مقدمه

پرخوابی یا خوابیدن بیش از حد ممکن است نشانه‌ای از یک اختلال خواب، مشکل سلامت روان یا بیماری دیگر باشد که نیاز به شناخت دلایل و درمان آن دارد. پرخوابی می‌تواند تأثیرات منفی بر سیستم ایمنی، سلامت روان، سلامت قلب داشته باشد و حتی منجر به بیماری‌های مزمن شود.

پرخوابی چیست؟ و چه میزان خوابیدن زیاد است؟

اگر شب‌ها خواب باکیفیتی نداشته باشید، ممکن است بیش از حد بخوابید. اما اگر به طور مرتب بیش از حد می‌خوابید، این ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل سلامتی زمینه‌ای باشد.
پرخوابی یا خواب بیش از حد به معنای خوابیدن بیش از ۹ ساعت (برخی منابع آن را 10 ساعت ذکر می‌کنند) به طور منظم در یک دوره ۲۴ ساعته است. هیپرسومنیا (Hypersomnia) حالتی است که در آن هم پرخوابی دارید و هم در طول روز دچار خواب‌آلودگی شدید می‌شوید. برخی از اختلالات خواب مانند حملات خواب (Narcolepsy) نیز می‌توانند باعث هیپرسومنیا شوند.
پرخوابی زمانی رخ می‌دهد که به طور منظم بیش از ۱۰ ساعت در روز بخوابید. به طور متوسط، بیشتر بزرگسالان به حداقل ۷ ساعت خواب شبانه نیاز دارند. خواب کافی باعث بهبود سلامت عمومی و هوشیاری ذهنی می‌شود. در مقابل، خواب ناکافی می‌تواند باعث احساس کسالت و کاهش تمرکز شود. افراد معمولاً نگران کمبود خواب هستند. با این حال، پرخوابی نیز می‌تواند خطرات سلامتی متعددی داشته باشد و نشان‌دهنده یک مشکل زمینه‌ای باشد.

به چه میزان خواب نیاز داریم؟

میزان خواب مورد نیاز شما ممکن است به عواملی مانند سن و سبک زندگی بستگی داشته باشد. بر اساس دستورالعمل‌های بنیاد ملی خواب در آمریکا، میزان خواب توصیه‌شده به شرح زیر است:

علائم پرخوابی چیست؟

علائم پرخوابی ممکن است بسته به علت زمینه‌ای و میزان مزمن بودن آن متفاوت باشد. این علائم شامل موارد زیر هستند:

• چرت زدن بیش از حد در طول روز
• احساس خواب‌آلودگی شدید در روز
• سردرد
• تحریک‌پذیری
• بی‌قراری
• خستگی
• اضطراب
• کاهش اشتها

ممکن است عوارضی مانند مه ذهنی، احساس گیجی بعد از خواب، و مشکلات حافظه نیز مشاهده شود.

چه عواملی باعث پرخوابی می‌شود؟

پرخوابی ممکن است ناشی از تلاش برای جبران بدهی خواب (Sleep Debt) باشد. مثلا، اگر چند شب متوالی کم‌خوابی داشته باشید، ممکن است در آخر هفته بیشتر بخوابید تا آن را جبران کنید.
با این حال، پرخوابی مکرر ممکن است نشانه‌ای از هیپرسومنیا باشد که شامل موارد زیر است:

• خوابیدن تا ۱۸ ساعت در روز
• خوابیدن چندین بار در طول روز
• احساس عدم هوشیاری پس از بیدار شدن

همچنین، برخی مشکلات پزشکی می‌توانند منجر به پرخوابی شوند:

• اختلالات خواب (مانند آپنه خواب، بی‌خوابی و حملات خواب)
• افسردگی و اضطراب
• چاقی
• بیماری‌های قلبی-عروقی
• دیابت
• درد مزمن
• کم‌کاری تیروئید
• آسیب‌های سر

داروها و مواد

برخی داروها و مواد ممکن است باعث خواب‌آلودگی بیش از حد و خواب طولانی شوند، از جمله:

• داروهای آرام‌بخش
• کانابیس (وید یا گل)
• مواد افیونی
• داروهای روان‌گردان
• داروهای ضد فشار خون
• داروهای ضد صرع
• الکل
• داروهای ضد افسردگی

اگر فکر می‌کنید داروها یا موادی باعث پرخوابی شما شده‌اند، با پزشک خود صحبت کنید تا برنامه درمانی‌تان را اصلاح کند.

