سرطان آندومتر (رحم) چیست؟

آندومتر بافت پوششی رحم است. رحم که عضوی توخالی با اندازه و شکل یک گلابی است، در ناحیه لگن زنان قرار دارد و عضوی است که جنین در آن تا زمان زایمان رشد می کند. بخش بالایی رحم، جسم رحم یا کورپوس نامیده می شود؛ بخش پایینی و باریک رحم سرویکس یا دهانه رحم نامیده می شود. دهانه رحم در ناحیه بین رحم و واژن قرار دارد. لایه بیرونی رحم، میومتر نامیده می شود. میومتر لایه ضخیمی است و متشکل از عضلات قدرتمندی می باشد. این عضلات در طی روند زایمان برای راندن نوزاد به جلو منقبض می شوند.

آندومتر بافتی نرم و اسفنجی دارد. هر ماه، آندومتر فرو می ریزد و قاعدگی رخ می دهد. در طی چرخه قاعدگی، تخمدان ها، هورمونی به نام استروژن ترشح می کنند که موجب ضخیم شدن آندومتر می شود. در اواسط چرخه قاعدگی، تخمدان ها شروع به ترشح هورمونی دیگری به نام پروژسترون می کنند. پروژسترون، لایه داخلی آندومتر را برای نگهداری جنین در صورت لقاح اماده می کند. اگر باروری رخ ندهد، میزان این هورمون به سرعت کاهش پیدا می کند و لایه داخلی آندومتر به صورت خون قاعدگی فرو می ریزد.

سرطان آندومتر هنگامی رخ می دهد که سلول های آندومتر دستخوش تغییر بدخیمی می شوند و بدون مکانیسم های کنترلی محدود کننده رشد شروع به تکثیر و افزایش می کنند. رشد و تکثیر این نوع سلول موجب شکل گیری تومور سرطانی و بدخیم می شود. سرطان به این دلیل خطرناک است که سلول های سالم را با اشغال فضا و مصرف اکسیژن و مواد مغذی که برای بقا نیاز دارند، از بین می برد. سرطان همچنین ممکن است به دیگر اندام ها سرایت کند و متاستاز بدهد و آنها را نیز درگیر سرطان کند.

تمام تومورها سرطانی نیستند. تومورهای خوش خیم نیز ممکن است در رحم رشد کنند. این تومورها به دیگر اندام ها در بدن سرایت نمی‌کنند.

دو نوع اصلی سرطان آندومتر وجود دارد. تقریبا تمام سرطان های آندومتر از نوع آدنو کارسینوم آندومتر هستند بدین معنی که ناشی از بافت غددی (ترشح کننده) هستند. نوع دیگر سرطان آندومتر، سارکوم رحمی است که ناشی از بافت یا عضله متصل شونده به رحم است. از زیر دسته های سرطان آدنوکارسینوم آندومتر می توان به آدنواسکواموس کارسینوم اشاره کرد که شامل سلول های سنگفرشی است که به سلول هایی گفته ی شود که روی سطوح بیرونی مانند پوست یا لایه بیرونی سلول های دهانه رحم یافت می شوند. دیگر انواع آدنوکارسینوم آندومتر شامل آدنوکارسینوم پاپیلری و کارسینوم سلول های روشن هستند. از آنجایی که آدنوکارسینوم آندومتر شایع تر از سارکوم رحمی است، در این مقاله به این مبحث پرداخته شده است.

در کشورهای توسعه یافته، سرطان رحم، شایع ترین سرطان دستگاه تناسلی زنان است و چهارمین سرطان شایع در میان زنان است. سرطان رحم در زنان در سنین باروری و مسن تر رخ می دهد. حدود یک چهارم این سرطان ها پیش از یائسگی رخ می دهند اما این بیماری اغلب در میان زنان در دهه 50 یا 60 عمرشان دیده می شود.

علل و عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به سرطان آندومتر (رحم) چیست؟

دلیل دقیق ابتلا به کارسینوم آندومتر هنوز ناشناخته است، اگرچه عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به این نوع سرطان شناسایی شده اند. داشتن عوامل خطر بدین معنی نیست که حتما به سرطان آندومتر مبتلا می شوید بلکه ریسک ابتلا به این بیماری در شما بیشتر از زن دیگری است که این عامل را ندارد. عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به سرطان آندومتر شامل موارد زیر هستند:

• چاقی:زنانی که 20 کیلو چاق تر از وزن ایده آل خود هستند، 10 برابر دیگر زنان در خطر ابتلا به سرطان آندومتر هستند. چربی بدن حاوی آنزیمی است که دیگر هورمون ها را به استروژن تبدیل می کند و زنان دارای اضافه وزن دارای استروژن بیشتری به نسبت زنان بدون اضافه وزن هستند. هرچه سطح استروژن بدن بیشتر باشد، خطر ابتلا به سرطان آندومتر بیشتر است.

• سابقه عدم بارداری:زنانی که هرگز حامله نشده اند، دو تا سه برابر دیگر زنان در خطر ابتلا به سرطان آندومتر هستند.

• بلوغ زودهنگام:زنانی که پیش از 12 سالگی به بلوغ برسند در خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان آندومتر نسبت به دیگر زنان هستند. بلوغ زودهنگام موجب افزایش تعداد سال هایی می شود که آندومتر در معرض استروژن قرار می گیرد.

• یائسگی دیرهنگام:زنانی که پس از 52 سالگی دچار یائسگی می شوند در خطر ابتلا به سرطان بیشتری نسبت به دیگر زنانی هستند که زودتر دچار یائسگی می شوند. همانند بلوغ زودهنگام، یائسگی دیرهنگام، تعداد سال هایی که آندومتر در معرض هورمون استروژن قرار می گیرد را افزایش می دهد.

