عیوب انکساری چشم: علل، علایم و روش‌های درمانی - دکتر محمد پریمن

عیوب انکساری چشم (عیب‌های انکساری) از شایع‌ترین مشکلات بینایی در سراسر جهان هستند که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این عیوب زمانی رخ می‌دهد که شکل چشم نور را به‌درستی روی شبکیه‌ها نمی‌کند و باعث تاری دید می‌شود. در این مقاله به بررسی انواع عیوب انکساری، علل بروز آن‌ها، عیوب انکساری چشم کودکان و هشداردهنده و روش‌های درمانی مراقبت از انکساری می‌پردازیم.

عیوب انکساری چشم چیست؟

عیوب انکساری به شرایطی گفته می‌شود که در آن چشم قادر به صحیح نور بر روی شبکیه نیست. این مشکل می‌تواند باعث تغییر در شکل قرنیه، عدسی یا طول کره چشم باشد. چهار نوع اصلی عیوب انکساری عبارتند از:

1. نزدیک‌بینی (میوپی)
2. دوربینی (هایپروپی)
3. آستیگماتیسم
4. پیرچشمی (پرسبیوپی)

هر یک از این مشکلات بینایی و روشهای درمانی خاص خود را دارند.

انواع عیوب انکساری چشم

1. نزدیک‌بینی (میوپی)

نزدیک‌بینی (به انگلیسی: Myopia) یکی از عیوب انکساری چشم به معنای این است که چشم بیمار نوشته‌ها و نشانه‌ها را در فاصله نزدیک تشخیص می‌دهد، ولی در فاصله دور (نسبت به افراد سالم) نمی‌تواند تشخیص دهد.

آسیایی‌ها و زنان بیشتر نزدیک بینی می‌شوند. بیش از ۳۰ درصد مردم جهان دچار درجاتی از نزدیک بینی هستند.

دیده می شود که به چشم می آید. نقطه کانونی عدسی روی شبکیه قرار نمی‌گیرد و در جلوی آن تشکیل می‌شود.

شیوع دوربین از نزدیک‌بینی کمتر است. دوربینی در چند مورد ارثی است. در دوران سالمندی ما بیماری پیرچشمی را داریم که در مواردی با دوربینی اشتباه گرفته می‌شود ولی پیرچشمی هم دید نزدیک و هم دید دور مختل می‌شود. پیرچشمی به علت کاهش دامنه تطابق در نتیجه ناشی از پیری در عدسی چشم رخ می‌دهد. خیلی از بچه‌ها با دوربینی متولد می‌شوند و آن را مدتی پس از تولد می‌کنند.

اصلاح دید

اصلاح دید با کاربردن عینک با عدسی محدب یا همگرا است. گاه از تماسی مثبت نیز استفاده می شود. درمان جدیدتر جراحی قرنیه با لیزر است.

شمارهٔ عینک افراد دوربین مثبت است و هرچه چشم ضعیف‌تر باشد شماره بالاتر خواهد بود.

علائم دوربینی:

• مشکل در مورد روی اشیاء نزدیک
• خستگی چشم و سردرد پس از مطالعه
• نیاز به فاصله گرفتن از متن برای خواندن

درمان دوربینی:

• عینک یا لنزهای تماسی با عدسی محدب
• جراحی‌های انکساری مانند لیزیک یا لنزهای داخل چشمی

3. آستیگماتیسم

اگر چشم را به عنوان یک عدسی کروی در نظر بگیریم. هرگاه این عدسی از حالت کروی خارج شود و به سمت حالت بیضوی برو (شبیه خربزه). در این صورت دارای دو کانون خطی به جای یک نقطه نقطه‌ای خواهد بود. در نتیجه تصاویر به دلیل انکسار نامساوی در قسمت‌های مختلف قرنیه کاملاً بر روی شبکیه نمی‌شوند و تصاویر چه دور و چه نزدیک تار می‌شوند. کسانی که درجات بالایی از آستیگماتیسم دارند نه تنها افراد نزدیک‌بین هستند اشیای دور را تار میبینند، بلکه اشیای نزدیک را هم تار میبینند. افراد آستیگمات گاهی نورهای اضافه در مسیری که خود میبینند.

انواع آستیگماتیسم

در عمل چشم‌های آستیگمات به سه شکل خود را می‌دهند:

• آستیگماتیسم ساده
• آستیگماتیسم مرکب
• مخلوط آستیگماتیسم^{جراحی لیزیک یا لازک}

4. پیرچشمی (پرسبیوپی)

پیر چشمی (به انگلیسی: Presbyopia) دوربینی و مانع دید بر بالا رفتن سن است که در آن با دست رفتن دیگر اثرت ارتجاعی عدسی چشم، قدرت تطابق کم خواهد شد.

