5نکته مهم درباره اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو+نحوه انجام آن

گرفتاری در عملکرد تیروئید و وجود گره‌ها یا التهاب‌های آن می‌تواند تأثیرات متعددی بر سلامتی داشته باشد؛ از اختلالات متابولیک تا تغییرات وزن، انرژی و خلق‌وخو. یکی از ابزارهای تشخیصی پیشرفته برای بررسی دقیق‌تر وضعیت تیروئید، اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو است. این روش به پزشک کمک می‌کند تا نه فقط ساختار تیروئید را بسنجد، بلکه عملکرد آن را نیز زیر ذره‌بین قرار دهد.

در این مقاله، ابتدا خواهید دانست که اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو چیست و به چه هدفی انجام می‌شود، سپس ۵ نکته مهمی را که پیش و هنگام انجام این اسکن باید بدانید بررسی می‌کنیم، و در نهایت توضیح می‌دهیم روش انجام اسکن چگونه است و چه مراقبت‌هایی لازم دارد. اگر می‌خواهید با این روش تشخیصی آشنا شوید و بفهمید آیا برای شما مناسب است، این راهنما به شما کمک خواهد کرد.

چرا از اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو استفاده می‌شود؟

قبل از ورود به نکات، باید دلیل اصلی انجام این روش را بدانیم. اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو (که گاهی همراه با تست جذب ید یا RAIU انجام می‌شود) در پزشکی هسته‌ای به کار می‌رود تا دو جنبه مهم تیروئید را ارزیابی کند:

عملکرد تیروئید: چقدر تیروئید شما می‌تواند ید — که جزو مواد لازم برای تولید هورمون‌های تیروئید است — جذب کند؟

ساختار و توزیع فعالیت در تیروئید: آیا بخش‌های مختلف غده به‌صورت همگن فعال هستند؟ آیا گره یا قسمتی فعال‌تر یا کمتر فعال وجود دارد؟

در واقع، اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو به پزشک امکان می‌دهد بخش‌هایی از تیروئید را شناسایی کند که به‌صورت «گرم (hot)»، «سرد (cold)» یا «نرمال» فعالیت دارند. این اطلاعات در تشخیص اختلالاتی مثل پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم)، گره تیروئیدی، التهاب تیروئید یا حتی سرطان تیروئید کاربرد دارد.

بنابراین اگر پزشک به شما گفته است که قرار است اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو انجام دهید، هدف او نه صرفاً دیدن تصویر، بلکه بررسی فعالیت و عملکرد دقیق تیروئید است.

۵ نکته مهم درباره اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو

در این بخش به ۵ نکته کلیدی می‌پردازیم که دانستن آن‌ها قبل، هنگام و بعد از اسکن بسیار اهمیت دارد.

نکته ۱: آماده‌سازی دقیق، عامل کلیدی نتیجه‌گیری درست

یکی از شایع‌ترین منابع خطا در اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو، آماده‌سازی ناکافی بیمار است. اگر شما پیش از اسکن به برخی دستورالعمل‌ها توجه نکنید، ممکن است نتیجه اسکن به اشتباه تفسیر شود.

رژیم کم ید: باید چند روز قبل از اسکن مصرف موادی که حاوی ید زیاد هستند (نمک یددار، برخی مکمل‌های یددار، غذاهای دریایی زیاد ید) حذف شوند

دوری از کنتراست یددار: اگر اخیراً در سی‌تی‌اسکن یا آزمایشات تصویر برداری با مواد کنتراست یددار شرکت کرده‌اید، باید مدت زمانی بین آن و اسکن تیروئید رعایت شود، چون ید موجود ممکن است در تفسیر نتایج اختلال کند.

قطع یا تنظیم داروهای تیروئید یا آنتی‌تیروئید: ممکن است پزشک از شما بخواهد داروی تیروئیدی یا داروی ضد تیروئید را مدتی قبل از اسکن کنار بگذارید. این کار برای دقت بیشتر اسکن لازم است.

