لکوپلاکیا چیست و چگونه می توان آن را درمان کرد؟

لکوپلاکیا چیست؟

لکوپلاکیا یک ضایعه پیش‌بدخیم دهانی است که نیازمند پیگیری و درمان دقیق است. این ضایعه اغلب در افراد بالای ۵۰ سال مشاهده می‌شود، ولی در سنین پایین‌تر نیز ممکن است دیده شود. شیوع لکوپلاکیا در مطالعات مختلف متفاوت گزارش شده است، اما نکته مهم این است که تشخیص به موقع و مدیریت صحیح آن می‌تواند خطر پیشرفت به سرطان دهان را کاهش دهد.

در این مقاله ابتدا به سوال لکوپلاکیا چیست؟ پاسخ خواهیم دادیم و علائم، علل و روش درمان آن را باهم بررسی می کنیم. با ما همراه باشید.

لکوپلاکیا چیست؟

لکوپلاکیا(leukoplakia) لکه سفید یا خاکستری ضخیم است که روی مخاط دهان ایجاد می‌شود. این ضایعه می‌تواند در نواحی زیر دیده شود:

• روی سطح زبان
• داخل گونه‌ها
• لثه‌ها
• کف دهان

این لکه ها پاک شدنی نیستند و با مسواک از بین نمی‌روند. اغلب لکوپلاکیا بدون درد است و ممکن است در مراحل اولیه توسط فرد نادیده گرفته شود.

پزشکان علت دقیق لکوپلاکیا را نمی‌دانند، اما تحریک مزمن ناشی از مصرف تنباکو یکی از رایج‌ترین عوامل است. سایر عوامل ممکن شامل آسیب‌های مزمن مخاط دهان یا بیماری‌هایی که سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کنند، باشند.

اکثر لکوپلاکیاها خوش‌خیم هستند، اما برخی می‌توانند علائم اولیه سرطان دهان را نشان دهند. نواحی سفید که با لکه‌های قرمز همراه هستند، معروف به لکوپلاکیا خالدار، بیشتر در معرض تغییرات پیش‌سرطانی هستند و نیاز به پیگیری دقیق دارند.

اگر هر گونه تغییر غیرمعمول در دهان خود مشاهده کردید که از بین نمی‌رود، حتماً به دندانپزشک یا پزشک متخصص مراجعه کنید.

آیا لکوپلاکیا همیشه به سرطان دهان تبدیل می‌شود؟

خیر، لکوپلاکیا همیشه منجر به سرطان دهان نمی‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که کمتر از ۱۵٪ از افرادی که لکوپلاکیا دارند، دچار سرطان دهان می‌شوند .

• لکوپلاکیا در لثه‌ها کمتر احتمال دارد به سرطان تبدیل شود.
• لکوپلاکیا در زبان یا کف دهان بیشتر در معرض تغییرات پیش‌سرطانی و بدخیمی است.

پس هر لکه سفید در دهان به معنی سرطان نیست.

انواع لکوپلاکیا

لکوپلاکیا تنها یک نوع ضایعه سفید دهانی نیست و انواع مختلفی دارد که هرکدام ویژگی‌ها و خطرات متفاوتی دارند.

نوع لکوپلاکیا	ویژگی‌ها	احتمال تبدیل به سرطان
لکوپلاکیا همگن	ضایعات نسبتاً نازک و بافت یکنواخت	کمترین احتمال
لکوپلاکیا غیرهمگن	ضخیم، ترک‌دار و دارای رنگ‌های متنوع	احتمال بالاتر نسبت به همگن
لکوپلاکیا پروفیلراتیو وروکوس	دارای برآمدگی‌های کوچک شبیه انگشت	پرخطرترین نوع و بیشترین احتمال تبدیل به سرطان
لکوپلاکیا مودار	نادر، معمولاً در افراد با سیستم ایمنی ضعیف یا مبتلایان به HIV/ویروس اپشتاین-بار	کمتر شایع اما نیازمند پیگیری دقیق

علائم لکوپلاکیا

این ضایعات اغلب بدون درد هستند و ممکن است در مراحل اولیه توسط فرد نادیده گرفته شوند، اما پیگیری به موقع اهمیت زیادی دارد. اگر علائم زیر را دارید، لحظه ای درنگ نکنید.

• لکه‌های سفید یا خاکستری: روی زبان، لثه یا داخل گونه‌ها که قابل پاک شدن نیستند.
• ضخامت یا سفتی ناحیه درگیر: بافت محل ضایعه ممکن است ضخیم یا کمی سفت شود.
• برآمدگی یا تغییر شکل جزئی: در برخی موارد، ناحیه درگیر ممکن است کمی برآمده شود.
• لکوپلاکیا خالدار (Erythroleukoplakia): ضایعاتی که ترکیبی از رنگ سفید و قرمز دارند و احتمال بیشتری برای تغییرات پیش‌سرطانی دارند.