اختلالات خواب
برخی از اختلالات خواب نیز ممکن است باعث پرخوابی شوند، از جمله:

• هیپرسومنیای ایدیوپاتیک (پرخوابی با علت ناشناخته)
• حملات خواب (Narcolepsy)
• آپنه خواب یا وقفه تنفسی در خواب
• اختلال ریتم شبانه‌روزی خواب
• پاراسومنیا
• سندرم پای بی‌قرار
• افسردگی
• داروهای ضد صرع
• الکل
• داروهای ضد افسردگی

اگر فکر می‌کنید داروها یا موادی باعث پرخوابی شما شده‌اند، با پزشک خود صحبت کنید تا برنامه درمانی‌تان را اصلاح کند.

آپنه یا وقفه تنفسی در خواب
آپنه خواب باعث توقف تنفس به صورت موقت در طول خواب می‌شود که باعث خروپف، احساس خفگی در خواب و خواب‌آلودگی روزانه می‌شود. برای جبران خواب بی‌کیفیت، فرد ممکن است در طول روز چرت بزند یا شب‌ها بیش از حد بخوابد.

حملات خواب (Narcolepsy)
افراد مبتلا به حملات خواب دچار خواب‌آلودگی شدید در طول روز و حملات ناگهانی خواب می‌شوند. در برخی موارد، ممکن است بیش از ۱۰ ساعت در شب بخوابند.

هیپرسومنیای ایدیوپاتیک
اگر پزشکان نتوانند علت خاصی برای پرخوابی پیدا کنند، ممکن است هیپرسومنیای ایدیوپاتیک تشخیص داده شود. در این حالت، فرد ممکن است ۱۴ تا ۱۸ ساعت در روز بخوابد اما همچنان احساس خستگی کند.

افسردگی و اضطراب
افراد مبتلا به افسردگی و اضطراب اغلب با مشکلات خواب مواجه هستند. برخی افراد دچار بی‌خوابی می‌شوند، در حالی که برخی دیگر بیش از حد می‌خوابند. تحقیقات نشان داده‌اند که پرخوابی در افراد افسرده شایع‌تر است.

آسیب‌های سر
بر اساس یک بررسی در سال ۲۰۱۹، حدود ۲۸٪ از افرادی که دچار آسیب تروماتیک مغزی (TBI) شده‌اند، هیپرسومنیا را تجربه می‌کنند.

عوارض پرخوابی چیست؟

عوارض پرخوابی بستگی به کوتاه‌مدت یا مزمن بودن آن و علت زمینه‌ای دارد. پرخوابی ناشی از کمبود خواب کوتاه‌مدت ممکن است باعث اضطراب موقت، مه ذهنی و کاهش انرژی شود. پرخوابی می‌تواند مانند کمبود خواب ممکن است خطر ابتلا به برخی مشکلات سلامتی را افزایش دهد، از جمله:

• افزایش التهاب در بدن
• کاهش عملکرد سیستم ایمنی
• افزایش خطر بیماری‌های مزمن

همچنین، خواب طولانی با مشکلات زیر مرتبط است:

• چاقی
• مشکلات روانی مکرر
• بیماری‌های قلبی-عروقی
• دیابت
• سکته مغزی

در صورتی که به طور مرتب بیش از حد می‌خوابید، بهتر است با یک پزشک مشورت کنید تا تشخیص درستی دریافت کرده و یک برنامه درمانی مناسب برای خود داشته باشید.