توصیه‌های عمومی روز اسکن: معمولاً باید ناشتا یا نیمه‌ناشتا باشید و از مصرف برخی داروها یا مکمل‌های یددار پیش از اسکن خودداری کنید.

اگر این آماده‌سازی دقیق رعایت نشود، ممکن است اسکن نتواند به خوبی تفاوت بین قسمت‌های فعال و غیر فعال تیروئید را نشان دهد.

نکته ۲: انتخاب نوع رادیونوکلئید مناسب

در اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو، انتخاب ایزوتوپ ید یا عوامل رادیواکتیو مناسب نقش بسیار مهمی دارد که دو گزینه رایج عبارتند از:

ید–۱۲۳ (I-123): به دلیل نیمه‌عمر کوتاه‌تر و مقدار تابش کمتر، گزینه‌ای امن‌تر برای تصویربرداری تشخیصی است و معمولاً اولویت دارد

ید–۱۳۱ (I-131): در مواردی که نیاز به مقدار بیشتر تابش باشد یا برای مقاصد درمانی، از I-131 استفاده می‌شود، اما در تشخیص صرف معمولاً کمتر کاربرد دارد به دلیل تابش بیشتر و آسیب احتمالی به بافت‌ها.

علاوه بر این، گاهی بجای ید، از تکنسیوم-۹۹m (Tc-99m pertechnetate) استفاده می‌شود که به‌صورت مشابه در تیروئید تجمع می‌کند اما ویژگی رادیواکتیو متفاوتی دارد.

انتخاب مناسب رادیونوکلئید باید براساس وضعیت بیمار، میزان دقت مورد نیاز و ترجیح پزشک هسته‌ای انجام شود.

نکته ۳: زمان‌بندی دقیق اسکن و جذب

برای آنکه اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو به درستی عملکرد تیروئید را نشان دهد، زمان‌بندی جذب رادیونوکلئید و تصویربرداری بسیار مهم است.

• معمولاً ابتدا رادیونوکلئید به بیمار داده می‌شود (معمولاً از راه خوراکی یا تزریق) و بعد از مدتی منتظر می‌مانند تا ماده رادیواکتیو در تیروئید تجمع یابد. زمان معمول جذب ۴ تا ۶ ساعت و ۲۴ ساعت بعد است.
• در اسکن تیروئید معمولی، دوربین گاما تصاویری از تیروئید را پس از جذب نشان می‌دهد. اگر اسکن همراه با آزمایش جذب ید انجام شود، نتایج درصد جذب در زمان‌های مختلف اندازه‌گیری می‌شود.
• رعایت دقیق زمان‌بندی حیاتی است، زیرا اگر تصویربرداری زودتر یا دیرتر از زمان مناسب انجام شود، نتایج ممکن است منحرف باشند.

نکته ۴: تفسیر نتایج — نواحی گرم، سرد و مقادیر جذب

یکی از چشمگیرترین نقاط قوت اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو، توانایی آن در تفکیک کارکرد بخش‌های مختلف تیروئید است. پزشک بر اساس تصویر و جذب رادیونوکلئید، الگوهای زیر را بررسی می‌کند:

• قسمت گرم (Hot nodule): ناحیه‌ای که جذب رادیونوکلئید بالایی دارد؛ این قسمت‌ها معمولاً به فعالیت بیشتر تیروئید اشاره می‌کنند و اغلب خوش‌خیم هستند.
• قسمت سرد (Cold nodule): ناحیه‌ای که جذب کمتری دارد؛ این قسمت ممکن است نشان‌دهنده گره‌ای باشد که فعالیت کمی دارد و در بعضی موارد باید بررسی بیشتری شود.
• پخش یکنواخت: اگر کل غده تیروئید به شکل تقریباً یکنواخت ماده رادیواکتیو را جذب کند، یعنی عملکرد تیروئید در آن ناحیه هماهنگ است.
• درصد جذب رادیونوکلئید: پزشک به عدد درصد جذب در زمان‌های مختلف (مثلاً ۶ ساعت و ۲۴ ساعت) توجه می‌کند تا ببیند تیروئید به چه میزان توانسته ید را جذب کند. مقادیر غیرطبیعی می‌تواند نشانه اختلال باشد.

