روانپزشک کودک و نوجوان

دوران کودکی و نوجوانی، سال‌های حساس و پرتحولی در زندگی هر فرد است. در این سال‌ها، علاوه بر رشد جسمی، سلامت روان و شکل‌گیری شخصیت نیز اهمیت بسزایی دارد.

متأسفانه، مشکلات روانشناختی در کودکان و نوجوانان رو به افزایش است و شناسایی و مداخله به موقع برای آن‌ها حیاتی است. در این میان، نقش روانپزشک کودک و نوجوان به عنوان یک متخصص پزشک کودکان که بر تشخیص، درمان و پیشگیری از اختلالات روانی در این گروه سنی تمرکز دارد، بسیار پررنگ می‌شود.

روانپزشک کودک و نوجوان کیست؟

روانپزشک کودک و نوجوان یک پزشک متخصص است که پس از اتمام دوره پزشکی عمومی، دوره تخصص روانپزشکی عمومی را می‌گذراند و سپس وارد دوره فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان می‌شود. این مسیر آموزشی طولانی و تخصصی، آن‌ها را قادر می‌سازد تا:

درک عمیقی از رشد و تکامل طبیعی کودک و نوجوان در جنبه‌های شناختی، هیجانی، اجتماعی و رفتاری داشته باشند.

تفاوت‌های بین رفتار طبیعی و نشانه‌های اختلال روانی در سنین مختلف را تشخیص دهند.

عوامل بیولوژیکی، روانشناختی و اجتماعی مؤثر بر سلامت روان کودکان را بشناسند.

روش‌های درمانی مختلف شامل دارودرمانی، روان‌درمانی، و مداخلات خانوادگی را به کار بگیرند.

این تخصص، روانپزشک را قادر می‌سازد تا به صورت جامع به ارزیابی و درمان بپردازد و در صورت نیاز، با سایر متخصصین مانند متخصصین مغز و اعصاب کودکان، روانشناسان، کاردرمانگران و گفتاردرمانگران همکاری کند.

چه زمانی باید به روانپزشک کودک و نوجوان مراجعه کرد؟

والدین ممکن است در مواجهه با طیف وسیعی از تغییرات رفتاری یا هیجانی در فرزندان خود نگران شوند. مراجعه به روانپزشک کودک و نوجوان زمانی توصیه می‌شود که تغییرات رفتاری، هیجانی، فکری یا اجتماعی کودک یا نوجوان، از حالت عادی و مورد انتظار برای سن او خارج شده و:

شدید و پایدار باشند: علائم برای مدت طولانی (مثلاً چند هفته یا ماه) ادامه داشته باشند و به صورت گذرا نباشند.

عملکرد او را تحت تأثیر قرار دهند: در مدرسه، روابط با همسالان، فعالیت‌های خانوادگی یا خود مراقبتی اختلال ایجاد کنند.

باعث رنج و ناراحتی کودک یا اطرافیان شوند

برخی از شایع‌ترین دلایل مراجعه به روانپزشک کودک و نوجوان عبارتند از:

اختلالات اضطرابی: اضطراب جدایی، فوبیای خاص، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) و حملات پانیک.

اختلالات خلقی: افسردگی (مانند غمگینی پایدار، از دست دادن علاقه، تغییر در خواب و اشتها)، اختلال دوقطبی.

اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD): مشکلات تمرکز، بی‌قراری شدید، تکانشگری.

اختلالات طیف اوتیسم (ASD): مشکلات در تعاملات اجتماعی، ارتباطات کلامی و غیرکلامی، رفتارهای تکراری و علایق محدود. (تشخیص و مدیریت علائم مرتبط)

اختلالات سلوک و نافرمانی مقابله‌ای: رفتارهای پرخاشگرانه، نقض قوانین، دروغگویی، قلدری.

اختلالات خورد و خوراک: بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا)، پرخوری عصبی (بولیمیا)، اختلال پرخوری.

اختلالات تیک و سندرم تورت: حرکات یا صداهای غیرارادی و تکراری.

خودآزاری و افکار خودکشی: هرگونه نشانه از آسیب رساندن به خود یا صحبت درباره مرگ و خودکشی.

مشکلات خواب: بی‌خوابی، کابوس‌های مکرر، وحشت شبانه.

واکنش به وقایع آسیب‌زا: علائم استرس پس از سانحه (PTSD) ناشی از سوانح، سوء استفاده یا از دست دادن عزیزان.

مشکلات ارتباطی و اجتماعی: دشواری در دوست‌یابی، کناره‌گیری اجتماعی.

