اختلالات حسی زمانی رخ می‌دهد که مغز را در دریافت، پردازش یا پاسخ به اطلاعات حسی دچار مشکل می‌کند، این اختلالات می‌توانند بر رفتار، بررسی و عوامل اجتماعی کودکان تأثیر بگذارند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

اختلال تعدیل حسی

اختلال تعدیل حسی شایع ترین شکل SPD است که نشان دهنده مشکل در تنظیم پاسخ به حرکت است، افراد مبتلا به آن کمتر یا بیش از حد پاسخ می‌دهند زیرا سیستم عصبی نمی‌داند چه زمانی به محرک‌ها توجه می‌کند یا آنها را نادیده می‌گیرند. این شکل از مشکل به جستجوی حسی غیرطبیعی یا پنهان شدن از حرکت می شود.

اختلال تمایز حسی

افراد مبتلا به اختلال تمایز حسی در مورد منابع احساس خود احساس سردرگمی می تواند باعث بروز مشکل در دانستن اینکه در کجای فضا هستید، دست و پا چلفتی بودن کودک، مشکل در تشخیص گرسنگی یا مشکل در تمایز بین حروف و منابع صداها باشد.

اختلال حرکتی مبتنی بر حس

حرکت لال باعث ایجاد مشکلاتی در کارهایی می شود که نیاز به کنترل حرکتی مانند نگه داشتن ظروف، صاف نشستن و حفظ سلامتی دارند، افراد مبتلا به اختلال پردازش حسی با یک یا همه دسته ها در شدت متفاوت مشکل دارند.

سیستم کودکان مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی

به طور کلی سیستم عصبی کودکان مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی به دو دسته سیستم عصبی با سطح برانگیختگی پایین و سیستم عصبی با سطح برانگیختگی بالا تقسیم بندی می شود که در ادامه بررسی علائم یکپارچگی حسی در هر یک از آن ها پرداخت می شود.

سیستم عصبی با سطح برانگیختگی پایین

در این نوع سیستم عصبی، سطح حرکتی کودک کاهش یافته و تعداد زیادی طول می‌کشد تا او یک تجربه حسی (مثلا صدا یا بو) را احساس کند و درک کند. کودکی که دارای این نوع سیستم عصبی است، نشانه های زیر را می دهد:

• به لمس شدن واکنش کمی نشان داده و لمس قوی (در آغوش کشیده شدن) را به لمس سبک می‌دهد.
• به صداهایی مثل صدای مادر یا معلم که او را فرا می خوانند واکنش نشان می دهد.
• حرکات کودک کند و دهانش غالبا باز است، درمانش در هنگام معاینه مانند خمیر نانوایی نرم بوده و غالبا خسته به نظر می رسند.
• به دلیل مسائل مربوط به نوسان صوت، در اثر بازخورد حسی نامناسب، بلندتر از حد معمول صحبت می کنند.
• به دلیل اطلاعات حسی از قسمتهای مختلف بدن، شناخت آنها از قسمتهای مختلف بدنشان ناکافی و در نتیجه دست و پاچلفتی و شلخته به نظر می رسند.

سیستم عصبی با سطح برانگیختگی بالا

در این نوع سیستم عصبی، سطح حرکتی افزایش پیدا می کند، به طوری که به سختی می توان ورودی های حسی را خاموش کرد و خروجی مناسب (فعالیت یا تفکر منطقی) در کودک ایجاد کرد. در کودکی که این نوع سیستم عصبی وجود دارد، نشانه های زیر دیده می شود:

• حساسیت بیش از حد به لمس شدن
• نزدیک شدن بیش از حد به افراد دیگر
• واکنش بیش از حد به انواع بوها
• توجه به صداهایی که دیگران نادیده می گیرند (به کمتر حواس پرتی می شوند)
• توانایی تحمل فعالیت هایی که حس وستیبولار (حس ارتباطی که از گوش داخلی نشات می گیرد) را به طور وسیعی حرکت می کند. مثلا می توانید مدتها به دور خود چرخیده و یا در مسیر دیره ای بدود.
• حساسیت بیش از حد از تماس با پوست افراد یا لباس آنها که برایشان بسیار ناراحت کننده است.

چگونه می توان به کودکان مبتلا به اختلال پردازش حسی کمک کرد؟

شما به عنوان والدین پس از تشخیص و مشاهده علائم این مشکل را می توان به مرکز کاردرمانی مراجعه کرد و از کاردرمانگر به کودک شما را ارزیابی کرد و مداخله زودهنگام را آغاز کرد. باتوجه به محیط می توانید به کودک خود در سه محل خانه، مدرسه و کلینیک کمک کنید.

خانه

۱. کارهای روزمره او را برایش مشخص کنید تا در زمان معین هر کار را انجام دهید.

2. تکالیف کودک را به قسمت های کوچکتر تقسیم کنید تا قادر به انجام هر قسمت باشید.

3. زمانی که متوجه شدید توجه کودک خوب بوده و حرف های شما را می فهمد، با او به صحبت بنشینید.

4‌. برای اوقات خواب کودک (ظهر و شب) جدول زمانی درست کنید که همیشه در معرض دید باشید.

۵‌. برای دستوراتی که باید انجام دهید، زمان مشخصی برای ۱۰ دقیقه یا یک ساعت در نظر بگیرید تا او را متعهد به انجام آن کنید.

6. یک روال ثابت در برخورد با کودک در نظر گرفته شده و در آن ثابت قدم باشید.

7. برای نتایج کارهایش عواقب مناسب در نظر بگیرید.

مدرسه

۱. آموزش کودک با یکسری وسایل و کارهای دستی به منظور جلوگیری از جنب و جوش و برانگیختی بیش از حد از او در کلاس

2. فهرستی از کارها و برنامه هایی که قرار است کودک در مدرسه انجام شود، تهیه کرده و به او اعلام کنید.

3. قبل از اینکه از او انتظار واکنش داشته باشید، حتما مطمئن شوید که حرف های شما را شنیده و کاملا درک کرده اید.

4. پیش از شروع و تکمیل یک تکلیف، از کودک می خواهد که کمی فعالیت بدنی انجام دهد.

۵. از کودک بخواهد شب قبل در منزلی که قرار است در مدرسه انجام دهد را مرور کند.

درمان مشکل پردازش حسی با کاردرمانی

درمان اختلال پردازش حسی با هدف انجام حرکت کودک در دریافت، پردازش و پاسخ دهی مناسب به محرک های محیطی انجام می شود. کاردر حسی یکی از بهترین روش‌ها در این زمینه است که با تمرینات هدف حسی-حرکتی، هماهنگی، هماهنگی، قدرت دست و توجه کودک را تقویت می‌کند.

در جلسات کاردرمانی، کودک به یاد می‌آورد چگونه با محرک‌های محیطی کنار بیاید و واکنش‌های مناسب نشان می‌دهد، که این موضوع به بهبود عملکرد روزمره، مهارت‌های اجتماعی و اعتماد به‌نفس کمک می‌کند. از بازیهای حسی، استفاده از تجهیزات تخصصی و فعالیتهای بدنی، بخش مهمی از این روش درمانی است.