تاثیر استرس بر سلامت دهان و دندان و بروز مشکلات دندانی

استرس می‌تواند تأثیرات زیادی بر سلامت دهان و دندان داشته باشد، چون هم مستقیماً واکنش‌های فیزیولوژیک در بدن ایجاد می‌کند و هم به شکل غیرمستقیم بر عادت‌ها و رفتارهای فرد اثر می‌گذارد. در ادامه به بررسی تاثیر استرس بر سلامت دهان و دندان می پردازیم. **تغییرات بیولوژیک ناشی از استرس** تاثیر استرس بر سلامت دهان و دندان می تواند شامل موارد زیر شود: - ### **کاهش سیستم ایمنی** استرس هورمون‌هایی مثل کورتیزول را افزایش می‌دهد که می‌تواند توان بدن در مقابله با باکتری‌ها و التهاب‌های دهان را کاهش دهد. نتیجه: افزایش خطر بیماری لثه (پریودنتیت) و عفونت‌های دهانی. - ### **خشکی دهان (زروستومیا)** یکی از نخستین پیامدهای استرس مزمن، اختلال در عملکرد غدد بزاقی و کاهش حجم و کیفیت بزاق دهان است. بزاق نقشی حیاتی در خنثی‌سازی اسیدهای تولیدشده توسط باکتری‌های پلاک، شستشوی ذرات غذایی و تأمین یون‌های معدنی برای بازسازی مینا دارد. خشکی دهان (گزروستومیا) زمینه‌ساز رشد بیش از حد باکتری‌های پوسیدگی‌زا و قارچ‌ هایی مانند کاندیدا می‌شود. - ### **تشدید التهاب** استرس مزمن با تحریک سیستم عصبی سمپاتیک باعث آزاد شدن واسطه‌های التهابی می‌شود. این سیتوکین‌ها و پروتئین‌های پروالتهابی (مانند IL-1 و TNF-α) به تخریب الیاف لثه و استخوان آلوئولار (لثه‌ای) منجر می‌شوند و پایه بیماری‌های لثه‌ای و تحلیل استخوان را فراهم می‌آورند. ### **تغییرات رفتاری در اثر استرس** استرس نه ‌تنها از طریق مکانیسم‌های بیولوژیک بلکه از طریق تغییر عادات رفتاری هم سلامت دهان را تهدید می‌کند. - افراد مضطرب معمولاً در مراقبت از دندان‌ها دقت کمتری نشان می‌دهند؛ مسواک زدن و نخ ‌دندان ‌کشیدن به‌طور منظم کنار گذاشته می‌شود - گرایش به مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین یا کافئین‌ دار (قهوه، نوشابه‌های انرژی‌زا) افزایش می‌یابد که محیط اسیدی را در دهان تشدید می‌کند - سیگار کشیدن و مصرف الکل که هر دو عامل شناخته ‌شده‌ای در تخریب بافت لثه و کاهش جریان بزاق هستند، در دوران استرس معمولاً بیشتر می‌شوند **مشکلات شایع دندانی ناشی از استرس** در تاثیر استرس بر سلامت دهان و دندان، مشکلات شایع دندان دیگر به وجود می آید که شامل موارد زیر می باشد: - ### **براکسیم (دندان ‌قروچه)** فشارهای عصبی باعث انقباض مداوم عضلات جویدن و ساییدن دندان‌ها در هم می‌شود. ساییدگی شدید مینای دندان، بروز میکروترک‌ها، حساسیت دندان به سرما و گرما و درد عضلات فک از پیامدهای این عادت هستند. - ### **اختلالات مفصل گیجگاهی‌-‌فکی** استرس مزمن می‌تواند به التهاب مفصل گیجگاهی‌ـ‌فکی (TMJ) بینجامد که با درد موضعی یا منتشر به گوش، گردن و شانه همراه است. قفل‌شدگی فک، صدا دادن در مفصل هنگام باز و بسته کردن دهان و محدودیت حرکت دهان نیز از شایع‌ترین نشانه‌هاست. - ### **پوسیدگی دندان** خشکی دهان و تغییر رژیم غذایی به سمت مواد قندی موجب افزایش اسیدیته محیط دهان و حمله باکتری‌های پوسیدگی‌زا به مینای دندان می‌شود. با گذشت زمان، این فرآیند منجر به شکل‌گیری حفره، درد دندان و حتی نیاز به درمان ریشه (اندو) می‌گردد. اگر به دنیال جایگزینی دندان های از دست رفته هستید **لمینت دندان** و **ایمپلنت دندان** توصیه می شود. - ### **بیماری‌های لثه** از آنجا که استرس سیستم