فرآیند تشخیص و درمان

روانپزشک کودک و نوجوان از یک رویکرد جامع برای ارزیابی و درمان استفاده می‌کند که شامل مراحل زیر است:

ارزیابی اولیه

مصاحبه با والدین و کودک/نوجوان: جمع‌آوری اطلاعات دقیق در مورد تاریخچه رشد، تکامل، وضعیت تحصیلی، خانوادگی، روابط با همسالان و علائم فعلی.

مشاهده رفتار کودک/نوجوان: در طول جلسه.

معاینه بالینی: برای رد کردن علل پزشکی مشکلات رفتاری.

بررسی مدارک و گزارش‌های قبلی: از مدرسه، روانشناسان یا سایر پزشکان.

تست‌های تشخیصی (در صورت لزوم)

پرسشنامه‌های استاندارد: برای ارزیابی علائم ADHD، اضطراب، افسردگی و سایر اختلالات.

تست‌های روانشناختی: با همکاری روانشناس، برای ارزیابی هوش، توجه، حافظه و جنبه‌های شخصیتی.

آزمایشات پزشکی: در صورت شک به علل بیولوژیکی یا رد کردن مشکلات جسمی (مانند مشکلات تیروئید).

تشخیص و فرمول‌بندی مورد: پس از جمع‌آوری اطلاعات کافی، روانپزشک یک تشخیص دقیق بر اساس معیارهای تشخیصی (مانند DSM-5) ارائه می‌دهد و یک فرمول‌بندی جامع از عوامل مؤثر بر مشکل کودک را مطرح می‌کند.

برنامه‌ریزی درمانی

روان‌درمانی

درمان شناختی-رفتاری (CBT): برای تغییر الگوهای فکری و رفتاری ناسازگار.

درمان حمایتی: برای کمک به کودک در کنار آمدن با استرس‌ها و چالش‌ها.

بازی‌درمانی: برای کودکان کوچکتر که از طریق بازی احساسات خود را بیان می‌کنند.

درمان‌های مبتنی بر خانواده: برای بهبود روابط و مهارت‌های ارتباطی در خانواده.

دارودرمانی: در مواردی که علائم شدید باشند و با روان‌درمانی به تنهایی کنترل نشوند، یا در اختلالاتی که پایه بیولوژیکی قوی‌تری دارند (مانند ADHD شدید، افسردگی شدید، اختلال دوقطبی). داروها با دقت و تحت نظارت دقیق تجویز می‌شوند.

مشاوره و آموزش والدین: آموزش به والدین در مورد نحوه برخورد با رفتارها، تکنیک‌های فرزندپروری موثر و حمایت از کودک.

مداخلات مدرسه محور: همکاری با مدرسه برای ایجاد محیطی حمایتی و مناسب برای یادگیری و رشد کودک.

ارجاع به سایر متخصصین: در صورت نیاز به کاردرمانی، گفتاردرمانی، نورولوژیست کودکان و…

تفاوت روانپزشک کودک و نوجوان با روانشناس کودک چیست؟

این دو تخصص اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند، اما تفاوت‌های کلیدی دارند:

روانپزشک کودک و نوجوان

پزشک است، می‌تواند تشخیص پزشکی دهد، دارو تجویز کند و انواع مختلف روان‌درمانی را انجام دهد.

روانشناس کودک

دارای مدرک کارشناسی ارشد یا دکترای روانشناسی است، می‌تواند ارزیابی‌های روانشناختی انجام دهد و روان‌درمانی (غیر از تجویز دارو) ارائه دهد. روانشناس نمی‌تواند دارو تجویز کند.

جمع بندی

مراقبت از سلامت روان کودکان و نوجوانان به همان اندازه سلامت جسمی آن‌ها اهمیت دارد. دکتر مهدی افشاری روانپزشک کودک و نوجوان با دانش و تجربه تخصصی خود، نقش حیاتی در کمک به کودکان برای غلبه بر چالش‌های روانی، شکوفایی پتانسیل‌هایشان و دستیابی به یک زندگی سالم و شاد ایفا می‌کند.

اگر به عنوان یک والد نگران سلامت روان فرزند خود هستید، مراجعه به یک روانپزشک کودک و نوجوان مجرب می‌تواند گام اول و بسیار مهمی در مسیر کمک به او باشد. شناسایی و مداخله زودهنگام می‌تواند تفاوت بزرگی در آینده کودک شما ایجاد کند.

برای دریافت نوبت مشاوره با شماره 02166602506 تماس گرفته یا اینترنتی نوبت بگیرید.

برچسب هااختلالات روانی پزشک متخصص اطفال دکتر مهدی افشاری