جراحی مغز در حالت بیداری چیست؟
جراحی مغز در حالت بیداری روشی پیشرفته است که در آن بیمار در بخشهایی از عمل هوشیار باقی میماند تا جراح بتواند عملکردهای مغزی را بهطور دقیق ارزیابی کند. این تکنیک معمولا زمانی به کار میرود که ضایعهای مانند **عمل تومور مغزی** یا کانون صرع در نزدیکی نواحی حساس مغز قرار داشته باشد. برخلاف جراحیهای سنتی که بیمار تحت بیهوشی کامل است، در این روش تنها پوست سر و جمجمه بیحس میشوند، زیرا مغز خود گیرندههای درد ندارد، و این امکان را فراهم میکند که عملکردهای حیاتی مغز حین عمل حفظ شوند و دقت جراحی افزایش یابد.
### دلیل انجام جراحی مغز در حالت بیداری چیست؟
**جراحی مغز در حالت بیداری** به چند دلیل کلیدی انجام میشود:
1. حفظ عملکردهای حیاتی مانند توانایی صحبت کردن، حرکت یا حافظه.
2. کاهش خطر عوارض عصبی پس از عمل؛ مثال: جلوگیری از آسیب به ناحیه گفتار در صورت قرارگیری تومور نزدیک آن.
3. تعامل زنده با بیمار در طول جراحی و استفاده از تکنیکهای مپینگ مغزی برای افزایش دقت عمل.
4. اهمیت ویژه در مواردی که ضایعه در نواحی عملکردی مغز قرار دارد.
### تفاوت جراحی مغز در حالت بیداری با جراحی سنتی چیست؟
تفاوت اصلی جراحی مغز در حالت بیداری با **جراحی مغز باز** در هوشیاری بیمار و تعامل زنده با جراح است. در روش بیداری، بیمار وظایفی مانند صحبت کردن یا حرکت دادن دستها را انجام میدهد تا نواحی حساس مغز دقیقتر شناسایی شوند، در حالی که در جراحی سنتی بیمار کاملاً بیهوش است و جراح تنها با تصاویر و تجربه خود عمل میکند. این روش دقت عمل را افزایش داده و خطر آسیب عصبی را کاهش میدهد.
**چه بیماریهایی با جراحی مغز در حالت بیداری درمان میشوند؟**
این روش برای درمان بیماریهایی که به نواحی حساس مغز مرتبط هستند، استفاده میشود. بیماریهای رایج شامل موارد زیر هستند:
- تومورهای مغزی، مانند گلیوماهای کمدرجه یا مننژیومهای نزدیک به نواحی عملکردی.
- صرع مقاوم به درمان، بهویژه زمانی که کانون صرع در نواحی حساس مانند لوب گیجگاهی قرار دارد.
- اختلالات حرکتی مانند پارکینسون یا دیستونی، بهخصوص در جراحیهای تحریک عمقی مغز.
بر اساس مطالعات، حدود 20 درصد از جراحیهای مغز برای تومورهای نزدیک به نواحی حساس از این روش استفاده میکنند تا خطر نقصهای عصبی کاهش یابد. این تکنیک بهویژه در مواردی که ضایعه به مراکز گفتار یا حافظه نزدیک است، نتایج مثبتی نشان داده است.
**چه بخشهایی از مغز در حالت بیداری جراحی میشوند؟**
مغز انسان از بخشهای مختلفی تشکیل شده که هر کدام نقش خاصی در عملکردهای روزمره دارند. در جراحی مغز در حالت بیداری، جراحان معمولاً روی نواحی زیر تمرکز میکنند:
1. لوب پیشانی: مسئول تفکر، برنامهریزی و حرکات ارادی.
2. لوب گیجگاهی: مرتبط با حافظه، شنوایی و درک زبان.
3. ناحیه بروکا: مرکز اصلی تولید گفتار.
4. ناحیه ورنیکه: مسئول درک زبان.
5. قشر حرکتی: کنترل حرکات بدن.
جراحان با استفاده از تحریک الکتریکی مستقیم، این نواحی را در حین عمل شناسایی میکنند. برای مثال، بیمار ممکن است در طول جراحی کلماتی را تکرار کند یا دستش را حرکت دهد تا جراح از عملکرد صحیح این نواحی مطمئن شود. این فرآیند به جراح کمک میکند تا نقشه دقیقی از مغز بیمار ایجاد کند.