بخشی از روند طبیعی افزایش سن می‌باشد و در زمانی که سی چشم قابلیت خود را به دست می‌آورد، اتفاق می‌افتد. معمولاً این حالت در حدود سن ۴۵–۴۰ سالگی شروع می‌شود. در نتیجه افراد با دید طبیعی (بدون ضعف چشم نیاز) به عینک مطالعه پیدا می‌کنند و افراد نزدیک‌بین یا دوربین برای دو عینک یکی و یکی برای نزدیک یا عینک دو می‌بینند. یک مزیت نزدیک‌تر از ۳ دیوپتر این است که این افراد بعد از شروع پیرچشمی می‌توانند عینک دور خود را بردارند و قادر به خواندن بدون عینک باشند. بعد از انجام لیزر برای اصلاح نزدیک‌بینی، این کار از دست خواهد رفت زیرا این افراد دیگر نیاز به عینک مطالعه خواهند داشت. اما افراد با نزدیک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎ در واقع مزیتی نسبت به افراد طبیعی ندارند. لیزر تاثیری بر روی قدرت قدرتمند عدسی چشم ندارد و بنابراین نمی‌تواند پیرچشمی را درمان کند.

بتازگی محققان دانشگاه لیدز انگلستان روشی را کشف کردند که افراد مبتلا به پیرچشمی را از عینک بی‌نظیر. در این روش، از موارد استفاده شده در صفحه نمایش‌های انرژی کریستال (LCD) استفاده می‌شود. با استفاده از این مواد، عدسی‌های تولید مصنوعی می‌شوند که با حرکت ماهیچه‌های اطراف چشم‌های طبیعی، به‌طور خودکار خودکار می‌شوند و مشکلات مربوط به عدسی مانند پیرچشمی و آب مروارید را حل می‌کنند.

علائم پیرچشمی:

• نیاز به دور نگه داشتن کتاب یا موبایل برای خواندن
• خستگی چشم در فعالیتهای نزدیک
• سردرد پس از کارهای چشمی بلند

درمان پیرچشمی:

• عینک‌های دوکانونه یا پیشرونده
• لنزهای تماسی چندکانونه
• جراحی‌هایی مانند مونوویژن لیزیک

علل بروز عیوب انکساری

• عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی نقش مهمی در به عیوب انکساری دارد.
• سن: پیرچشمی با افزایش سن ایجاد می‌شود.
• عوامل محیطی: استفاده طولانی‌مدت از صفحه نمایش می‌تواند باعث ایجاد مشکلات بین‌المللی شود.

تشخیص عیوب انکساری

برای تشخیص این مشکلات، چشم‌پزشک از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• تست بینایی سنجی (رفرکشن)
• معاینه قرنیه با دستگاه کراتومتر
• نقشه‌برداری قرنیه (توپوگرافی)

روشهای درمان عیوب انکساری

1. عینک و لنزهای تماسی

ساده‌ترین و رایج‌ترین روش برای اصلاح عیوب انکساری استفاده از عینک یا لنزهای تماسی است.

2. جراحی‌های انکساری

• لیزیک (LASIK): تغییر شکل قرنیه با لیزر
• PRK: برداشتن لایه سطحی قرنیه و اصلاح آن با لیزر
• لنزهای داخل چشمی (ICL): کاشت لنز در داخل چشم

3. روشهای غیرجراحی

• اورتوکراتولوژی: استفاده از لنزهای مخصوص شبانه برای اصلاح قرنیه موقت

پیشگیری از عیوب انکساری

اگرچه برخی از عوامل مانند ژنتیک غیرقابل کنترل هستند، اما رعایت نکات زیر می‌توان به سلامت چشم کمک کند:

• معاینات منظم چشم‌پزشکی
• استراحت چشم هنگام کار با صفحه‌نمایش (قانون ۲۰-۲۰-۲۰)
• تغذیه سرشار از ویتامین‌های A و E

نتیجه‌گیری

عیوب انکساری چشم از شایع‌ترین مشکلات بینایی هستند که با روش‌های مانند عینک، لنز و جراحی قابل درمان می‌باشند. تشخیص به‌موقع و مراجعه به چشم‌پزشک می‌تواند از این مشکل جلوگیری کند.