باشد.

تولید مایع زلالیه و تنظیم فشار داخل چشمی

از دیگر وظایف مهم و حیاتی یوه آ می توان به تولید مایع زلالیه که توسط زائده های مژگانی می باشد اشاره کرد. این مایع با ایجاد جریان پیوسته مانع از افزایش خطرناک فشار داخلی چشمی می شود. این عامل می تواند زمینه بروز گلوکوم (آب سیاه) و دیگر آسیب ها به عصب بینایی را فراهم کند.

بیماری‌های مرتبط با یوه آ: التهاب یوه آ(Uveitis) و سایر مشکلات

یوه آ لایه عروقی و حساس چشم می باشد که در برابر التهاب و اختلالات مختلف آسیب پذیر است و شایع ترین بیماری ها مرتبط با این بخش خواهد بود.

یووئیت (Uveitis): التهاب لایه عروقی چشم

به التهاب بخش های مختلف یوه آ، یوئیت می گویند که عوامل مختلفی همچون عفونت های ویروسی، باکتریایی یا انگلی، بیماری های خودایمنی روی آن اثر دارد. علائم شایع یووئیت قرمزی چشم، درد، حساسیت به نور، تاری دید و گاهی کاهش دید می باشد که بروز هر کدام از این علائم نیاز مراجعه سریع به پزشک متخصص دکتر رضا عرفانیان را دارد.

انواع یووئیت بر اساس محل درگیری

• یوئیت قدامی (Anterior Uveitis / Iritis): شایع ترین نوع و درگیری در عنبیه و بخش جلویی جشم مژگانی
• یوئیت میانی (Intermediate Uveitis / Pars Planitis): التهاب در جسم مژگانی و زجاجیه
• یوئیت خلفی (Posterior Uveitis / Choroiditis): بروز درگیری در مشیمیه و شبکیه
• پان یوئیت (Panuveitis): شدیدترین التهاب که هر سه بخش یوه آ را به طور همزمان درگیر می کند

سایر مشکلات مرتبط با یوه آ

علاوه بر التهاب که در بالا به آن پرداختیم، تومورهای یووه‌آ به ویژه ملانوم مشیمیه از جدی ترین اختلالات می باشد و حتی فشار خون بالا می تواند عروق مشیمیه را تحت تاثیر قرار دهد و به اختلالات عروقی منجر شود.

تشخیص و رویکردهای درمانی برای مشکلات یوه آ

برای تشخیص ترکیبی از معاینه های تخصصی و روش های تصویربرداری این امکان را فراهم می کند تا ماهیت بیماری وسط چشم پزشک تعیین شود و بهترین روش درمان یوئیت را بتوانند انتخاب کنند، هدف از این روند کنترل التهاب و پیشگیری از آسیب دائمی می باشد.

روش‌های تشخیصی

• اسلیت لمپ: مشاهده بخش قدامی چشم و تشخیص علائم التهاب
• افتالموسکوپی: بررسی مشیمیه، شبکیه و زجاجیه
• آزمایش های خون: شناسایی عفونت و بیماری خودایمنی
• تصویربرداری تخصصی: همانند آنژیوگرافی فلوئورسین و OCT برای ساختار های عمقی چشم و میزان درگیری شبکیه یا مشیمیه

گزینه‌های درمانی رایج برای یوئیت

روش های درمانی متفاوتی بسته به نوع و شدت بیماری وجود دارد که در ادامه به آنها می پردازیم:

• کورتیکواستروئیدها: به شکل قطره و یا تزریق داخل چشم برای کاهش التهاب
• داروهای گشاد کننده مردمک: پیشگیری از چسبندگی داخل و کاهش درد
• داروهای سرکوب ‌کننده سیستم ایمنی: برای بیماری های خودایمنی
• داروهای آنتی بیوتیک: رفع عفونت و آلودگی ها