**مزایا و معایب جراحی مغز در حالت بیداری چیست؟**
مزایا و معایب جراحی مغز در حالت بیداری شامل موارد زیر است:
مزایا جراحی مغز در حالت بیداری:
- دقت بالای جراحی و افزایش احتمال برداشت کامل ضایعه
- کاهش خطر نقصهای عصبی تا ۳۰ درصد
- بهبود کیفیت زندگی و عملکرد بهتر گفتار و حرکت پس از عمل
معایب جراحی مغز در حالت بیداری:
- استرس روانی ناشی از هوشیار بودن در طول عمل
- پیچیدگی فنی و نیاز به تیم جراحی بسیار ماهر
- مدتزمان طولانیتر جراحی نسبت به روشهای سنتی
- با این حال، به دلیل بیحسی موضعی، درد معمولا قابلتحمل است
در سال ۲۰۲۱، مطالعهای بر روی ۴۶۹ بیمار که تحت جراحی مغز در حالت بیداری (Awake Craniotomy) قرار گرفتند، نشان داد که تنها ۱.۷٪ از آنها دچار عوارض جانبی دائمی شدند. در یک مطالعه دیگر، ۸۸٪ از بیماران مبتلا به گلیوبلاستوما که تحت این نوع جراحی قرار گرفتند، موفق به تکمیل فرآیند نقشهبرداری مغزی شدند. Medical News Today
چه آمادگیهایی برای جراحی مغز در هوشیاری لازم است؟
آمادگی برای این جراحی شامل مراحل متعددی است که فراتر از آمادهسازیهای معمول جراحی است. بیماران باید از نظر روانی برای هوشیار ماندن در اتاق عمل آماده شوند، که این شامل جلسات مشاوره با روانشناس برای کاهش اضطراب است. تستهای تصویربرداری مانند امآرآی عملکردی و سیتیاسکن برای نقشهبرداری دقیق مغز انجام میشود. علاوه بر این، آزمایشهای عصبی برای ارزیابی گفتار، حافظه و حرکت قبل از عمل ضروری است تا معیاری برای مقایسه در حین جراحی فراهم شود.
بیماران باید از چند هفته قبل از عمل از مصرف داروهایی مانند ضدالتهابهای غیراستروئیدی که خطر خونریزی را افزایش میدهند، خودداری کنند. رژیم غذایی متعادل، خواب کافی و کاهش استرس نیز از توصیههای کلیدی پیش از جراحی هستند.
**روند انجام جراحی مغز در حالت بیداری چگونه است؟**
این جراحی شامل مراحل مشخصی است که با هماهنگی دقیق بین تیم جراحی انجام میشود. در جدول زیر، مراحل اصلی این فرآیند خلاصه شده است:
در طول عمل، بیمار ممکن است از او خواسته شود جملاتی را تکرار کند، اشیاء را نام ببرد یا حتی آواز بخواند تا عملکرد نواحی گفتاری بررسی شود. این تعامل زنده، دقت جراحی را به حداکثر میرساند.
چه نوع تومورهایی را میتوان در حالت بیداری جراحی کرد؟
این روش بهویژه برای تومورهایی مناسب است که در نزدیکی نواحی حساس مغز مانند مراکز گفتار، حرکت یا حافظه قرار دارند. از جمله تومورهای رایج که با جراحی مغز در حالت بیداری قابل درمان هستند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
آیا جراحی مغز در بیداری برای همه بیماران مناسب است؟
این روش برای همه بیماران مناسب نیست و انتخاب بیمار به عوامل متعددی بستگی دارد. بیماران با شرایط زیر ممکن است کاندیدای مناسبی نباشند:
- سن بالا یا سلامت جسمانی ضعیف.
- اضطراب شدید یا ناتوانی در همکاری در طول عمل.
- ضایعاتی که در نواحی غیرحساس مغز قرار دارند.
بیماران جوانتر با سلامت عمومی خوب و توانایی همکاری در حین عمل، بهترین کاندیداها هستند. پزشک با ارزیابی شرایط بیمار، محل ضایعه و نتایج تستهای پیش از عمل، تصمیم نهایی را میگیرد.
*]:pointer-events-auto scroll-mt-(--header-height)" dir="auto" tabindex="-1">
هزینه و قیمت جراحی مغز در حالت بیداری چقدر است؟
هزینه جراحی مغز در حالت بیداری در ایران به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله نوع تومور (خوشخیم یا بدخیم)، موقعیت آن در مغز، بیمارستان یا کلینیک انتخابی، تجربه جراح، نوع بیمه و پوشش آن، و نیاز به تجهیزات تخصصی مانند سیستمهای مپینگ مغزی.
**تجربه بیماران از جراحی مغز در بیداری چگونه است؟**
تجربه بیماران از این جراحی اغلب ترکیبی از شگفتی و اطمینان است. بسیاری گزارش میدهند که به دلیل بیحسی موضعی، دردی احساس نمیکنند، اما هوشیار بودن در اتاق عمل برایشان تجربهای غیرمعمول است.
> یکی از بیماران در تحقیقی اظهار داشت: «وقتی از من خواستند نام اشیاء را بگویم، حس کردم بخشی از فرآیند درمانم.»
مطالعات نشان میدهند که بیش از 85 درصد بیماران از نتایج این جراحی رضایت دارند و معتقدند کیفیت زندگیشان بهبود یافته است. با این حال، برخی بیماران ممکن است به دلیل استرس روانی نیاز به حمایت روانشناختی پس از عمل داشته باشند. این تجربه، اگرچه چالشبرانگیز است، به دلیل نتایج مثبت و دقت بالا، برای بسیاری ارزشمند است.
**نتیجهگیری: چرا جراحی مغز در حالت بیداری آینده پزشکی مغز و اعصاب است؟**
جراحی مغز در حالت بیداری نهتنها یک تکنیک جراحی نوآورانه است، بلکه گامی موثر در جهت ارتقاء ایمنی، دقت و کیفیت زندگی بیماران محسوب میشود.
> بر اساس مطالعات منتشرشده در *Journal of Neurosurgery*، نرخ بروز عوارض عصبی دائمی در این روش کمتر از 4٪ است، در حالی که در جراحیهای سنتی ممکن است به بیش از 15٪ برسد. همچنین، درصد برداشت کامل تومورهای کمدرجه در این بیماران تا 90٪ افزایش یافته است، بدون آنکه عملکردهای حیاتی مغزی مختل شود. منبع