چگونه پرخوابی تشخیص داده می‌شود؟

پزشک با انجام معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی، وضعیت شما را ارزیابی می‌کند. این ممکن است شامل پرسش‌هایی درباره:

• عادات خواب
• سبک زندگی و رژیم غذایی
• داروها و موادی که مصرف می‌کنید

برای تشخیص دقیق، ممکن است پزشک آزمایش‌های زیر را تجویز کند:

• پلی‌سومنوگرافی (مطالعه خواب)
• تست نهفتگی چندگانه خواب
• تست خواب خانگی برای آپنه یا وقفه تنفسی در خواب
• تست‌های دیگر برای بررسی خواب‌آلودگی روزانه

چگونه پرخوابی درمان می‌شود؟

درمان پرخوابی بستگی به علت زمینه‌ای دارد. اگر یک مشکل پزشکی باعث پرخوابی شما شده باشد، درمان آن ممکن است به تنظیم خواب شما کمک کند.
برنامه درمانی شما ممکن است شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، درمان‌های خانگی و داروها باشد.

راهکارهای جلوگیری از پرخوابی

برخی تغییرات سبک زندگی و درمان‌های طبیعی ممکن است به بهبود بهداشت خواب کمک کنند. طبق توصیه‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، برخی از روش‌های طبیعی برای بهبود خواب عبارتند از:

• یک برنامه خواب منظم داشته باشید (هر روز در ساعت مشخصی بخوابید و بیدار شوید.)
• روتین شبانه‌ای برای آرامش قبل از خواب ایجاد کنید (از نور آبی دستگاه‌های الکترونیکی اجتناب کنید.)
• محیط خواب خود را بهینه کنید (اتاق خواب باید خنک، تاریک و ساکت باشد.)
• فعال بمانید (ورزش منظم و قرار گرفتن در معرض نور طبیعی به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند.)
• از چرت‌های دیرهنگام پرهیز کنید (چرت زدن در عصر ممکن است باعث دیر به خواب رفتن شبانه شود.)

درمان شناختی-رفتاری (CBT) نیز ممکن است به تنظیم خواب کمک کند. این درمان را می‌توان به صورت حضوری، آنلاین یا تلفنی انجام داد.

درمان دارویی

تحقیقات نشان می‌دهند که داروها در درمان هیپرسومنیا مؤثرتر از درمان‌های خانگی و CBT هستند. اگر با رعایت موارد فوق همچنان با پرخوابی مواجه هستید، نیاز به بررسی علل زمینه‌ای و درمان پزشکی دارید.

برای درمان اختلال پرخوابی از مصرف هرگونه دارو بدون تجویز پزشک پرهیز نمایید.

سؤالات متداول

۱. وقتی بیش از حد می‌خوابم، چه اتفاقی می‌افتد؟
پرخوابی کوتاه‌مدت ممکن است باعث خستگی، اضطراب و مه ذهنی شود. اما پرخوابی مزمن می‌تواند با بیماری‌هایی مانند آپنه خواب، هیپرسومنیا ایدیوپاتیک، دیابت و سکته مرتبط باشد.
۲. آیا خوابیدن ۱۲ ساعت در روز طبیعی است؟
بر اساس توصیه‌های بنیاد ملی خواب، خوابیدن ۱۲ ساعت در روز برای افراد بالای ۶ سال بیش از حد معمول است. اگر به طور مداوم ۱۲ ساعت در روز می‌خوابید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
۳. چگونه پرخوابی را مدیریت کنم؟
برخی راهکارها برای جلوگیری از پرخوابی عبارتند از:

• نوشیدن آب
• انجام یوگا
• مصرف یک وعده غذایی سبک
• پاشیدن آب به صورت
• فعالیت بدنی

نتیجه‌گیری

اگر در یک روز بیش از ۱۰ ساعت می‌خوابید، این ممکن است ناشی از جبران کمبود خواب باشد. اما اگر به طور مرتب ۹ ساعت یا بیشتر می‌خوابید و همچنان احساس خستگی می‌کنید، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا علت زمینه‌ای مشخص و درمان مناسبی برای شما ارائه شود.

منبع

https://www.sleepfoundation.org/how-sleep-works/oversleeping
https://www.healthline.com/health/oversleeping#takeaway

آنفولانزای پرندگان (مرغی)، ابتلا و درمان

بیماری‌های محدودکننده ریه، علل و درمان

چگونه نارکولپسی یا حمله خواب را مدیریت کنیم؟