تفسیر صحیح این نتایج نیاز به تجربه پزشک هسته‌ای دارد و باید با دیگر نتایج آزمایش خون (مثلاً TSH، T3 و T4) در کنار هم بررسی شود.

نکته ۵: مزایا، محدودیت‌ها و ایمنی اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو

در این بخش، به جوانب مثبت و منفی و نکات ایمنی مرتبط با اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو می‌پردازیم:

مزایا

• ترکیبی از اطلاعات ساختاری و عملکردی: برخلاف سونوگرافی یا اسکن‌های ساده تصویری، اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو علاوه بر ساختار، عملکرد را نیز به تصویر می‌کشد.
• تشخیص گره‌ها: می‌تواند نواحی گرم یا سرد در غده را شناسایی کند که کمک می‌کند تشخیص بهتری در مورد ماهیت گره‌ها داده شود.
• کمک به تشخیص علت پرکاری تیروئید: مثلاً در صورت پرکاری، می‌توان دید کدام بخش‌ها بیشترین فعالیت را دارند.
• ریسک تابش پایین: دوز رادیواکتیو استفاده‌شده در اسکن تشخیصی معمولاً بسیار کم است و در شرایط عادی خطری برای بیمار ندارد.

محدودیت‌ها

در برخی موارد، گره سرد ممکن است خطر ابتلا به سرطان را بیشتر نشان دهد و نیاز به بررسی‌های بیشتر داشته باشد؛ اما اکثر گره‌ها خوش‌خیم هستند.

تأثیر عوامل خارجی: اگر بیمار رژیم کم ید را رعایت نکرده باشد یا اخیراً از کنتراست یددار استفاده کرده باشد، نتایج ممکن است منحرف شود.

محدودیت در بیماران باردار یا شیرده: چون شامل تابش است، عموماً در زنان باردار یا کسانی که در دوره شیردهی هستند با احتیاط انجام می‌شود یا از روش جایگزین استفاده می‌شود.

همپوشانی نتایج: گاهی تشخیص دقیق بین انواع گره‌های تیروئید تنها با اسکن کافی نیست و نیاز به نمونه‌برداری (بیوپسی) است.

هزینه و در دسترس بودن: ممکن است در برخی مراکز محدود باشد یا نیاز به بخش پزشکی هسته‌ای پیشرفته داشته باشد.

The test uses a radioactive tracer, a protein, or a molecule attached to radioactive material. The radioactive tracer is administered to the patient, and a probe measures the amount of iodine uptake by the thyroid gland. The thyroid scan checks for the even spread of the tracer in the gland

این آزمایش از یک ردیاب رادیواکتیو، یک پروتئین یا یک مولکول متصل به ماده رادیواکتیو استفاده می‌کند. ردیاب رادیواکتیو به بیمار تزریق می‌شود و یک پروب میزان جذب ید توسط غده تیروئید را اندازه‌گیری می‌کند. اسکن تیروئید، پخش یکنواخت ردیاب در غده را بررسی می‌کند.

به نقل از سایت: ncbi.nlm.nih.gov

نحوه انجام اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو — گام به گام

در ادامه مراحل انجام اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو را از ابتدا تا انتها شرح می‌دهم.

مرحله ۱: مشاوره و بررسی اولیه

قبل از انجام اسکن، پزشک سابقه پزشکی کامل شما را بررسی می‌کند، مانند:

• نتایج آزمایشات تیروئید (TSH، T3، T4)
• سابقه مصرف داروهای تیروئیدی یا داروهای حاوی ید
• آزمایشات تصویربرداری پیشین (مانند سونوگرافی تیروئید)
• احتمال بارداری یا شیردهی
• سابقه مصرف کنتراست یددار اخیر

در این مرحله به شما دستورالعمل آماده‌سازی داده می‌شود تا در بهترین شرایط برای اسکن حاضر شوید.