• درمان با استروژن:ریسک ابتلا به سرطان آندومتر در زنانی که تحت درمان جایگزینی استروژن بدون پروژسترون قرار می گیرند، بسیار بیشتر است.

• میزان زیاد استروژن در بدن:زنانی که استروژن زیادی در بدن خود دارند دچار ریسک بیشتری هستند. بیماری های مختلفی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک، می توانند موجب افزایش سطح استروژن بدن شوند.

• درمان با تاموکسیفن: زنانی که تحت درمان با تاموکسیفن برای عدم ابتلا و درمان سرطان سینه قرار گیرند، در معرض ریسک بیشتری برای ابتلا به سرطان آندومتر هستند.

• دیگر سرطان ها:سرطان های سینه، تخمدان و روده بزرگ با خطر افزایش ابتلا به سرطان آندومتر مرتبط هستند.

• سابقه خانوادگی:زنانی که اقوام نزدیک آنها مبتلا به سرطان آندومتر هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.

پیشگیری از ابتلا به سرطان آندومتر

استفاده از قرض های ضد بارداری خوراکی، ریسک ابتلا به سرطان آندومتر را کاهش می دهد.

• زنانی که قرض ضد بارداری خوراکی مصرف می کنند، 50 درصد کمتر از دیگر زنانی که هرگز قرض ضد بارداری مصرف نکرده اند، در معرض ابتلا به سرطان آندومتر هستند.
• این محافظت در برابر ابتلا به سرطان در کسانی رخ می دهد که قرض های ضد بارداری را حداقل برای 12 ماه مصرف کرده باشند.
• این محافظت حداقل تا 10 سال پس از مصرف قرض های ضد بارداری ادامه دارد و به خصوص در زنانی که هرگز باردار نشده اند، تاثیرگذار است.

علائم ابتلا به سرطان آندومتر چیست؟

رایج ترین علامت ابتلا به سرطان آندومتر، خونریزی غیر طبیعی از واژن است.

• در زنانی که دچار یائسگی شده اند، هرگونه خونریزی واژن غیر طبیعی است و باید توسط پزشک ارزیابی شود.
• در زنانی که هنوز یائسه نشده اند یا در طی روند آن هستند، تشخیص خونریزی طبیعی از خونریزی غیر طبیعی دشوار است. خون ریزی شدید و مکرر یا خونریزی بین دو پریود در زنانی که در حال طی روند یائسگی هستند، اغلب ممکن است ناشی از سرطان باشد. در طی روند گذار یائسگی، خون ریزی باید کمتر و کمتر و چندین ماه یکبار رخ دهد. در صورت مشاهده هر گونه خونریزی دیگر باید به پزشک مراجعه شود.

علائم زیر کمتر رایج هستند و معمولا نشانه سرطان نسبتا پیشرفته هستند:

• درد لگن
• وجود توده (برآمدگی یا ورم) در ناحیه لگن
• کاهش وزن بدون دلیل
تشخیص به موقع سرطان، اولین و مهم ترین قدم در درمان بیماری است. این کار نیازمند یک جلسه معاینه و مشاوره دقیق و تخصصی دارد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

زنان از لحاظ میزان خون قاعدگی، مدت قاعدگی و تعداد تکرار پریود خود به طور قابل ملاحظه ای با هم فرق دارند. زنان باید مواظب هرگونه خونریزی غیر طبیعی باشند. اگر پریود زنان شدیدتر از میزان نرمال باشد یا چندین بار در ماه رخ دهد، یا در بین پریودهای خود لکه بینی داشته باشند، باید حتما به پزشک مراجعه کنند. تغییرات خون ریزی قاعدگی یا خون ریزی غیر طبیعی ممکن است علل تفاوتی داشته باشند برای همین باید به پزشک مراجعه کرد تا علت آن تشخیص داده شود.

چگونه سرطان آندومتر تشخیص داده می شود؟

اگر زنانی دچار خونریزی واژینال غیر طبیعی یا علائم دیگر باشند، بررسی پزشک با سوالات متعددی درباره علائم، سابقه پزشکی بیمار و خانواده اش و هرگونه بیماری دیگر، سابقه بارداری و قاعدگی و عادات و سبک زندگی وی شروع می شود. این اطلاعات به پزشک کمک می کنند تا علت علائم را تشخیص دهد. در ادامه معاینه لگنی انجام می شود.

روش های عکس برداری

• سونوگرافی واژینال
• سی تی اسکن
• MRI

روش های دیگر تشخیص سرطان آندومتر
آزمایش های تشخیصی که می توانند به شناسایی سرطان رحم کمک کنند شامل موارد زیر هستند:

• بیوپسی آندومتر
• کورتاژ تشخیصی
• هیستروسکوپی

سرطان آندومتر چگونه درمان می شود؟

درمان سرطان آندومتر به مرحله پیشرفت سرطان بستگی دارد. مرحله سرطان بر اساس یافته های جراحی اولیه تعیین می شود که شامل برداشتن کل رحم و دهانه رحم (هیسترکتومی)، لوله های فالوپ و تخمدان ها است. این اندام ها برای تعیین گستردگی سرطان (در حین عمل یا از طریق پاتولوژی) بررسی می شوند. در طی این عمل، سلول هایی از ناحیه پرینه نیز برداشته می شوند و از لحاظ ابتلا به سرطان مورد بررسی قرار می گیرند. بر اساس نتایج پاتولوژی ادامه درمان تعیین می شود.

جراحی، درمان اصلی سرطان آندومتر است. گزینه های دیگر شامل درمان های زیر هستند:

• رادیوتراپی (پرتودرمانی)
• شیمی درمانی
• هورمون درمانی