ایمنی موضعی را تضعیف و التهاب را تشدید می‌کند، بروز و پیشرفت پریودنتیت (التهاب و تحلیل لثه و استخوان نگهدارنده دندان) سرعت می‌گیرد. علائم اولیه شامل خونریزی حین مسواک زدن، تورم و تغییر رنگ لثه است. - ### **زخم‌های دهانی و آفت** زخم‌های آفتی یا تیتریک (شبه‌ آفت) در دوران فشار روانی مزمن شایع می‌شوند. این زخم‌ها دردناک و مانع غذا خوردن و صحبت کردن می‌گردند و معمولاً به‌صورت مکرر عود می‌کنند. **نحوه پیشگیری و مدیریت مشکل استرس** در ادامه به نحوه پیشگیری و چگونگی مدیریت استرس میپردازیم: 1. ### **کنترل و تعدیل استرس** تمرین منظم مدیتیشن یا تنفس دیافراگمی به کاهش سطح کورتیزول کمک می‌کند و واکنش بدنی به فشار روانی را نرم می‌کند. ورزش‌های هوازی مثل پیاده‌روی سریع یا دویدن، با آزادسازی اندورفین، نقش موثری در تعدیل احساسات استرس‌زا دارند. آموزش تکنیک‌های شناختی رفتاری (CBT) در شناسایی الگوهای فکری مخرب و جایگزین کردن آن‌ها با افکار سازنده، باعث کاهش تمایل به قفل کردن فک و ساییدن دندان‌ها می‌شود. 2. ### **تقویت سلامت دهان و دندان** مسواک زدن دقیق با خمیردندان حاوی فلوراید حداقل دو بار در روز کمک می‌کند مینای دندان در برابر سایش ناشی از براکسیم مقاوم‌تر شود. استفاده روزانه از نخ دندان یا واترجت دهانی، تجمع پلاک باکتریایی را کاهش داده و از التهاب لثه پیشگیری می‌کند. نوشیدن آب فراوان و جویدن آدامس بدون قند، ترشح بزاق را افزایش می‌دهد و اسیدیته محیط دهان را کاهش می‌دهد. همچنین نباید **تاثیر آب اشامیدنی بر پوسیدگی دندان** را فراموش کرد. 3. ### **اصلاح عادات سبک زندگی** محدود کردن مصرف کافئین و شکر فشار عصبی را کمتر می‌کند و از تحریک بیش از حد عضلات جویدن جلوگیری می‌کند. حذف یا کاهش مصرف الکل و دخانیات، قدرت ترمیم بافت‌های دهانی و ایمنی کلی بدن را افزایش می‌دهد. رعایت یک الگوی خواب منظم و با کیفیت به بازیابی عملکرد سیستم عصبی و کاهش تنش عضلانی کمک شایانی می‌کند. **مدیریت عوارض ناشی از استرس برای سلامت دندان** مدیریت کردن عوارض ناشی از استرس میتواند سلامت دهان و دندان شما را افزایش دهد. 1. ### **محافظ شبانه (نایت‌ گارد)** محافظ‌های شبانه دستگاه‌های پلاستیکی نازکی هستند که بین دندان‌های بالا و پایین قرار می‌گیرند. این محافظ‌ها نیروهای نافذ هنگام ساییدن دندان‌ها را خنثی کرده و از سایش مینای دندان جلوگیری می‌کنند. همچنین کاهش فشار بر عضلات جویدن درد و گرفتگی صبحگاهی را به حداقل می‌رساند. 2. ### **فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی فک** ماساژ ملایم عضلات گیجگاهی و فکی در نقاط ماشه‌ای، تنش مزمن را کاهش می‌دهد و ارتباط عصبی–عضلانی را متعادل می‌کند. تمرینات کششی روزانه برای باز و بسته کردن آرام فک و حرکات جانبی، دامنه حرکتی مفصل TMJ را بهبود می‌بخشد. الکتروتراپی یا اولتراسوند تحت نظارت متخصص فیزیوتراپی می‌تواند التهاب موضعی را کم کند. 3. ### **مداخلات دندان ‌پزشکی** معاینات دوره‌ای توسط دندانپزشک کمک می‌کند تغییرات مینای دندان و لثه به زودی شناسایی شده و درمان شود. در موارد تمایل شدید به براکسیم، قالب‌گیری دقیق و تنظیم محافظ پلاستیکی می‌تواند فشار را به صورت یکنواخت توزیع کند. در صورت التهاب یا مشکلات شدید مفصل، تزریق داروهای ضدالتهاب موضعی یا تزریق بوتاکس برای کاهش فعالیت بیش از حد عضلات جویدن توصیه می‌شود.