مرحله ۲: آماده‌سازی بیمار

شما ممکن است موظف شوید که:

1. رژیم کم ید را رعایت کنید
2. داروهای تیروئید یا ضد تیروئید را چند روز قبل قطع کنید (با مشورت پزشک)
3. از مصرف مکمل‌های حاوی ید یا غذاهای دریایی زیاد ید پرهیز کنید
4. اگر اخیراً از کنتراست یددار در آزمایشی استفاده کرده‌اید، زمان لازم را رعایت کنید
5. ناشتا باشید یا طبق دستور پزشک

این آماده‌سازی باعث می‌شود دستگاه رادیونوکلئید بتواند به درستی جذب شود و تصویر بهتری ثبت شود.

مرحله ۳: تزریق یا بلع رادیونوکلئید

بسته به پروتکل مرکز هسته‌ای، ممکن است یکی از روش‌های زیر انجام شود:

• بلع یک کپسول یا محلول حاوی رادیونوکلئید مثل I-123 یا I-131
• تزریق رادیونوکلئید مانند Tc-99m به ورید

پس از تجویز، باید منتظر بمانید تا رادیونوکلئید در تیروئید تجمع پیدا کند.

مرحله ۴: مدت انتظار برای جذب

پس از دریافت رادیونوکلئید، زمان داده می‌شود تا ماده در تیروئید جذب شود. معمولاً:

• پس از ۴ تا ۶ ساعت اسکن اولیه انجام می‌شود
• گاهی اسکن ثانویه یا اندازه‌گیری جذب در ۲۴ ساعت بعد نیز انجام می‌شود
• در این فاصله می‌توانید در منطقه ایمن منتظر بمانید

در برخی مراکز، ممکن است نیازی به بازگشت نباشد و همه مراحل در یک جلسه انجام شود، اما اغلب نیاز به دو نوبت است.

مرحله ۵: تصویربرداری با دوربین گاما

در زمان تصویربرداری:

• شما روی یک تخت به پشت دراز می‌کشید و گردن‌تان کمی به عقب متمایل می‌شود
• دوربین گاما در نزدیکی گردن قرار می‌گیرد و از چند زاویه شروع به ثبت تصاویر می‌کند
• مهم است در طول تصویربرداری تکان نخورید یا بلع نکنید تا تصویر واضح بماند
• تصویربرداری ممکن است ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول بکشد یا در هر زاویه چند دقیقه زمان ببرد
• در اسکن ترکیبی (همزمان با جذب) ممکن است اندازه‌گیری با پروب گاما نیز صورت گیرد

دوربین گاما پرتوهای گاما که از رادیونوکلئید منتشر می‌شود را دریافت کرده و تصویر نواحی فعال‌تر و کمتر فعال را نمایش می‌دهد.

مرحله ۶: تحلیل و گزارش نتایج

پس از تصویربرداری، پزشک هسته‌ای تصاویر را بررسی می‌کند و گزارش زیر را ارائه می‌دهد:

• توزیع فعالیت در تیروئید
• نواحی گرم یا سرد
• درصد جذب در زمان‌های مختلف
• تفسیر نتیجه با توجه به آزمایشات تیروئید و علائم بالینی
• پیشنهاد برای اقدامات بعدی (اگر لازم باشد)

پزشک معالج شما (آندروکرینولوژیست یا متخصص غدد) گزارش را برای شما توضیح می‌دهد و برنامه درمان را بر پایه نتیجه اسکن تعیین می‌سازد.