• احساس سوزش هنگام غذا خوردن
• ایجاد زخم یا ترک در محل ضایعه
• تغییر در ظاهر یا بافت دهان و زبان

زمان مناسب برای دیدار با پزشک

اگرچه لکوپلاکیا معمولاً دردناک نیست و باعث ناراحتی جدی نمی‌شود، اما گاهی می‌تواند نشانه یک مشکل جدی‌تر باشد. بنابراین، اگر هر یک از علائم ذکر شده را مشاهده کردید، از دیدار با پزشک دریغ نکنید.

اگرهم لکوپلاکیا شما با جراحی یا روش‌های درمانی پزشکی حذف شده باشد، پزشک ممکن است پیگیری منظم برای چند سال را توصیه کند. این پیگیری‌ها معمولاً هر ۶ تا ۱۲ ماه یک بار انجام می‌شوند تا از بازگشت ضایعه یا بروز تغییرات پیش‌سرطانی جلوگیری شود

دلایل ایجاد لکوپلاکیا

همانطور که گفته شد، علت دقیق لکوپلاکیا هنوز مشخص نیست، اما تحریک مزمن مخاط دهان مهم‌ترین عامل آن است. یکی از شایع‌ترین دلایل، مصرف تنباکو است. افرادی که از تنباکوهای بدون دود استفاده می‌کنند، معمولاً لکوپلاکیا را در نواحی می‌بینند که تنباکو بین لثه و گونه قرار می‌گیرد. اما سایر عوامل مؤثر عبارتند از:

• مصرف طولانی و زیاد الکل
• دندان‌های شکسته یا تیز که هنگام غذا خوردن روی زبان یا مخاط دهان ساییده می‌شوند
• مریضی های مثل HIV

لکوپلاکیا چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص لکوپلاکیا معمولاً توسط دندان‌پزشک یا متخصص دهان و فک و صورت انجام می‌شود. پزشک با دقت ضایعه را بررسی می‌کند و در صورت نیاز، مراحل تکمیلی را برای تشخیص دقیق‌تر انجام می‌دهد.

۱. معاینه بالینی

پزشک ضایعه را به صورت مستقیم مشاهده می‌کند و بررسی می‌کند که آیا پلاک قابل پاک شدن است یا خیر. این معاینه اولین قدم برای شناسایی لکوپلاکیا است.

۲. نمونه‌برداری (بیوپسی)

اگر پزشک به تغییرات سلولی مشکوک باشد، نمونه کوچکی از ضایعه گرفته می‌شود و برای بررسی بافت‌شناسی ارسال می‌گردد. این کار به تشخیص احتمالی ضایعات پیش‌سرطانی یا بدخیم کمک می‌کند.

۳. آزمایش‌های ویروسی

در برخی موارد، به ویژه لکوپلاکیا مودار، پزشک ممکن است آزمایش‌های تشخیص ویروس EBV را تجویز کند. این نوع لکوپلاکیا بیشتر در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف مشاهده می‌شود.

در زیر این نوع لکوپلاکیا را زیر ذره بین قرار دادیم.

لکوپلاکیا مویی چیست و چگونه درمان می‌شود؟

لکوپلاکیا مویی ناشی از ویروس اپشتین-بار (EBV) است و معمولاً در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، مانند بیماران HIV، دیده می‌شود. این ضایعه باعث ایجاد لکه‌های سفید یا خاکستری شبیه چین یا برآمدگی در طرفین زبان می‌شود و اغلب با برفک دهان اشتباه گرفته می‌شود.

لکوپلاکیا مویی اغلب نیازی به درمان ندارد و خطر سرطانی شدن پایین است ام در برخی موارد، داروهای ضدویروس یا درمان‌های موضعی توسط پزشک تجویز می‌شود.

درمان لکوپلاکیا

لکوپلاکیا معمولاً با حذف پلاک‌ها و ضایعات دهانی توسط پزشک یا دندانپزشک درمان می‌شود. روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد که بسته به محل و نوع ضایعه انتخاب می‌شوند:

روش‌های درمانی رایج

• برداشتن پلاک با اسکالپل: جراحی ساده برای حذف ضایعه
• لیزر درمانی: استفاده از لیزر برای حذف پلاک‌های سفید یا خاکستری
• فتوداینامیک تراپی (Photodynamic Therapy): استفاده از داروهای حساس به نور برای از بین بردن سلول‌های غیرطبیعی
• کرایوتراپی: استفاده از سرما به شدت بالا برای منجمد و نابود کردن سلول‌های غیرعادی
• الکتروکوترایز (Electrocauterization): استفاده از سوزن یا ابزار برقی گرم برای حذف پلاک‌ها

پیشگیری از لکوپلاکیا

به دلیل اینکه علت دقیق لکوپلاکیا هنوز مشخص نیست، پیشگیری صد درصدی ممکن نیست. با این حال، از آنجا که لکوپلاکیا با مصرف تنباکو و الکل ارتباط دارد، کاهش یا حذف این عوامل می‌تواند ریسک ابتلا را کاهش دهد.