مرحله ۷: پس از اسکن — نکات ایمنی و ادامه کار

پس از اسکن، نکاتی وجود دارد که باید رعایت کنید:

• نوشیدن زیاد آب و ادرار مکرر برای دفع رادیونوکلئید اضافی
• در صورت شیردهی، ممکن است دستورالعمل خاصی داده شود
• حفظ فاصله مناسب با افراد دیگر برای مدتی کوتاه بنا به دستور پزشک
• از تماس نزدیک با کودکان خردسال یا زنان باردار برای مدتی اجتناب شود
• از بازگشت ناگهانی داروهای تیروئید یا داروهای آنتی‌تیروئید طبق توصیه پزشک

این اقدامات ساده کمک می‌کنند تابش رادیواکتیو اضافی برای دیگران کاهش یابد و ایمنی حفظ شود.

مثال بالینی و کاربرد اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو

برای درک بهتر کاربرد عملی، یک مثال فرضی را بررسی می‌کنیم:

خانمی ۴۵ ساله با علائمی مانند کاهش وزن ناگهانی، احساس گر گرفتگی، ضربان قلب سریع و خستگی مراجعه می‌کند. آزمایش خون نشان می‌دهد سطح TSH پایین و T3/T4 بالا است. پزشک برای بررسی علت پرکاری تیروئید به او توصیه می‌کند اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو انجام دهد.

در اسکن، مشاهده می‌شود که در لوب راست تیروئید ناحیه‌ای گرم با جذب بالا وجود دارد (گره گرم). این نشان می‌دهد که این گره به طور خودمختار هورمون ترشح می‌کند. سپس پزشک تشخیص می‌دهد که این گره یکی از علل پرکاری تیروئید است و درمان اختصاصی (دارویی، رادیواکتیو درمانی یا جراحی) را بر اساس نتایج توصیه می‌کند.

در این مثال، اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو کمک کرده است که پزشک بفهمد مشکل کلی تیروئید نیست بلکه یک بخش خاص فعالیت بیش از حد دارد و درمان هدفمندتری تجویز شود.

بهترین کلینیک اسکن تیروئید در تهران کجاست؟

کلینیک چندتخصصی ویستان یکی از مراکز پزشکی معتبر در تهران است که در حوزه خدمات تشخیصی، درمانی و پزشکی هسته‌ای نیز فعالیت دارد. این مرکز در منطقه سعادت آباد واقع شده است و امکان دسترسی مناسبی برای ساکنان شمال و غرب تهران دارد.

• آدرس شعبه سعادت آباد ویستان: سعادت آباد : سعادت آباد ضلع شمال غربی چهار راه سرو (تقاطع پاکنژاد و سرو)-جنب مجتمع دشت بهشت
• شماره تماس کلینیک ویستان: 09966333097 – واتساپ

جدول مزایا و معایب اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو

سوالات متداول

جمع‌بندی

در این مقاله با موضوع ۵ نکته مهم درباره اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو + نحوه انجام آن آشنا شدید. اجازه دهید نکات مهم را مرور کنیم:

• اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو ابزاری تشخیصی است که علاوه بر ساختار تیروئید، عملکرد آن را نیز بررسی می‌کند.
• آماده‌سازی دقیق مانند رژیم کم ید، قطع یا تنظیم داروها و دوری از کنتراست یددار اهمیت حیاتی دارد.
• انتخاب ایزوتوپ مناسب (مثل I-123 یا I-131) تأثیر زیادی بر دقت و ایمنی دارد.
• زمان‌بندی جذب رادیونوکلئید و تصویربرداری باید با دقت انجام شود تا نتایج معتبر باشد.
• تفسیر نتایج شامل بررسی نواحی گرم یا سرد و درصد جذب است و محدودیت‌هایی هم دارد.
• روش انجام اسکن شامل مشاوره مقدماتی، تجویز رادیونوکلئید، زمان انتظار، تصویربرداری با دوربین گاما، تحلیل نتایج و اقدامات پس از آن است.

اگر بخوای، می‌تونم برات نسخه‌ای آماده برای انتشار در سایت (با متا، تگ‌ها، سؤالات متداول و عنوان بهینه‌شده برای “اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو”) آماده کنم. مایلی اون نسخه رو هم برات بسازم؟

دیدگاه‌ خود را بنویسید لغو پاسخ