• اجتناب از تنباکو
• محدود کردن مصرف الکل

سوالات متداول

آیا لکوپلاکیا شایع است؟

لکوپلاکیا نسبتاً نادر است و کمتر از ۵٪ افراد در جهان به آن مبتلا می‌شوند.

آیا لکوپلاکیا باز می‌گردد؟

بله، لکوپلاکیا ممکن است دوباره ظاهر شود. مطالعات نشان می‌دهند که حدود ۱۵٪ از موارد پس از حذف پلاک، مجدداً عود می‌کنند.

آیا لکوپلاکیا خود به خود از بین می‌رود؟

خیر، لکوپلاکیا به خودی خود از بین نمی‌رود و تنها با جراحی یا روش‌های درمانی پزشکی می‌توان ضایعه را از بین برد.

اهمیت خودآزمایی منظم دهان و پیگیری بلندمدت

از آنجایی که لکوپلاکیا، به‌ویژه انواع پرخطر آن، پتانسیل بازگشت یا پیشرفت به سمت بدخیمی را دارد، بیمار باید نقش فعالی در مدیریت سلامت دهان خود ایفا کند. پزشکان توصیه می‌کنند که افراد، به‌خصوص کسانی که سابقه لکوپلاکیا دارند یا در معرض عوامل خطر مانند مصرف تنباکو هستند، به‌طور منظم (مثلاً ماهی یک بار) خودآزمایی دهان را انجام دهند. برای این کار، در مقابل آینه و با نور کافی، تمام نواحی دهان از جمله سطح رویی و زیرین زبان، داخل گونه‌ها، لثه‌ها، کام و کف دهان را به دقت بررسی کنید. به دنبال هرگونه تغییر در لکه‌های موجود (مانند بزرگ‌تر شدن، ضخیم‌تر شدن، یا ظهور نواحی قرمز و زخم) یا ایجاد ضایعات جدید باشید. ثبت تاریخ و عکس‌برداری از ضایعات می‌تواند به پیگیری تغییرات در طول زمان کمک کند. در صورت مشاهده هرگونه تغییر مشکوک، حتی اگر نوبت معاینه بعدی شما هنوز فرانرسیده باشد، باید فوراً با پزشک یا دندانپزشک خود تماس بگیرید. این هوشیاری، کلید تشخیص زودهنگام هرگونه تغییر نگران‌کننده است.

نقش تغذیه و سبک زندگی در مدیریت لکوپلاکیا

علاوه بر ترک قطعی تنباکو و محدود کردن مصرف الکل که اصلی‌ترین اقدامات پیشگیرانه هستند، شواهد رو به رشدی نشان می‌دهند که رژیم غذایی نیز می‌تواند در سلامت مخاط دهان و کاهش ریسک تغییرات پیش‌سرطانی نقش حمایتی داشته باشد. مصرف یک رژیم غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، به‌ویژه ویتامین‌های A، C و E و کاروتنوئیدها (مانند بتاکاروتن)، به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو کمک می‌کند. منابع غنی از این مواد مغذی شامل میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ مانند هویج، اسفناج، کلم بروکلی، مرکبات، توت‌ها و فلفل دلمه‌ای هستند. اگرچه رژیم غذایی به تنهایی نمی‌تواند لکوپلاکیا را درمان کند و هرگز جایگزین درمان‌های پزشکی و پیگیری‌های منظم نمی‌شود، اما اتخاذ یک سبک زندگی سالم و تقویت سیستم دفاعی بدن از طریق تغذیه مناسب، بخشی جدایی‌ناپذیر از مدیریت بلندمدت این وضعیت و حفظ سلامت عمومی دهان و بدن محسوب می‌شود.

جمعبندی

دراین مقاله به صورت کامل لکوپلاکیا را بررسی کردیم و متوجه شدیم وضعیتی است که باعث ایجاد لکه‌های سفید روی زبان، لثه‌ها یا داخل گونه‌ها می‌شود. این لکه‌ها دردناک نیستند، اما از بین نمی‌روند.

اگرچه لکوپلاکیا ممکن است در ظاهر بی‌خطر به نظر برسد، اما این ضایعه می‌تواند به سرطان دهان تبدیل شود. بنابراین، اگر لکه‌های سفید در دهان خود مشاهده کردید، حتماً با دندانپزشک خود مشورت کنید.

دندانپزشک دهان شما را معاینه می‌کند و در صورت نیاز، شما را برای انجام آزمایش‌ها و درمان‌های تخصصی به متخصصان ارجاع خواهد داد.